TÜRKİYE'NİN SAVUNMA-GÜVENLİK-DIŞ POLİTİKASINI İLGİLENDİREN GELİŞMELER

SURİYE (SURİYE KUZEYİ- SOÇİ - İDLİB - SURİYE'de ATEŞKES)

Suriye’den Rastgele Açılan Ateşte Karkamış’ta 2 Kişi Yaralandı… Suriye'de silahlı grupların rastgele açtıkları ateş sonucu Türkiye'de 1'i çocuk 2 kişi yaralandı. Suriye'nin Halep iline bağlı Cerablus kentinde henüz bilinmeyen bir nedenle çok sayıda silah sıkıldı. Mermilerden ikisi Gaziantep'in Suriye sınırında bulunan Karkamış ilçesindeki 1'i çocuk 2 kişiye isabet etti.

Astana garantörleri liderler zirvesi 14 Şubat’ta Soçi’de... Astana sürecinin üç garantörü Rusya, İran ve Türkiye’nin liderlerinin başlattığı liderler zirvesi 14 Şubat’ta Soçi’de yapılacak. Üçlü zirvenin ilki de Kasım 2017’de Soçi’de yapılmış, daha sonra sırayla Nisan 2018’de Ankara’da, Eylül 2018’de Tahran’da yapılmıştı.

ABD’NİN SURİYE’DEN ÇEKİLMESİ

Trump: ‘İsrail’i korumak zorundayız. Gerekirse hızla geri geliriz’… Amerika Başkanı Donald Trump, Suriye ve Afganistan’dan Amerikan askerlerinin çekilmesiyle ilgili soruya, “zorunda kalırsak geri geliriz” şeklinde yanıt verdi. Trump “İsrail'i korumak zorundayız. Sahip olduğumuz başka şeyleri korumamız gerek ama evet eve dönmeleri an meselesi” dedi. Amerika’nın Afganistan’daki askeri varlığının 18. Yılında olduğunu hatırlatan Trump, bu ülkede Amerika’nın askeri operasyonlarına Taleban’la müzakere yoluyla çözüm bulunarak son vermenin zamanının geldiğini belirtti. Trump, “Zorunda kalırsak geri geliriz. Çok hızlı uçaklarımız, çok iyi kargo uçaklarımız var. Çok hızlı gelebiliriz” dedi. Amerika Başkanı Ortadoğu’yu kastederek “Ayrılmıyorum, Irak’ta büyük bir üssümüz var” ifadesini kullandı. Trump, Irak’taki askeri üssü tutmak istediğini çünkü İran’ı izlemek istediğini vurguladı. Irak’ta inşa edilmiş inanılmaz ve pahalı bir askeri üsleri bulunduğunu kaydeden Trump, bu üssün Ortadoğu’nun bütün problemli bölgelerini görebilmek için çok iyi konuşlanmış olduğunu söyledi. Donald Trump, “Birçok insanın anlamadığı bu. İzlemeye devam edeceğiz ve eğer problem olursa, eğer birileri nükleer silah ya da başka şeyler yapmaya çalışırsa onlar yapmadan bizim haberimiz olacak” dedi.

Güvenli bölgede koalisyon güçlerine güvenemeyiz… Erdoğan Suriye kuzeyindeki güvenli bölge ile ilgili olarak "Biz bir defa koalisyon güçlerine güvenmeyiz. Geçmişteki tecrübelerimiz bunu teyid ediyoruz. Bu konuda samimiyseniz, biz madem ki NATO'da beraberiz, stratejik ortağız, bu kanton bölgeyi Türkiye'ye teslim edeceksiniz. Biz buranın güvenliğini sağlarız. Biz güvenli bölgeyi, tampon bölgeyi sizlerle yönetiriz, sıkıntı yok. Ama biz bu bölgeyi koalisyon güçlerine terk edemeyiz. Bizim güvcende yaşamamız lazım." dedi.

