< < Kırgızistan'da İstikrar Herkese Lazım
 Bu sayfayı yazdır

Kırgızistan'da İstikrar Herkese Lazım

Yazan  15 Haziran 2010

Kırgızistan'da bugünlerde yaşananlar daha çok etnik bir çatışmaymış gibi görünüyor.1990'lı yıllarda benzer bir çatışma yine yaşanmıştı ve yine çok sayıda insan hayatını kaybetmişti.
Bu durum birçok nedenin yanı sıra Kırgızistan'ın demografik yapısından kaynaklanıyor. Demografik yapıyı da önemli ölçüde sınırlar belirlemiştir. Coğrafya ve etnik yapı dikkate alınmadan yapay bir şekilde çizilen sınırlar, Sovyet döneminde 1921'den 1980'e kadar yaklaşık 90 kere değişmesi, bugün Orta Asya'daki ciddi sınır uyuşmazlığının temel nedenini oluşturmaktadır. Sınırlar bu kadar çok değişmesine rağmen çatışmalar hiç eksik olmamıştır, hiçbir devlette istediği sonucu elde edememiştir. Yaklaşık 5 milyonluk Kırgızistan'da nüfusun %70 Kırgız, %13.8'ni Özbek kalanını da başka gruplar oluşturmaktadır.
Kırgız-Özbek çatışması gibi görülen olayların çıktığı bölgeye baktığımızda ülkenin güney kısmı özellikle Oş ve Celalabad bölgeleri olduğu dikkat çekmektedir. Özbekler yoğun olarak bu bölgelerde yaşamaktadırlar. Burada yaşayan Özbekler geçici yönetimi desteklerken, Kırgızlar ülkeyi terk etmeden önce destek bulmak için Oş'a giden eski Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev'e sadık kaldılar. Oş Fergana vadisinde bulunuyor. Fergana vadisi birbirine rakip etnik grupları barındırmaktadır. Güvenlik amacıyla Moskova'ya bağımlı kılma siyaseti çerçevesinde vadi, Joseph Stalin tarafından Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan arasında bölünmüştü. Kırgızlar ve Tacikler Özbeklere göre daha yoksul durumdalar bu da onlarda Özbeklere karşı kızgınlığa neden olmaktadır. 27 Haziran'da yapılacak anayasa ile ilgili referandum taslağında Özbekçeye yer verilmemesi de Özbekleri kızdırmıştır.
Olaylar etnik bir çatışma gibi görünse de temelde ekonomik ve siyasi nedenler yatmaktadır. Çıkan olayların nedenleri ve mihrakları ne olursa olsun çatışmaların büyümesi ve bir iç savaşa dönüşmesi hem Kırgızistan için hem de bölge için uzun süre kapatılamayacak yaraların açılmasına neden olabilir. Afganistan'da devam eden istikrarsızlık, Tacikistan'da yaşanan iç savaştan sonra Kırgızistan'da da bir kaos ortamının oluşması bölge kadar dünya barışını da tehdit eder.
Kırgızistan Orta Asya'da jeopolitik açıdan çok önemli bir ülkedir. Bu nedenle ülke üzerinde oynanan oyunlar hep olacaktır. Bu oyunlar ancak güçlü ve istikrarlı yönetimlerle bozulabilir. Kırgız halkı ekonomik sıkıntı içinde, geçim derdindedir. Değişik güçlerin kışkırtmaları sonucu çıkan olaylarda en büyük zararı yine Kırgız halkı görecektir.

Doç. Dr. Meşküre Yılmaz

21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü
Bilimsel Danışmanı