Çatışmanın Temel Nedeni: Temel Neden, İşgal Sonrası Siyasal Sistemin Çarpıklığı Nedeniyle Çöken Kamu Otoritesinin Yeniden Tesis Edilememesi.

Sünni Arapların Dışlanması Süreci:

1.Anayasada Sünni Araplara söz verilen değişiklikler tamamlanmadı

2.Sünni Araplar siyasal sisteme entegre olmaktan beklediklerini alamadılar

3.Kendi içlerinde parçalandılar ve merkezi yönetimin aldığı baskıcı tavırlara karşı koyamadılar

4.Sahva güçleri hükümetin yanlış politikaları sonucunda dağıtıldı ve güvenlik sorunu ağırlaştırıldı

Sünni Arap Ayaklanması Mı?

Temelde Sünni Arapların çoğunlukta yaşadığı bölgelerde gerçekleşmesine rağmen Irak’ta IŞİD ilerlemesi Sünni Arap ayaklanması değildir.

Neden?

1.IŞİD'in siyasi talepleri ile Sünni Arapların büyük bir  kısmını siyasi talepleri arasında bir benzerlik yoktur.

2.IŞİD, açık bir biçimde yaşananların kendi devrimi olduğunu belirtmekte ve bunun dışında hiçbir siyasi faaliyeti kabul etmemektedir

3.IŞİD ile birlikte diğer grupların da Irak ordusuna karşı savaştığı iddiası başlangıç için doğru olmakla birlikte bugün gerçekliği büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.

4.IŞİD ile işbirliği yaptığı ileri sürülen gruplar arasında adı konulmayan bir mücadele vardır

5.Bu bir Sünni Ayaklanması ise, neden kendilerinin dışlanmasında hiçbir payı olmayan ve zayıf durumdaki Türkmenlere saldırmaktadır.

Peki Irak’ta IŞİD’in İlerlemesi Nedir?

Sünni Arapların memnuniyetsizliklerinden yararlanarak, kendisine önceden belirlediği bir coğrafyada devlet kurmak için yürütülen IŞİD'in önderlik ettiği bir ayaklanma stratejisi.

Irak’taki İç Savaşın Tarafları: IŞİD, Şii Milisler, Sünni Aşiretler, Kürtler

1. IŞİD'in Sahadaki Bileşenleri:

a. Yerel halk:

Sünni Araplar ve Sünni Türkmenler arasında büyük bir kesim IŞİD ile işbirliği yapmaktadır. Bu işbirliği her zaman gönüllü değildir. Bazı kişiler maddi yetersizlik, Şiilerden nefret, güvenlik ihtiyacı, korku, öldürülme, yeni ganimetler elde etme gibi nedenlerle IŞİD ile işbirliği yapmaktadır.

Aşiretlerin önemli bir rol oynadığı söylense de bu tam olarak gerçeği yansıtmamaktadır. Bazı aşiretler IŞİD ile daha fazla işbirliği yapmasına rağmen aşiretlerin bütün halinde bir grubu desteklediği söylenemez. Aynı aşiretin bir kısmının IŞİD'i bir kısmının hükümeti desteklediği durumlar bir aşiretin tek bir tarafı desteklediği durumlardan çok daha fazladır. Selahaddin, Diyala ve Anbar'da birçok aşiret her iki tarafa bölünmüştür.

Yabancı Savaşçılar:Bunlar IŞİD'in akıncı birliği olarak kabul edilebilir. Özellikle sahada askeri üstünlüğün sağlanması safhasında askeri konularda deneyimli, gözüpek ve sadık olan bu birliklerin yoğun bir biçimde kullanıldığı görülmektedir. Fakat bir kez bir yerleşim yeri IŞİD'in eline geçtiğinde nadiren bu yerlerim yerinin komutası yabancı savaşçılardan birisine verilmektedir. Bu noktada IŞİD'in uygulaması kasaba, ilçe vs. yerel işlerinin sahada saygı duyulan bir kişi tarafından IŞİD adına yürütülmesine karşılık Şeri konuların (adli ve dini yargı) ve güvenlik sorumluluğunun yerel olmayan bir Iraklıya verilmesi yönündedir. Böylece yerel yöneticileri sürekli kontrol altında tutma yoluna gitmektedirler