ORTADOĞU-AFRİKA

Papa Francis Abu Dabi'de: Körfez bölgesini ziyaret eden ilk papa oldu… Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa Francis, Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid Al Nahyan'ın daveti üzerine ilk kez Körfez ülkelerinden biri olan Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) başkenti Abu Dabi'ye geldi.Papa Francis, bu ziyaretiyle Körfez bölgesini ziyaret eden ilk papa oldu.

Yemen'de ateşkes için BM gemisinde müzakere… Yemen'de savaşan taraflar Hudeyde'deki bir BM gemisinde bir araya geldi. Tarafların geçen yıl varılan ateşkes anlaşmasına yönelik adımları ele aldıkları belirtildi.

Orta Afrika Cumhuriyeti'nde barış anlaşması 6 Şubat'ta imzalanacak… Sudan Dışişleri Bakanı Dirdiri Muhammed Ahmed, Orta Afrika Cumhuriyeti (OAC) hükümeti ile silahlı gruplar arasındaki nihai barış anlaşmasının 6 Şubat'ta imzalanacağını açıkladı.

İsrail, Gazze sınırına metal duvar inşa edecek: 6 metre yüksekliğinde, 65 kilometre uzunluğunda.. Netanyahu, hükümet oturumunda yaptığı ve Israel Hayom gazetesinde yer alan açıklamasında, geçen hafta sonu Gazze sınırında yerin üstünden inşa edilmeye başlanan metal duvarla Filistinlilerin İsrail'e "sızmasının" engellenmesinin amaçlandığını ifade etti.Gazeteye göre yer üstünde inşa edilecek duvar, yer altında tünellere karşı yapılan sistemin tam üzerinde, 65 kilometre uzunluğunda ve 6 metre yüksekliğinde olacak. En son teknolojiyle donatılacak duvar batı yönünde, Filistinli dalgıçların İsrail'e geçmesini engellemek için Akdeniz'de suyun altında ve üstünde inşa edilen sistemle birleştirilecek. Güney yönünde ise duvar Kerm Ebu Salim Sınır Kapısı'na kadar uzanacak.

Trump'ın Irak açıklamasına Şii liderden tepki: Irak, babanın çiftliği değil… ABD güçlerinin Irak'tan çıkarılması için meclisten yasa çıkaracağız…Irak’ta, Şii lider Mukteda es-Sadr’a bağlı Sairun Koalisyonu üyesi ve Meclis Birinci Başkan Yardımcısı Hasan el-Kaabi, "ABD güçlerinin Irak'tan çıkarılması için meclisten yasa çıkaracağız" ifadelerini kullandı. Kaabi, yaptığı yazılı açıklamada, ABD Başkanı Donald Trump'ın "Irak'taki üssü tutmak istememin nedenlerinden biri İran'ı biraz izlemek istiyorum çünkü İran gerçek bir sorun" şeklindeki açıklamasını kınadı. "Trump, Aynü'lEsed Üssü'ne yaptığı ziyareti gibi bir kez daha Irak devletinin yasalarını ve anayasasını ihlal etti." görüşünü aktaran Kaabi, "Bugün de başka bir provokatif tavırla ortaya çıkarak, 'güçlerinin komşu ülkeye (İran) saldırı için Irak'ta kalacağını' söyledi. Irak'taki ABD varlığını sonlandırmak için herkese çağrı yapıyoruz" vurgusu yaptı. Kaabi, Irak'ın başka ülkeye saldırı bölgesi olmasını kabul etmeyeceklerini belirterek, "ABD askerleri ve müsteşarlarının ülkeden çıkarılması ve ABD ile güvenlik anlaşmasının sonlandırılması için meclisten yasa çıkaracağız." ifadelerini kullandı. Sairun Koalisyonu Milletvekili Sabah es-Saadi de açıklamasında, "Trump'ın açıklamalarından sonra ABD ile güvenlik anlaşmasının sonlandırılması ve askerlerini ülkeden kovmak için yasa çıkarılması 'ulusal zorunluluk' haline geldi." değerlendirmesinde bulundu. Şii milis gücü Asayib Ehlilhak Örgütü Milletvekili Hasan Sari ise Trump'a, "Irak, babanın çiftliği değil." yanıtını vererek, "Hiçbir yabancı gücün topraklarımızda kalmasına izin vermeyiz." ifadelerini kullandı.

