ABD'nin Asya'ya Dönüşü:

ABD Başkanı Obama'nın geçen hafta Asya ve Avustralyayı kapsayan gezisi ve alınan kararlar Asya – Pasifik bölgesinde ABD'nin etkinliğini artırmaya yönelik yeni bir politika izlemeye başlayacağının işaretlerini vermektedir. ABD, 21. Yüzyılda dünya ekonomisinin merkezi haline gelmesi beklenen bölgedeki çıkarlarının hayati önemde olduğunu görmekte ve bu bölgeye büyük önem vermektedir. Bölgenin ve dünyanın yükselen gücü Çin bölgede ABD'nin en önemli rakibi ve ortağı olarak görülmektedir. Bölgede önümüzdeki dönemde yaşanacak gelişmeler dünyanın geleceğini belirleyecektir.

Afrika'dan Asya'ya Çin-ABD Rekabeti:

ABD, Asya dışında Afrika'da da Çin ile rekabet halindedir. Son yıllarda Çin'in Afrika ile gelişen ilişkileri ABD'nin bölgede ve dünyadaki etkinliğini etkilemeye başlayan bir vakıa haline gelmektedir.[1] Son dönemde Çin'in Kara Kıta'daki etkinliğinin Zambiya gibi bazı ülkelerde seçim sonuçlarını etkileyecek boyuta geldiği dile getirilmektedir. Bölgedeki Çin yatırımları ve Çinli yatırımcılar önemli bir güç haline gelmekte ve başta ABD Batı'ya önemli bir rakip haline gelmektedirler.[2]

Çin-ABD ilişkilerinde Avustralya:

Çin ve Avustralya ilişkileri son özellikle son on yılda her alanda hızla gelişmektedir. Avustralya, Asya'nın en büyük ekonomisi haline gelen Çin ile ilişkilerini geliştirmeye özen göstermektedir. Ancak ABD Başkanının 16 Kasım'da gerçekleştirdiği ziyaretinin ardından ABD'nin Vietnam savaşından sonra ilk kez Avustralya'da gelecek yıldan itibaren asker bulundurma kararı alması ve Avustralya'nın desteği[3] bölgedeki dengeleri etkileyecek türden görülmektedir.Çin'in bu gelişmeyi sıcak karşılamadığı ve ABD'nin bu hamlesiyle bölge dengelerinin Çin'in aleyhine gelişeceğini düşündüğü görülmektedir.[4] Çin de uzun zamandır Pasifikte bulunan bazı küçük ülkelerle askeri işbirlikleri geliştirme çabası içindedir.[5] ABD'nin Avustralya ile vardığı askeri anlaşma Çin'in bölgede yeni işbirliklerine gitmesine yol açacaktır.

Sonuç:

Özellikle son bir yıl içinde Asya'da yaşanan gelişmeler ABD'nin Irak'tan asker çekmesi ve Bush döneminde Asya'ya azalan ilgilinin Obama ve sonrasında gelecek başkan döneminde artacağı görülmektedir. ABD Irak'tan çekilme, Orta Doğu ve Afrika'da yaşanan Arap Baharı ve politik istikrarsızlıklar ile bu bölgelerde Fransa ve NATO vasıtasıyla büyük güçler bulundurmadan kontrol etme şansına ulaşmış görülebilir. ABD Başkanı ve Dışişleri Bakanının son dönemde yaptığı açıklamalardan ABD'nin önümüzdeki dönemde Asya bölgesine daha fazla yoğunlaşacağı anlaşılabilmektedir.[6] Dünyanın iki büyük gücü olan ABD ve Çin sonu savaşla bitmesi çok muhtemel görülmeyen bir rekabetin içine girmiş bulunmaktadır. Bölgede bulunan ve son dönemde Güney Çin Denizindeki anlaşmazlıklarla gündeme gelen Vietnam, Filipinler gibi görece küçük güçler ABD'nin bölgeye ilgisini ve askeri olarak da bölgede bulunmasını Çin'i dengeleyecek bir unsur olarak görmektedirler bu sebeple de ABD ile işbirliği yapmayı tercih etmektedirler. Doğu Asya'da başlayan bu rekabetin hangi noktaya geleceği Washington'dan çok Pekin'in tavrına bağlı olacaktır. Son dönemdeki büyük ekonomik gelişmesi ve ordusunu modernleştirmesi[7], Çin'in bölge ülkeleri ve ABD için bir tehdit haline gelme potansiyelini ortaya çıkarmıştır. Önümüzdeki dönemde Pekin'in alacağı kararlar en az Washington kadar önemli ve belirleyici olacaktır.[8]

