ABD Başkanı Barack Obama ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, BM Genel Kurulu toplantıları için bulundukları New York'ta 25 Eylül`de bir araya geldiler. Görüşmeye ilişkin Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada, Obama'nın "Azerbaycan'ın genç bir demokrasi olarak demokratik reformları uygulayacağı ve ülkede tutuklu iki muhalif blog yazarının serbest bırakılması dahil insan haklarının korunmasını geliştireceği ümidini" dile getirdiği kaydedildi. Liderlerin iki ülke arasında daha yakın ilişkilerin geliştirilmesi arzularını dile getirdikleri belirtilen açıklamaya göre, Obama, Azerbaycan'ın, Afganistan'da ABD öncülüğündeki askeri misyonu destekleyen katkılarından duyduğu memnuniyeti de dile getirdi.
Böylece, Obama ABD Devlet Başkanı sıfatı ile ilk kez Azeri meslektaşı ile bir araya geldi. Obama hükümeti Azerbaycan yönetiminin iç ve dış politikasını eleştirirken, Bakü de Beyaz Saray`ın Yukarı Karabağ sorununa dikkatinin azalmasından, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in halen Washinton`a resmi ziyarete davet edilmemesinden, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın Nisan ayında ABD başkentinde gerçekleşen nükleer konferansa davet edilirken, aynı davetin Aliyev'e sunulmamasından rahatsız idi. Herhalde Mayıs-Haziran aylarında ikili ilişkilerde bir hareketlenme kaydedildi. Önce ABD Savunma Bakanı Robert Gates, ardından da Dışişleri Bakanı Hillary Clinton Bakü`ye gelerek, ikili görüşmelerde bulundular. Ardından Obama'nın Aliyev`e mektubu sunuldu.
Buna rağmen, Washington`un Güney Kafkasya ve Azerbaycan`da faal politika sergildeğini söylemek zordur. ABD`nin siyasi çevreleri Azerbaycan söyledikçe ilk önce Afganistan konusunu gündeme getiriyorlar. ABD ve NATO`ya bağlı askeri ve teknik malzemelerin önemli kısmı Azerbaycan`ın hava sahası üzerinden Afganistan`a ulaştırılıyor. Bunun yanı sıra Washington Azerbaycan`ın en ağrılı Yukarı Karabağ sorununa gerekli dikkati ayırmıyor. Halbuki ABD`nin daha önceki yönetimleri başta Yukarı Karabağ olmakla Azerbaycan ve Hazar zenginliklerinin dünya pazarlarına ulaştırılması konularını mercek altında tutar, konuya ilişkin görüşmeler yapar, sürekli fikir alışverişinde bulunurlardı.
Obama Rusya ile ilişkilerin normalleştirilmesi çabası içinde. Rusya Gürcistan`da savaş açtığında, ayrımcı Abhazya ve Güney Osetya`yı işgal ettiğinde, bu bölgelerde üsler yerleştirdiğinde Washington`dan sert bir eleştiri duyulmadı. Rusya da bunun karşılığında Washington`un isteği üzerine İran politikasını değiştirdi. Kremlin İran`ın nükleer konusunda ABD`den yana tavır aldı. Rusya Cumhurbaşkanı Dmitri Medvedev bir bildiri yayınlayarak, İran`a C-300 füzelerinin yanı sıra, bu ülkeye askeri uçak, gemi ve başka teknik malzemelerin satışını yasakladı.
Elbette, Kremlin`in İran`a silah satışını durdurması bölge için iyi bir haber, ancak bu ilişkilerin bozulması için Washington`un minnetçi olması Güney Kafkasya ve Azerbaycan için tehlikeli bir nitelik de taşıyor. Bundan sonra Kremlin Güney Kafkasya`ya ABD`ye boylanmadan daha hızlı nüfuz etmeğe başlar. Obama hükümeti de bir vefa borcu gibi Moskova`nın Güney Kafkasya`daki hamlelerine çok da karışmayacak duruma gelebilir. Rusya`nın Güney Kafkasya politikasının başında ise Ermenistan`ı kollamak ve Yukarı Karabağ sorunun çözümünü uzatmak bulunuyor.
Azerbaycan yönetimi tüm zorluklara rağmen, Rusya ile ilişkileri iyi tutmanın yanı sıra supergüç olan ABD ile ilişkilerin yerine oturtulmasının peşinde. Ona göre de Washington 14 aydan sonra Bakü`ye büyükelçi atamak kararını beyan ettiğinde, Bakü`de bundan memnun kaldılar. Büyükelçinin ismi Matt Bryza olunca da bu memnunluk daha da arttı. Bryza yıllarca Yukarı Karabağ sorununun çözümünü üstlenen AGİT Minsk Grubu`nun Eş Başkanı görevinde çalışmış, bölgeyi iyi tanıyor. Ancak Bryza uzun süredir Kongre'den onay alamıyor.
21 Eylül'de Senato Dış İlişkiler Komisyonu ABD'nin Azerbaycan'daki Büyükelçiliği görevine Bryza'nın atanmasını onayladı. Ancak Dış İlişkiler Komitesi Senatosu'nda Senatörlar Robert Menendes ve Barbara Boxer, Bryza'nın adaylığının onaylanmasını veto ettiler. Bryza`nın kendisi bu atamayı uzun süredir bekliyor. Her fırsatta Azerbaycan`da çalışmak istediğini açık şekilde dile getiriyor. Buna rağmen, yetenekli diplomat bir türlü isteğine ulaşmıyor ve bu durum ABD-Azerbaycan ilişkilerinin rayına oturdulmasına engel olan öncelikli bir husus.
Hakkındaki iddialara, meslek hayatı boyunca tarafsızlığını koruduğunu söyleyerek yanıt veren Bryza 'Azerbaycan ve Ermeni liderler benim tarafsızlığımı Dışişleri Bakanlığı'nda görev yaptığım 22 yıl boyunca gördü. Obama yönetimi atamamı açıklamadan önce hakkımda ayrıntılı bir araştırma yaptı ancak bu süreçte herhangi bir çıkar çatışması yaratacak duruma rastlanmadı' diye konuştu. Bryza`nın atamasını engelleyen Ermeni lobisinin faaliyetlerini ünlü "The Washington Post" gazetesi de eleştirdi. Gazete Ermeni lobisinin söz konusu engellemelerinin Ermenistan çıkarları aleyhine olduğunu yazdı.
Bakü`de görev alacağını bekleyen Bryza`nın sözkonusu durumu bir Azerbaycan şarkısında söylendiği gibi "Sen gelmez oldun" lafına benziyor...