AB – AVRUPA

Almanya'da Sarı Yelekliler benzeri eylem endişesi… Almanya Ulaştırma Bakanı Scheuer, başta dizel araçlara getirilen yasak olmak üzere birçok düzenlemenin insanları Sarı Yelekliler benzeri kitlesel eylemlere itebileceği uyarısında bulundu.

Maas: Brexit'ten dönüş ihtimali görmüyorum… Almanya Dışişleri Bakanı Maas, İngiltere'nin Brexit'ten dönüş ihtimali olmadığını söyledi. İngiltere Başbakanı May ise Brüksel ile yeni müzakerelerde pragmatik bir Brexit anlaşması için mücadele edeceğini ifade etti.

Almanya'dan yeni "küresel silahsızlanma inisiyatifi" çağrısı… Almanya Dışişleri Bakanı Maas, ABD'nin INF kararının ardından yaptığı açıklamada, yeni bir küresel silahsızlanma inisiyatifi kurulması çağrısı yaptı. Maas, yeni silahlar için yeni kurallar gerektiğini vurguladı.

Ukrayna'nın bağımsız kilisesini Metropoliti Epifaniy yönetecek… Ukrayna'nın Moskova'dan bağımsız yeni kilisesinin başına Metropoliti Epifaniy getirildi. Ukrayna'nın Ortodoks Kilisesi, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin izni ile kurulmuştu.

Hollanda'ya yönelik Srebrenitsa kararını bozma çağrısı… Hollanda'da başsavcı, ülkeyi Srebrenitsa katliamından kısmen sorumlu tutan kararın bozulması için çağrı yaptı. Başsavcı, Hollanda askerlerinin karşı karşıya olduğu savaş tehdidinin gözardı edilmemesini istiyor.

İran ile ticarette yeni mekanizmaya AB'den destek… Almanya, Fransa ve İngiltere ABD yaptırımlarına karşın İran'la ticaret yapmak amacıyla INSTEX adlı bir mekanizma kurdu. Avrupa Birliği de mekanizmaya "tam destek" verdiğini duyurdu.aylar süren hazırlıkların ardından ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımlardan muaf kalmak amacıyla yeni bir mekanizma kurdu. Almanya hükümeti Perşembe günü konuya ilişkin yaptığı açıklamada, mekanizmanın kurulduğunu resmi olarak duyurdu. Açıklamada ABD'nin yaptırımlarına rağmen ticarete devam edebilmek için "bir adım atıldığı" belirtildi. İran ile varılan nükleer anlaşmanın devam etmesinin Almanya için önemli olduğu vurgulandı. INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchanges) adını taşıyan ve merkezi Fransa'da bulunacak mekanizmanın yöneticiliğini Almanların devralması bekleniyor.

Macron Sarı Yelekliler protestolarına yanıt olarak Mayıs'ta referanduma gitmeye hazırlanıyor… Fransa basını Aralık ayından bu yana devam eden hükümet karşıtı protestoları kontrol altına alabilmek için Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Mayıs ayında ülkeyi referanduma götürmeye hazırlandığını yazıyor.Haftalık dergi Journaldu Dimanche'ın çok sayıda hükümete yakın kaynağa dayandırdığı haberde, oy pusulaları için siparişlerin şimdiden verildiği, Macron'un 26 Mayıs'ta düzenlenmesi planlanan Avrupa Parlamentosu seçimleriyle birlikte ülkeyi referanduma da götürmek istediği ifade ediliyor. 

ABD - AMERİKA

Trump'tan Güney Kore sinyali: Orada 40 bin asker bulundurmak çok pahalı… Donald Trump, Kuzey Kore ile yürütülen nükleer müzakerelerde ise büyük  ilerleme kaydedildiğini belirterek, Kuzey Kore lideri Kim Jong Un ile ikinci  görüşmesinin tarihini ise kısa süre içinde açıklayacağını bildirdi. ABD'nin Güney Kore'deki askerlerinin çekilip çekilmeyeceği konusunu da  hiç görüşmediklerine vurgu yapan Trump, orada 40 bin asker bulundurmanın çok pahalı olduğunu ancak henüz bir karara varmadığını belirtti.

