Türkiye - İsrail İlişkileri Nasıldı?
Türkiye-İsrail ilişkileri, Türkiye ile İsrail’in, Türkiye’nin İsrail’i tanıdığı Mart 1949 tarihinden sonra kurdukları ikili ilişkilerdir. Türkiye, Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkeler arasında İsrail’i tanıyan ilk ülkedir. İki ülke arasındaki askerî, stratejik ve diplomatik iş birliği, iki ülkede de önceliğe sahip oldu. Yapılan ikili anlaşmalar, iki ülkenin, Orta Doğu’daki bölgesel istikrarsızlıktan kaynaklanan endişelerini paylaştı. New York Times'ın 1999’daki bir raporuna göre, iki ülke arasındaki stratejik ortaklık, Orta Doğu politikalarını değiştirecek potansiyele sahipti. Ticaret ve turizm gelişiyordu, İsrail Hava Kuvvetleri Türkiye hava sınırında manevra egzersizleri yaptı ve İsrailli teknisyenler, Türk savaş uçaklarını modernize etti. Ayrıca ileri teknoloji iş birliği ve su paylaşımı üzerine planlar vardı.İsrail-Türkiye ilişkileri, Recep Tayyip Erdoğan'ın Başbakanlık dönemiyle birlikte darboğaza girdi. Erdoğan'ın 2005 yılında İsrail'i ziyaret etmesi, her zamanki İsrail-Türkiye iş birliğini yürüteceğini göstermişti. Fakat, İsrail karşıtı sert söylemleri, Türkiye'nin Orta Doğu'daki çıkar noktalarının değişeceğini ve iki ülkenin ilişkilerinin kötüleşeceğini işaret etti. İki ülke arasındaki ilişkiler 2008–09 Gazze Savaşı ve 2010 Gazze Filosu Müdahalesiyle kötüleşti, fakat Mart 2013'te, İsrail tarafından, filo müdahalesine yönelik gelen özür, ilişkilerin normalleşmesi için yolu açtı.Buna rağmen, ABD arabulucuğu pek işe yaramadı ve 2013 yılında ilişkilerin düzeltilmesi için hiçbir gelişme gerçekleşmedi. Ekim 2013’te İsrailli ajanların, İran’da ifşa edilmesinde Türkiye’nin rolünün olması büyük bir skandal yarattı ve İsrail-Türkiye ilişkileri bir darbe daha aldı.
Yeni Koalisyonla Birlikte İlişkilerin Gidişatı Hakkında
İsrail’de 12 yıllık Netanyahu dönemi sona erdi.Ancak bu gerçek bir son olur mu? Bunu önümüzdeki aylarda daha rahat görebileceğiz. Zira Netanyahu yaptığı son konuşmada sert bir muhalefet yürüteceğini ve mutlaka geri döneceğini iddia etti. Peki Netanyahu döneminin sona ermesi ve yeni koalisyonun oluşması Türkiye – İsrail gerginliğini hafifletecek mi? 2021 başından bu yana hem Batı dünyası hem de Ortadoğu ülkeleriyle ilişkilerini normalleştirmek isteyen Türkiye’nin hedefindeki ülkelerden biri de İsrail olmuştu.Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2020 sonunda gazetecilerin soruları üzerine yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin İsrail ile daha iyi ilişki içinde olmak istediğini kaydetmiş ancak İsrail yönetiminin Filistin konusundaki politikasının yarattığı olumsuz etkiye dikkat çekmişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da son dönemde, İsrail ile uzun soluklu sağlıklı bir ilişkinin gerçekleşme koşulunun, Tel Aviv yönetiminin Filistinlilere karşı ve Kudüs’ün statüsüne dönük politikalarından vazgeçmesi olduğunu kaydetmişti.Türkiye hükümetinin Filistin ve Kudüs konusunda bugün dile getirdiği eleştirel tutum, tarihsel süreç içerisinde de Türkiye-İsrail ilişkilerinin en önemli belirleyicileri unsurlarından biri oldu. Netanyahu’nun olan süreçlerden de anladığımız kadarıyla ‘Filistin davası’na karşı tutumunu açık ve net görüyoruz. Yeni koalisyonun tutumuna gelmeden önce dün Filistin Başbakanı Muhammed Iştiyye’nin şu sözlerine odaklanmak gerek. Iştiyye, haftalık Bakanlar Kurulu toplantısında yaptığı konuşmada, İsrail'de başbakanlık koltuğunu kaptıran Binyamin Netanyahu'nun dönemini, ABD'de Donald Trump'ın görev yaptığı yıllarla birlikte "İsrail-Filistin meselesinin en kötü dönemi" olarak nitelendirdi. Netanyahu'nun görevden ayrılmasıyla çatışma tarihinin en kötü döneminin son bulduğunu ifade eden Iştiyye, "Bununla beraber yeni hükümetin de önceki hükümetlerden daha az kötü olduğunu düşünmüyoruz." dedi.Yeni İsrail hükümetinden beklenenin, işgale sona vermesi ve Filistin halkının haklarını tanıması olduğunu vurgulayan Iştiyye, "Yeni hükümet, işgal, yerleşim ve diğer sömürü mekanizmalarına son vererek çalışmalarına başlamalı ve Filistin halkının meşru haklarını kabul etmeli." diye konuştu. Yeni koalisyonun ilk başbakanı olacak Bennett’in Filistinlilere sert tutumunun olduğunu görüyoruz. Gazze saldırısını savunan ve onlara karşı gelenleri de hedef aldığını biliyoruz. Hükümete geldikten sonra da bu tutumlarının değişeceğini sanmıyorum. Filistin hakkındaki görüşleri ve tutumları değişmediği sürece Türkiye – İsrail ilişkilerinin iyiye gideceği söz konusu olmayacak gibi duruyor.
Kaynakça
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57309797
https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/turkey-is-seeking-a-fresh-start-with-israel/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/43524
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/664768
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0srail-T%C3%BCrkiye_ili%C5%9Fkileri