[1] ABD Afrika'daki etkinliğini artırmanın bir yolu olarak 2006'da için Africom'u kurmuştur. Africom'un internet sitesi için bakınız: http://www.africom.mil. (Erişim 21 Kasım 2011)

[2] Zambiya'da özellikle bakır madenleri ve diğer alanlarda Çin'in 2 milyar dolara yakın yatırımının olduğu bilinmektedir. Bakınız: Peter Wonacott, Nicholas Bariyo,The Wall Street Journal, "In Zambia Election, The Biggest İssue is China" "Zambia Seçimlerinde en büyük mesele Çin", http://online.wsj.com/article/SB10001424053111904194604576582093246107906.html (Erişim 21 Kasım 2011)

[3] İlgili haber için bakınız BBC: http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-15739995 (Erişim 21 Kasım 2011)

[4] Çin Halk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığının resmi açıklaması için bakınız. http://www.mfa.gov.cn/chn/gxh/tyb/fyrbt/t877838.htm (Erişim 21 Kasım 2011)

[5] Pasifik'te bulunan Vanuatu ile Çin'in son dönemde askeri ilişkilerini geliştirdiği görülmektedir. Çin donanması ülkeyi ilk kez ziyaret etmiş bunun yanında Vanuatu ile askeri yardım anlaşması imzalanmıştır. Bakınız: Len Garae, Vanuatu Post, "Vt 100m military aid to Vanuatu" "Vanuatu'ya 100 milyon Vt değerinde askeri yardım", Xin Hua Haber Ajansı, "Chinese Navy Ships Makes First Visit To Vanuatu" "Çin Donanması Gemileri Vanuatu'yu ilk kez ziyaret etti"http://www.dailypost.vu/content/vt100-m-military-aid-vanuatu, http://www.china.org.cn/world/2010-08/27/content_20808896.htm, (Erişim 21 Kasım 2011)

[6] ABD Dışişleri Bakanı Hllary Clinton Foreign Policy dergisine verdiği mülakatta bu konunun altını çizmektedir. "The future of politics will be decided in Asia, not Afghanistan or Iraq, and the United States will be right at the center of the action." "Politikanın geleceğine Afganistan veya Irak'ta değil Asya'da karar verilecektir ve Amerika Birleşik Devletleri bunun merkezinde olacaktır." Bakınız: http://secretaryclinton.wordpress.com/ (Erişim 21 Kasım 2011)

[7] Çin son dönemde ordusunun modernizasyonu konusunda önemli adımlar atmaktadır. Bakınız: Fidan, Giray "Çin'in Hayalet Uçağı Jian-20" http://21yyte.org/tr/yazi6055-Cinin_Hayalet_Ucagi_Jian_20.html, Fidan, GirayÇin'in Uçak Gemisi Shi Lang (Varyag)" http://21yyte.org/tr/yazi6227-Cinin_Ucak_Gemisi_Shi_Lang_(Varyag).html. (Erişim 21 Kasım 2011)

[8] Çin'in ABD'ye yönelik stratejisi için bakınız: Fidan Giray, "Çin'in ABD Strateijisi: Yeni Bir Soğuk Savaşa Doğru", 21. Yüzyıl Dergisi, s. 49-57.