VENEZUELA’DA KRİZ

Trump: Venezuela'ya asker göndermek seçenekler arasında… ABD Başkanı Trump, siyasi krizle boğuşan Venezuala'ya asker göndermenin seçenekler arasında olduğunu söyledi. Trump, Maduro'nun görüşme talebini de reddettiğini açıkladı.

Maduro'dan Venezuela'da iç savaş uyarısı… Venezuela'da Devlet Başkanı Nicolas Maduro'dan ülkede yaşanan siyasi krizle ilgili uyarı geldi. Maduro, fabrikalarda, üniversitelerde Venezuelalıların savaşa hazırlandığını söyledi.

AB kendisini geçici başkan ilan eden Guaido'yu tanımaya hazırlanıyor, Maduro direniyor… Siyasi ve ekonomik kriz içerisindeki Venezuela'nın Devlet Başkanı Nicolas Maduro'ya yönelik uluslararası baskı artıyor. Bugün Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin hükümetlerinin Venezuela'da kendisini geçici devlet başkanı ilan eden Juan Guaido'yu tanıması bekleniyor.AB üyesi ülkeler Maduro'ya 4 Şubat'a kadar erken genel seçim çağrısı yapması için süre vermiş, bu süre zarfında erken seçim kararı alınmaması durumunda Guaido'ya destek verileceği belirtilmişti.Ancak Maduro, dün akşam devlet televizyonuna verdiği röportajda "Ültimatomlara boyun eğmeyiz" dedi ve erken seçime gidilmeyeceğini söyleyerek "Seçimler 2024'te yapılacak. Avrupa'nın ne dediği umurumuzda değil" ifadelerini kullandı.Venezuela'ya yönelik yeni yaptırımları devreye sokan ABD Başkanı Donald Trump'ı da hedef alan Maduro, "Beyaz Saray'ın eline kan bulaşmıştır" dedi. Maduro, 'Ülke iç savaşa gidebilir mi?' sorusunu ise şöyle yanıtladı:"Bugün kimse bu soruya net bir yanıt veremez. Her şey kuzeydeki imparatorluk (ABD) ile müttefiklerinin delilik ve saldırganlık düzeyine bağlı olacak."

AB ülkelerinin Maduro'ya verdiği süre doldu…Yedi AB ülkesinin Venezuela'da seçimlere gidilmesi için Maduro'ya tanıdığı sekiz günlük süre dün doldu. Yedi AB ülkesinin seçimlere gidilmesi talebiyle Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'ya tanıdıkları sekiz günlük süre bugün doluyor. Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya, Portekiz, Hollanda ve Belçika taleplerinin yerine getirilmemesi halinde muhalif lider Juan Guaido'yu geçici devlet başkanı olarak tanıyacaklarını açıklamışlardı.

ABD'dense Venezuela ordusuna "anayasa ve demokrasiyi savunmak adına" harekete geçme çağrısı… Guiodo'yu geçici devlet başkanı olarak tanıyan ABD'den bir çağrı daha geldi. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Venezuela'da Maduro karşıtı gösterilere polisin sert müdahelesinin görüldüğü görüntüleri Twitter hesabından paylaşarak Venezuela Ordusuna seslendi. Bolton mesajında, "Venezuela ordusunun üst düzey komutası; zaman Venezuela halkının yanında durma zamanıdır. Venezuela için anayasayı ve demokrasiyi savunmak sizin hakkınız ve sorumluluğunuzdur" ifadelerini kullandı.

Venezuelalı üst düzey general Guaido'yu devlet başkanı olarak tanıdı… Siyasi krizle çalkalanan Venezuela'da ilk kez üst düzey bir general taraf değiştirdi. Hava kuvvetlerinin stratejik planlama direktörü Francisco Yanez, Juan Guaido'yu geçici devlet başkanı olarak tanıdı.