Diğer örgütler: Bunlar arasında en bilinenleri 1920 Devrim Tugayları, Ensar El Sunna, Nakşibendi Ordusu ve Irak Devrimi Genel Cephesi'dir. Bunlar IŞİDle hem işbirliği hem de mücadele içindedir. Zaman zaman işbirliği yaparak IŞİD için savaşırlarken bunun muhtemelen en önemli nedeni onunla çatışmaya girmesi halinde kaybedeceğinin kesin olmasıdır. Bu nedenle bu örgütler kendileri için hayati bir sorun olmadığı sürece IŞİD ile çatışmamayı tercih etmektedirler. Ancak Ensar El Sunna silahlarına IŞİD tarafından el konulup liderleri yakalandığı için bu örgüt firar durumuna geçmiştir

2. Şii Milisler

IŞİD'in Irak'taki etkinliğini artırmasıyla birlikte Irak ordusu ve polisinin oynayamadığı rolü oynayan en önemli aktör Şii milisler olmuşlardır. Birbirlerinden ayrı ancak ittifak halinde kurulan bu milis gruplarının tamamı İran'ın etkisi altındadır. Ancak İran sahada her ayrı siyasi gruptan farklı bir milis grubu türeterek sahada milisler arasında çatışma ya da çekişme yaşanmasını engelleme yoluna gitmiştir.

Genel Yapı:

•Milis grupların çoğu Ayetullah Ali Sistani'nin Irak halkına IŞİD'e karşı silahlanması çağrısının neticesinde biraraya gelen gönüllülerden oluşmaktadır. ancak bu gönüllüler rastgele biraraya gelmemiş, Iraklı Şii Arap parti veya teşkilatların geçmişten getirdiği yapılanmalarına paralel olarak örgütlenmiştir.

•Hemen her Iraklı Şii grubun ya da partinin kendisine yakın bir milis grubu örgütlediği görülmektedir.

•Başlangıçta tamamı sivil gönüllülerden oluşan bu yapı zamanla Ulusal Muhafızlar olarak örgütlenmeye başlamış ve Savunma Bakanlığı'na bağlı birer yapı haline getirilmiştir. Bu haliyle tamamıyla Iraklıdır.

•Bununla birlikte sahadaki askeri komutanların çoğu IRAKLI, danışmanlar İRANLIDIR.

•Her bir milis grubunun kendisine ait hareket sahası bulunmaktadır. Böylece ancak operasyon zamanları biraraya gelmektedirler. Bunun dışında her grup kendi etkinlik sahasında faaliyet göstermektedir.

•Kuzey hattında İran'ın desteklediği Şii milis grupların üyelerinin çoğu  Şii Türkmenlerden oluşmasına rağmen aralarında azımsanamayacak miktarda Arap da bulunmaktadır.

Şii Milis Grupların En Önemlileri Hangileridir?

•İran destekli Şii Milis gruplar arasında en etkin olanları şöyle sıralanabilir: Ketaib Hizbullah, Ceyş Horasani (Horasan Ordusu), Ebu Fadıl Abbas Tugayları, Esaib Al Hak, Serraya Es Sellam, Bedr Tugayları

•Bunlar arasında en güçlü ve karmaşık yapıya sahip olan Hizbullah'tır. Bu oluşum kendi arasında dörde bölünmektedir: Irak Hizbullahı, Ketaib İmam Ali, Seyyid Şuheda, Nucebba. Bunlar arasında kuzey hattında en aktif grup Ketaib İmam Ali olarak da bilinen ve Muhammed Sanid'in önderlik ettiği gruptur.

