Hasret acıdır…
Ama bazı hasretler vardır ki, acısı hiç dinmez.
Akar ve yakar.
Tıpkı KARABAĞ gibi.
9/10 Kasım 2020 tarihi Azerbaycan için farklı bir devrin başlangıcı oldu.
44 günlük şanlı zaferi sonrası Karabağ’a geçici de olsa barış geldi.
Ermeni işgali altındaki Karabağ topraklarından Ağdam, Cebrayil, Fuzuli, Gubadlı, Zengilan, Laçın , Kelbecer ile Şuşa tekrar Azerbaycan topraklarına katıldı.
Ancak, Hankendi, Hocalı, Hocavend, Ağdere ile Azerbaycan’ın Karabağ toprakları dışındaki Kazak iline bağı, Sofulu, Barhudarlı, Bağanis Ayrım, Kızıl Hacılı, Yukarı Eskipara, Aşağı Eskipara ve Heyrimli köyleri ile Nahçıvan’ın Sederek iline ait Kerki köyünün durumu belirsizliğini korumaya devam ediyor.
Burada sesimizi duyan, yazdıklarımızı okuyan herkese bir sorumuz olacak:
Hankendi, Hocalı, Hocavend, Ağdere, Azerbaycan’ın Karabağ toprakları dışındaki Kazak iline bağlı, Sofulu, Barhudarlı ve Aşağı Eskipara köylerinde ne zaman Azerbaycan’ın şanlı bayrağı dalgalanacak?
Ermeniler tarafından işgal edilmiş Kazak iline ait Aşağı Eskipara, Barhudarlı ve Sofulu köyleri[1]hangi sebeptendir bilinmez, Azerbaycan’ın Ermeni işgali altındaki bu toprakları gözlerden ve gönüllerden uzak tutulmaya çalışıyor.
Gerekli önlemler alınmaz ise bu toprakların Zengezur, Göyçe Mahalı, Borçalı, Derbent, Meğri ile aynı acı kaderi paylaşacağı kaçınılmaz görünüyor.
Kazak ili….
Azerbaycan’ın Kazak ili, tarihin eski zamanlarından bugüne kadar mertlik, yiğitlik, vatanseverlik, merhamet, sevgi, aşıklık ve ilmin yuvası olmuştur. Azerbaycan’ın ünlü şairleri Molla Penah Vakif, Molla Veli Vidadi, Samed Vurgun ve yazarları Mehdi Hüseyin, Osman Sarıvelli, General Aliğağa Şıhlıinki Kazak doğumludur.
Bir serhat şehri olmanın her türlü zorluğunu yıllarca üzerinde taşımıştır. Özellikle Ermeni tecavüzleri Kazak Türk’ün sürekli maruz kaldığı olayların büyük bir kısmı oluşturur.
Aşağı Eskipara[2]
Aşağı Eskipara…
Aşağı Eskipara, Azerbaycan’ın Kazak iline bağlı bir köydür. Köy Coğaz Nehri'nin sol kıyısında Kazancı Dağı'nın eteğinde yer almaktadır. Yüzölçümü 11.5683 km² olan köyün nüfusu 1 Ocak 2012 tarihi itibarı ile 869'dur. Köyün ekonomisi çiftçilik ve sığır yetiştiriciliğine dayanmaktadır. VI.-VII’nci asırlardan kalma Alban kilisesi ve XVI’ncı asırdan kalma değirmeni vardır.
Köyün şu an için Azerbaycan toprakları ile doğrudan bağlantısı yoktur yani bir esklav[3] topraktır. 14 Haziran 1990 yılından beri ermeni işgali altındadır.
1990 ve akabindeki ermeni saldırıları/ insanlık dışı hareketler sonrasında, Aşağı Eskipara köyündeki 1 orta okul, hastane, kültür evi, 6850 ve 9980 nüsha kitap fonları olan 2 kütüphane dağıtılmıştır.
1991 yılında Halka Harekâtı’nın ikinci ayağı Eskipara ve çevresinde düzenlenmiştir. Mayıs 2012 tarihinde gerçekleşen bir başka ermeni saldırısı sonucunda ise beş Azerbaycan askeri şehit olmuştur.
Aşağı Eskipara, 1988’den bugüne kadar devam eden amansız/insafsız saldırıların hep ön cephesinde olmuştur. Ancak, Karabağ Antlaşması/Ateşkesi imzalanıp da, Laçın, Ağdam, Kelbecer tekrar Azerbaycan topraklarına katılmasına rağmen Aşağı Eskipara köyü gündeme getirilmemiştir.
Caber Kalesi hangi mahiyeti haiz ise Aşağı Eskipara’da o mahiyete sahiptir.
Caber Kalesi, Aşağı Eskipara’dır.
Aşağı Eskipara, Azerbaycan’dır.
Aşağı Eskipara, Bizimdir.