Abu Dabili şirket Venezuela'dan üç ton altın satın aldı… Birleşik Arap Emirlikleri'nden bir şirket siyasi krizle boğuşan Venezuela'dan üç ton altın aldığını açıkladı. ABD'nin Türkiye ve Venezuela arasındaki altın ihracatını inceleme altına aldığı öne sürülmüştü.

ABD: Maduro'nun diktatörlüğü artık sona ermeli… ABD'de Başkan Yardımcısı Mike Pence, Venezuela lideri Maduro'nun "diktatörlüğüne son vermenin artık vaktinin geldiğini" söyledi. Pence'in açıklaması Maduro karşıtı eylemlerin hemen öncesinde geldi.

Merkel'den Venezuela'ya seçim çağrısı… Almanya Başbakanı Angela Merkel, Venezuela'da halkın iradesinin hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekerek ülkedeki siyasi krizden çıkmanın ancak seçime gitmekle mümkün olduğunu belirtti. 

RUSYA

Rusya'dan INF misillemesi: Moskova da anlaşmayı askıya alıyor… ABD'nin Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'na ilişkin açıklamasından bir gün sonra Vladimir Putin de anlaşmayı askıya alacaklarını açıkladı.Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan (INF) altı ay içinde çekileceklerini açıkladı. Kremlin'in açıklaması, anlaşmanın diğer tarafı olan ABD'nin aynı yöndeki açıklamasından bir gün sonra geldi.Cumartesi günü açıklamalarda bulunan Putin, "Amerikalı ortaklarımız anlaşmaya katılımlarını askıya aldıklarını duyurmuşlardır ve biz de katılımımızı askıya alıyoruz" diye konuştu. Putin, yetkili birimlere yeni kara konuşlu orta menzilli silah geliştirilmesi talimatı verdiğini kaydetti. Rus lider, orta menzilli nükleer füze konuşlandırmalarının ise yalnızca bu adımın önce ABD'den geldiği takdirde söz konusu olacağını açıkladı.ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Cuma günü, Rusya'nın anlaşmayı ihlal etmeyi sürdürmesi durumunda altı ay içerisinde anlaşmadan resmi olarak çekileceklerini duyurmuştu. Pompeo, diğer silah kontrolü anlaşmaları ile ilgili müzakerelere hazır olduklarını da belirtmişti.NATO ABD'nin kararına destek vermiş, "Müttefikler bu eylemi güçlü bir şekilde destekliyor" açıklamasında bulunmuştu.

Almanya’dan Rusya’ya Çağrı… Almanya’da koalisyon hükümetinin sözcüleri, Rusya’ya nükleer başlıklı orta menzilli füzelerini Ural Dağları’nın arkasına çekmesi çağrısında bulundular. Hristiyan Demokrat CDU ve Sosyal Demokrat SPD’nin dış politikalar sözcüleri Roderich Kiesewetter ve Rolf Mützenich,Başkan Donald Trump'ın Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan (INF) tek taraflı olarak çekilme kararından sonra, Moskova’nın anlaşma kapsamına giren silahlarını denetlenebilir şekilde Ural’ın arkasına çekerek, Avrupa’nın güvenliği konusunda önemli bir adım atabileceğini öne sürdü.

Rusya'da dinlemeye karşı korumalı telefon satışta… Rus devlet savunma sanayi şirketi Rostech'ten yapılan açıklamada, kırılması ya da dinlenmesi mümkün olmayan kripto korumalı Cruise-K telefonunun Rusya'da toplu satışa sunulduğu belirtildi.

TÜRKİYE - TÜRK DÜNYASI

Erdoğan: Suriye ile alt düzeyde dış politika yürütülüyor… Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, istihbarat birimlerinin Suriye ile alt düzeyde dış politika yürüttüğünü ifade etti.Erdoğan, liderler arasında diyalog bulunmasa da istihbarat birimlerinin karşılıklı çalışmalar yürütebileceğini ifade etti ve "İstihbarat örgütleri bu noktada illa liderler ne yapıyorsa biz de onu yaparız havasında olamaz. Liderler çoğu zaman devreden çıkabilirler, istihbarat örgütleri bunu değerlendirir. Düşmanımız dahi olsa ipi tamamen koparmayacaksınız. Olur ki o ip size bir gün lazım olabilir" dedi.