•Tüm bu sayılanlar arasında bir çeşit akıncı birliği rolü oynayan ve düşman saflarına sızma konusunda en deneyimli olan ise Horasan Ordusu'dur. Bunun El Kaide'nin içindeki Horasan Ordusu'yla karıştırılmaması gereklidir. Bu grup Bedr Tugayları'ndan ayrılarak kurulmuştur. Üzerindeki en önemli güç Hadi El Amiri'dir.

•Diğer bir önemli grup Ebu Fadıl Abbas Tugayları'dır. Suriye'de savaşmak için Iraklı Şiiler tarafından kurulan bu grup genişletilmiş ve bugün Irak'ta da kullanılır hale gelmiştir.

•Irak'taki iç savaş sırasında kötü bir ün edinen Esaib El Hak kuzey hattında pek görünmemektedir. Zaman zaman şehirlere geldiği ve IŞİD ile işbirliği yapanları cezalandırdığı ileri sürülse de güçlü bir silahlı aktivite gösterdiklerine şahit olunmamıştır. Bunların asıl hareket sahası Selahattin Vilayeti'nin Samarra ilçesi ve güneyidir.

•Son olarak belirtilmesi gereken Şii Grup Muktada Sadr'a bağlı olarak kurulan Serraya Es Selam'dır. Bu grup Tavuk ve civarındaki cami ve Hüseyniyeleri korunmasından sorumludur. Ayrıca Anbar'daki çatışmalarda aktif katılım göstermektedir.

3. Kürtler

Kürtlerin silahlı güçleri üç gruba ayrılabilir: Peşmerge, PKK, Özel birlikler

Peşmergeler de kendi içinde KDP ve KYB peşmergeleri olarak ayrı başlıklarda ele alınmalıdır. Görünürde ortak olmalarına rağmen aralarında derin ayrılıklarından hala sıyrılmış değillerdir.

Bu durum özellikle IŞİD'in ilerleyişi karşısında her iki tarafın peşmergesinin birbirine karşı basın önündeki suçlamalarında açıkça gün yüzüne çıkmıştır.

KDP, Kürtlere dışarıdan verilen askeri yardım, mühimmat ve eğitimi tekeline almıştır. Bunu KYB veya diğerleriyle paylaşmamaktadır. KYB'nin ise Kerkük'te ele geçirdiği ağır silah ve mühimmatı KDP ile paylaşmadığı ileri sürülmektedir.

KYB, daha çok Kerkük ve Diyala cephesinde, KDP ise Musul bölgesindeki operasyonların başını çekmektedir.

Peşmerge, ilk baştaki yenilginin ardından

a. Irak dışından gelen ağır silah takviyesi

b. ABD başta olmak üzere "koalisyon güçleri"nin ağır hava desteği

c. Özellikle Kerkük ve Diyala bölgelerinde Irak hükümeti ve milis güçlerin kara ve hava desteği

d. İran'ın askeri ve siyasi desteği sayesinde kaybettiği yerleri yavaş yavaş geri almaktadır. Elbette 1 haftada kaybettiği yerleri 3 ayda alamamış olması önemlidir. Fakat IŞİD saldırısından önce elinde bulundurmadığı Rabia, Karatepe, Celevle, Tuzhurmatu ve Kerkük'ün merkezi ve bir kısım civarını elinde tutması yavaş ama önemli bir stratejik kazanım olarak görülebilir.

PKK

PKK ise olaylardan istifade ederek Kuzey Irak'ta hem önemli bir siyasi güç haline gelmeye çalışmaktadır hem de askeri avantajlar elde etmektedir. Sincar bölgesindeki tahliye operasyonu sırasında ABD'yle yakın işbirliği yapması ona kısmi bir "meşruiyet" sağlamıştır. Fakat bunun ötesinde Sincar ve Mahmur bölgelerinin savunulmasında KYB ile ortak olarak KDP'den daha etkin bir performans göstermiştir. Ayrıca Kerkük ve civarında da güç gösterisi yapmaktadır. Bu durum PKK'yı Kuzey Irak'ta Kandil'e kapanan bir güç olmaktan çıkarmış tarihinde hiç inemediği bölgelere girmesinin önünü açmıştır. Bu süreç Kobani olaylarından sonra yavaşlasa da siyasal düzlemde önemli bir kazanıma dönüşmektedir.