Sofulu
Sofulu, Azerbaycan’ın Kazak iline bağlı bir köy olup, Berhudarlı köyü ile sınırdaştır. Azerbaycan anakarası ile bağlantısı olmayan bölge, Ermenistan toprakları içinde bulunan bir eksklav alandır. Yüzölçümü yaklaşık 40 kilometrekaredir. 2009 yılı nüfus sayımına göre köyde 182 kişi yaşamaktadır. Bu nüfusun 80 erkek, 102’si kadındır. Sofulu, adı önceleri Zengezur ve Kazak illerinde yaşayan Kengerli Türk topluluğu ile ilgilidir.
Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderleri arasında imzalanan beyanatın 2’nci maddesine göre, Kazak ilinin işgal edilmiş 7 köyü de Azerbaycan’a geri verilecekti.
Azerbaycan’a geri verilecek 7 köy; Sofulu, Barhudarlı, Bağanis Ayrım, Kızıl Hacılı, Yukarı Eskipara, Aşağı Eskipara ve Heyrimli idi.
Bu köylerden 3’ü, Azerbaycan’ın Ermenistan’daki eksklavıdır. Bu eksklavlar Sofulu, Barhudarlı ve Yukarı Eskipara köyleridir. Bu Ermenilerce işgal edildikten sonra Ermenistan’ın Tavuş iline dahil edilmişlerdi.
Ermenilerin Sofulu köyüne hücumu 1992 yılı 23 Nisan’ında başlamış ve 4 gün sürmüştü. Sofulu’lar, kurdukları 9 karakolla Ermenilere direnmişti. Ermeniler, il merkezi Kazak’tan Sofulu’ya gelecek yardımı engellemek için buraya gelen demiryolu hattını patlattılar.
Köy 27 Nisan 1992’de Ermenistan tarafından işgal edilmiştir. Ağır çarpışmalar sonucunda 7 köy sakini şehit olmuş, 3 kişi ise ağır yaralanmıştı. Sofulu’daki 230 evin tamamı kullanılmaz hale getirilmiş ve 14829 nüsha kitaplık yağmalanmıştı.
Berhudarlı-Barxudarlı
Berhudarlı-Barxudarlı, Azerbaycan'ın Kazak iline bağlı köylerden birisidir. Yaklaşık 22 kilometre karelik bir alanı kapsar.
Köyün kökeninin Barhudar (Berhudar) Enis Bey ve onun neslinden gelen aile ile alakalı olduğu söylenir. Barhudar (Berhudar) Enis Bey, XVI’ncı asrın ikinci yarısı, XVII’nci asrın başlarında yaşamış Azerbaycan’ın meşhur top döküm ustası olmuştur. Safeviler devletinde ona "Topçubaşı" lakabı ve vazifesi verilmiştir. XVII’nci asrın başlarında Safevi-Osmanlı savaşları zamanında Tebriz, İrevan (Erivan), Gence vb. şehirlerin savunmasında kullanılan toplar Barhudar’ın liderliğinde hazırlanmıştır.
2009 sayımına göre Berhudarlı’da 421 kişi yaşamaktadır.
Ermeniler, Karabağ’dan başka Kazak ilinin köylerini de işgal etmişlerdi. Ancak hemen hemen 30 yıldır bu konuda konuşanı görmek neredeyse imkansız bir durum.
Peki bu köyler hakkında neden konuşulmuyor?
Barhudarlı’nın Azerbaycan toprakları ile bağlantısı olmayıp, Azerbaycan’ın Ermenistan arazisindeki 6 eksklav arazisinden biridir. Berhudarlı, 4 gün muhasarada kaldıktan sonra 27 Nisan 1992’de Ermenistan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Köyün 16105 nüshası olan kitaplığı, okulları, hastaneleri yok edilmiştir.
Köy 1990 yılından beri Ermenistan'ın işgali altındadır.
Berhudarlı-Barxudarlı: Azerbaycan’dır.
Berhudarlı-Barxudarlı: Bizimdir.
[1]https://azsiyaset.com/siyaset/1227-Naxchivanin-1-Qazaxin-7-kendi-nece-azad-edilecek-ShERH.html
[2]https://mapcarta.com/13520062/Map
[3]Bir devletin başka bir devlet tarafından kendisiyle bağlantısı kesilmiş toprağına eksklav toprak denir. Eksklav topraklara;
Azerbaycan: Nahçıvan, Kerki, Yukarı Eskipara, Berhudarlı, Yaradullu
İtalya: Campione d'Italia
Vatikan.
Almanya: Büsingen am Hochrhein
Rusya: Kaliningrad Oblast
İspanya: Ceuta, Llívia ve Melilla
Türkiye: Caber Kalesi
Amerika Birleşik Devletleri: Alaska
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: Erenköy örnek olarak gösterilebilir