Erdoğan: FETÖ tamamen temizlendi diyemeyiz, daha yapılacak çok operasyon var… Erdoğan FETÖ ile mücadeleye ilişkin olarak "(FETÖ elebaşının iadesi) FBI'ın çalışmalarının neticesinde buradan artık bir karar çıkması sağlanabilir. (FETÖ) Tamamen temizlendi diyemeyiz, daha yapılacak çok operasyon var." dedi.

KÜRESEL

ABD'nin INF'den çekilmesi küresel basında geniş yer buldu: Üçüncü Dünya Savaşı yaklaşıyor… ABD'nin Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan (INF) çekilmesini ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Washington'a yanıt olarak anlaşmayı askıya aldıklarını açıklamasını değerlendiren uluslararası basın kuruluşları, Üçüncü Dünya Savaşı uyarısı yaptı.Batılı gazeteciler, ABD'nin INF'den çekilmesini tek taraflı olarak sayfalarına taşıdı. ABD tarafının pozisyonunu aktaran gazetecilerin Rusya'nın tutumuna ise yer vermediği görüldü. İngiliz Daily Express gazetesi, "Üçüncü Dünya Savaşı: Rusya, temel nükleer anlaşmayı ihlal ettiği için nükleer silah yarışı başladı" başlığını kullandı. ABD'nin INF'den çekilen ilk taraf olmasına rağmen Daily Express, Rusya'nın INF'yi askıya aldığını açıklamasının ardından küresel çatışma endişesi doğduğunu yazdı. Gazete, sadece Rusya'nın INF'yi askıya almasını tehdit olarak gördü. Kanadalı haber ajansı La Presse Canadienne, ABD'nin Rusya'yı INF'ye uymaya ikna etme konusundaki diplomatik çabalarının sonuçsuz kalması nedeniyle Washington'un anlaşmadan çıkmasının şaşırtıcı olmadığını savundu. Ajans, Rus 9M729 füzesinin INF'yi ihlal ettiğini öne süren ABD'nin bu konuda hiçbir kanıt sunmadığına ise yer vermedi. Slovakya'da yayınlanan DennikN gazetesinin haberinde Rusya'nın Avrupa'ya füze konuşlandırılmasının yarattığı rahatsızlık ifade edildi. Haberde, "Eğer Rusya, Avrupa'ya orta ve kısa menzilli füzeler konuşlandırmaya devam ederse bu bizim için sadece askeri değil, aynı zamanda siyasi bir meydan okuma olacak" dendi. Gazete, Rusya'nın hangi Avrupa ülkesine füzeler konuşlandırdığını belirtmezken, haberde kullanılan Avrupa ifadesiyle muhtemelen Rusya'nın Avrupa kıtasında kalan topraklarından bahsedildi. Zira bizzat ABD, Avrupa ülkelerine füze konuşlandıran ülke durumunda. Ancak bu gerçek Batı basını tarafından gözardı ediliyor. Örneğin İngiliz The Sun gazetesi, Washington'un Avrupa'da nükleer potansiyele sahip füzeleri bulunmadığını, bu kıtadaki nükleer potansiyele sahip son füzelerin INF'ye uygun olarak imha edildiğini öne sürdü. Ancak Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, daha önce yaptığı bir açıklamada, ABD'nin INF'yi 1999 yılında silahlı insansız hava araçlarıyla ihlal ettiğini, 2014 yılından bu yana da yine INF'yi ihlal eden Mk-41 füze rampalarını Avrupa ülkelerine konuşlandırmaya devam ettiğini ifade etmişti.

TERÖRLE MÜCADELE

Türk Silahlı Kuvvetleri hudut birliklerince Şanlıurfa/Akçakale bölgesinden yurt dışına yasadışı yollarla çıkmaya çalışan 4 DEAŞ’lı terörist yakalandı.

Diyarbakır Bismil ilçesinde yapılan yol kontrolünde, durdurulan şüpheli bir araçta yapılan aramada, 86,760 kg kubar esrar ele geçirilerek olayla ilgili 2 şüpheli yakalanmıştır.