Irak'ta İç Savaşın Yaşandığı Cepheler ve Ana Gelişmeler

Cephe 1: Bağdat ve Batısı

Bu bölge, Anbar Vilayeti, Bağdat'ın batı çeperi ve Babil ile Bağdat arasında kalan bölgeyi kapsamaktadır. Son 1 aydır Irak'ta IŞİD'in en büyük ilerleme gösterdiği alan burasıdır. Anbar'ın ilçe merkezlerinin çoğu IŞİD'in eline geçmiştir. Anbar'da Hadisa, Ramadi ve Habbaniye'nin merkezlerinin dışındaki alanların tamamı IŞİD'in kontrolü altındadır. Ancak son haftalarda Ameliyet Felluce ile Jurf El Sakhar’ın Irak ordusunun kontrolüne geçmesi. IŞİD’e büyük darbe vurmuştur. Ancak halen IŞİD'in Ebu Gureyb'den başlayarak Bağdat'ın batısını kontrol edebilmesi başkent üzerinde büyük bir stratejik baskı yaratmaktadır.

Cephe 2: Selahaddin-Kerkük

Çatışmaların Tuzhurmatu, Beyci, Tıkrit, ve Kerkük’ün çeperinde yoğunlaştığı bu bölge Irak ordusu, peşmerge ve milis güçlerin yavaş da olsa en kritik ilerlemeleri gerçekleştirdiği bölgedir. Amirli'nin kurtarılmasından sonra Tuzhurmatu'nun güneyindeki köylerin önemli bir kısmı IŞİD'den alınmıştır. Kerkük civarında son dönemde yoğunlaşan ABD liderliğindeki "koalisyon güçleri"nin hava saldırıları bölgede yeni çatışmaların habercisi olarak görülmektedir. Ayrıca merkezi hükümetin Beyci'yi geri alması son derece stratejik bir hamledir. Bu Cephenin en önemli özelliği Musul’un geri alınmasına hazırlığı içermesidir. Son olarak bu cephenin doğu kısmı ise Diyala'nın kuzey kısmı (Karatepe, Celevle vb.) birarada düşünülmelidir.

Cephe 3: Diyala

Diyala Cephesi: Bu bölge son dönemde çatışmaların yoğunlaştığı yerlerden birisidir. IŞİD'in en güçlü olduğu vilayette son dönemde gerilediği görülmektedir. Vilayetin kuzeyinde geçen hafta yaşanan Karatepe ve Celevle'nin kaybı IŞİD'i zora sokmaktadır. Ancak bu iki kasabanın etrafında IŞİD'in uzun bir süre tutunabilmesi mümkündür. Hem bölgenin coğrafi yapısı hem de demografik özellikleri IŞİD'in bu kasabaların merkezinden çıkarılabilse dahi bir süre bölgede tutunmasını mümkün kılabilecek niteliktedir. Ayrıca vilayetin güneyine doğru pekçok alanda gerilemeye başlamıştır. Bunun nedeni bazı Sünni Arap aşiretlerinin hükümetle işbirliği yapmasıdır. Yine de IŞİD'in bu vilayette pekçok yeri  kontrol ettiği unutulmamalıdır.

Cephe 4: Kuzey

Bu bölgede asıl gelişmeler Musul'un kuzeyinde yaşanmaktadır. ABD'nin desteğiyle IKBY'ye bağlı güçler Rabia'dan sonra Zummar'ı da kontrol etmişlerdir. Bununla birlikte Başika, Hamdaniye Kuş ve Sincar hala IŞİD'in kontrolü altındadır. Hava saldırılarının Telafer'e doğru kayması bu bölgede çatışmaların Telafer'e doğru genişleyebileceğini göstermektedir. 

1 YIL İÇİNDE ÇATIŞMALARA İLİŞKİN ÖNGÖRÜ