BM Güvenlik Konseyi'nin 2231. Kararına göre, İran’a uygulanan silah ambargosu 2020’nin Ekim ayında sona erecek. Karara göre, İran İslam Cumhuriyeti'nin 2020 Ekim'den itibaren gelişmiş silahlar almasına ve satmasına izin verilecek. Ambarga kararı 2015’te alınmış, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde devam eden müzakere sürecinde İran, nükleer anlaşma yürürlüğe girer girmez silah ambargosunun kaldırılmasını talep etmişti.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 28 Şubat 2020’de ABD Senatosu'na bağlı Dış İlişkiler Komitesi'nde yaptığı konuşmada, uluslararası topluma, BM’nin İran’a uyguladığı silah ambargosunun uzatılması çağrısında bulunacaklarını belirtti. Amerika, Çin ve Rusya’yı BMGK’nın ambargoyu uzatma kararına karşı veto hakkını kullanmamaları ihtimaline karşı Avrupa’dan destek bekliyor. Öte yandan Avrupa, İran’ın nükleer anlaşmaya devam etmesini istiyor ve ABD’nin beklediği desteği vermesi zayıf ihtimaller arasında.
Rusya Dışişleri Bakanlığı 3 Mart’ta “Kongre’de, ABD’nin Rusya ve Çin’i İran’a yönelik silah ambargosunun uzatılmasını öngören BMGK karar tasarısını veto etmemesi için ikna etmeye çalışacağı söyleniyor. Ancak Güvenlik Konseyi’nde bu konuyu gündeme getirmenin bir anlamı yok” ifadelerini kullanmıştı. Buradan işaretle, ABD’nin ambargoyu uzatma çağrısına uymayacak gibi gözüküyor.
Bir diğer konu, silah pazarının dünyanın en büyük pazarlarından olması. Askeri teçhizat ticareti dünyada gelişme göstermekte.
Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü, küresel silah ticaretinin, 2014-2018 yılları 2009-2013 yıllarına kıyasla yüzde 7.8 büyüdüğünü bildirdi. Bunun nedeni en çok Asya ve Ortadoğu'ya askeri silah sevkiyatıdır.
En büyük silah ihracatçıları sırasıyla ABD, Rusya, Fransa, Almanya ve Çin idi. Birlikte, bu beş ülke son beş yıl içinde tüm uluslararası silah ihracatının yaklaşık yüzde 75'sini oluşturuyorlar. Sadece ABD silah ihracatı, dünya silah ticaretinin yaklaşık yüzde 36'sini oluşturmaktadır.
İran’da silah ambargosu nedeniyle kendi kendine yeterlilik için harekete geçti. Bu bağlamda, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani 2019 Ağustos'ta İran bir yıl daha KOEP'te kalırsa silah yaptırımlarının kaldırılacağını ve İran'ın dünya silah ticaretine gireceğini söyledi. Ruhani, bu rota için hazırlıkların da yapıldığını belirtti. Ruhani, “Nükleer anlaşmanın sürdürülmesi durumunda önümüzdeki sene çok büyük bir politik ve güvenlik hedefe ulaşmış olacağız. Birleşmiş Milletler'in (BM) kararına göre İran’ın silah satın alması yasaktır. Bu karar kapsamında eğer nükleer anlaşmayı korursak, gelecek yıl ülkeye yönelik silah ambargosu kaldırılacaktır” dedi.
Eski İran Savunma Bakanı Hüseyin Dehgan’da Haziran 2016'da "İran'dan silah talebi yüksek ve İran askeri ürünlerinin dış pazarlara ihraç edilme potansiyeli var" ifadelerini kullandı.
ABD'li yetkililerin silah yaptırımlarını kaldırma konusunda endişelenmelerinin nedenlerinden biri, İran'ın silah satıcıları dünyasına girmesi de olabilir.
ABD'li yetkililerin endişe etmelerinin bir başka nedeni de Tahran'ın gelişmiş uçak satın alarak hava gücünü yeniden inşa etmesine izin vermektir. İran Hava Kuvvetleri esas olarak 1979 devriminden önce satın alınan uçaklardan oluşur. Aslında, İran yaklaşık kırk yıldır eski Amerikan yapımı filosunu korumaya çalışmaktadır. Belki de İran'ın son on yıllarda füze endüstrisine odaklanmasının ana nedenlerinden biri hava kuvvetleri güncellemelerinde yaygın kısıtlamalar olmuştur.
2019 Eylül'de, İran Silahlı Kuvvetler Hava Kuvvetleri Teşkilatı eski başkanı Tuğgeneral Abdül Karim Bani-Tarafi, Rusya ve Çin'in avcı uçağı İran'a satma önerilerini onaylayıp, “Çeşitli ülkeler bize teklif ediyor, ancak hepsi silah ambargosunun sonuna bağlı” dedi.
Banlara rağmen, daha önce ABD Dışişleri Bakanlığı İran özel temsilcisi Brian Hook, Dışişleri Bakanlığı'nın Twitter sayfasında yayınlanan bir video mesajında yaptığı açıklamada, "BM'nin İran hükümetine karşı yaptırımları sona erecek. En büyük terörist destekli hükümet, Orta Doğu'da yeni bir silahlanma yarışına yol açacak; gelişmiş silahlar alıp satabilecek"diye konuştu.
Anacak yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte, askeri silah satın alma olasılığının yanı sıra, İran'da silah geliştirilmesinde askeri işbirliği koşulları da sağlanabilecek. Oysa, bölgesel gelişmeler ve İran'ın Ortadoğu'daki faaliyetleri göz önüne alındığında, kapsamlı bir anlaşmaya varılması pek mümkün görünmüyor.
Kaynak: aawsat.com
