Soğuk savaş döneminde aynı blokta bulunan ve komşu olan Polonya, Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Beyaz Rusya arasında, soğuk savaş sonrasında, özellikle 2004-2005 yılları arasında belirgin bir kutuplaşma yaşandığı ve politik gerginliklerin arttığı görülmektedir. Ukrayna'da meydana gelen "Portakal Devrimi" sırasında batı dünyası karşısında siyasi mağlubiyete uğrayan Rusya Federasyonu, Ukrayna'daki olaylarda Polonya yönetiminin de katkısı bulunduğunu, AB ve NATO'ya üye olarak batı blokuna tamamen bağlanan Polonya'nın kendi çıkarlarına açıktan zarar verdiğini düşünmektedir.
Soğuk savaş sonrasında ABD ve Batı dünyası tarafından Orta Asya/Kafkaslar ve Balkanlar/Doğu Avrupa cephelerinde zorlanan Rusya`nın, Orta Asya ve Kafkas cephesinde nispeten tutunmaya devam ettiği, Balkan cephesinde, ABD/Batı tarafından ortaya konulan çözüm tarzlarına büyük ölçüde boyun eğdiği, Doğu Avrupa'da ise büyük ölçüde etkinlik kaybettiği görülmektedir. Özellikle son zamanlarda meydana gelen NATO/AB genişleme hareketleri ve Ukrayna'da meydana gelen rejim değişikliğinden sonra Rusya`nın bölgedeki varlığını, Beyaz Rusya, Kaliningrad ve Transdinyester bölgelerindeki etkinliğini kullanarak devam ettirmeğe gayret ettiği ve Doğu Avrupa'daki eski müttefikleri üzerindeki etkinliğini soğuk savaş döneminde elde ettiği enerji avantajlı konumdan istifade ederek sürdürmeye çalıştığı görülmektedir.
Özellikle NATO'nun genişlemesini ve Ukrayna ile diğer bir kısım ülkelerde meydana gelen olayları kendi iç güvenliği açısından da tehlikeli bulan Rusya`nın, bu tür gelişmelerin ABD kaynaklı CIA operasyonları olduğunu en yüksek düzeyde açıkça dile getirmekte olduğu görülmektedir.
Rusya halen, petrol ve doğal gaz üretimi ve transferi bakımından Soğuk Savaş döneminde elde ettiği avantajlı konumunu muhafaza etmeye ve genişletmeye gayret etmektedir. Bu kapsamda Rusya kendi topraklarında bulunan rezervlerin pazarlanmasının yanı sıra, eski SSCB ülkeleri topraklarından çıkartılmakta olan enerji rezervlerinin batıya ulaştırılmasın da belirleyici bir role sahiptir. Rusya'nın, bu durumu eski müttefikleri arasında bir baskı aracı olarak etkinlikle kullanmaya çalıştığı gözlenmektedir. Avrupa'nın artan enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla yeni petrol ve doğalgaz boru hatları inşa etme gayreti içinde olan Rusya'nın, söz konusu hatların güzergahına ilişkin vereceği kararların özellikle Baltık ülkeleri, Ukrayna, Polonya ve Beyaz Rusya açısından hayati önem arz ettiği görülmektedir.
İngiltere'de yapılan 2005`de ki G-8 toplantısında Rusya Devlet Başkanı PUTİN tarafından inşa edilecek Uzak Doğu boru hattı ile Çin'e, Rus GAZPROM ile Alman BASF şirketleri arasında yapılan anlaşma kapsamında Baltık Denizi altından inşa edilecek olan diğer bir boru hattı ile de Avrupa'ya petrol ve doğalgaz sevk edileceği açıklanmıştır. [1] RF'nun Baltık Denizi altından geçecek olan yeni bir hat inşa etmesi Polonya ve Beyaz Rusya'yı devre dışı bırakacağı gibi, özellikle Polonya'nın "Transit ülke" konumunu olumsuz etkileyecek ve bu ülke ile Beyaz Rusya üzerinden çift güzergahlı olarak inşa edilmekte olan YAMAL Boru Hattı'nın etkinliğini de azaltacaktır. [2]
Bu kapsamda Polonya, Beyaz Rusya ya da Baltık devletleri üzerinden Polonya'ya erişecek bir hat inşasını ileri sürmektedir. Bununla birlikte Baltık Denizi altından bir hat inşasına başlayacak olan Rusya'nın, Polonya'nın bu düşüncelerini fazlaca dikkate alması beklenmemektedir. Ayrıca, Polonya'nın Beyaz Rusya'yı devre dışı bırakarak Baltık ülkelerinden geçecek bir boru hattı inşası yönündeki girişimleri Beyaz Rusya makamlarınca hoş karşılanmamaktadır.
Rusya`nın enerji baskısından kurtulmak için, 2007 yılının ortalarında, Orta Asya'daki, hattın büyük doğal gaz tedarikçileri olan ülkelerle (Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan) büyük miktarlarda doğal gazın Batı`ya taşınması gündeme geldi. Bu projeye Alman RWE firmasının Şubat 2008'de Nabucco Şirketi'ne eşit ortak olmasıyla proje güç kazanmıştır. Hattın tam kapasitede karlı olabilmesi için gereken doğal gaz üretiminin halen İran'a uygulanan ambargo nedeniyle bu ülkeden de sağlanamayacak olması, hattın geleceğinde büyük soru işaretleri oluştursa da ABD hükümetinin projenin geleceğine olan iyimser bakışının devam ettiği açıklanmıştır. .
Bu proje ile Orta Asya'nın doğalgaz kaynaklarını Şah Denizi'nin altından, Azerbaycan, Türkiye, Bulgaristan ve Romanya üzerinden Avrupa'ya nakledecek.
2010'da başlanması durumunda 2013 yılında tamamlanacaktır. İlk yıllarında 4.5-13 milyar arasında taşınması düşünülen doğal gazın hatta yeterli gaz sağlanması durumunda 2020 yıllarında tam kapasitesine ulaşarak 25.5-31 milyar metreküpe ulaşacağı öngörülmektedir.
Nabucco Şirketinin merkezi Avusturya'dadır. Büyük ortakları Amerikalıdır. Şirketin sahipleri arasında Türkiye yoktur. Borunun %50'si Türkiye üzerinden geçiyor ve yatırım bedelini Türkiye ödüyor. Ancak şirkette söz sahibi değil. Yani gelirinden ne alacağına çok uluslu şirketler karar verecek.
Türkiye ile Rusya'yı kafa kafaya getirecek, Türkiye'yi daha çok ABD tarafından, tıpkı Ukrayna örneğinde olduğu gibi kullandırtacak unsurlar taşıyan bir projedir.
Üstelik Orta Asya'daki ülkeler henüz ikna edilmiş değildir. Azerbaycan Rusya ile birlikte hareket ediyor. Özbekistan ve Kazakistan'ın ABD ile arası zaten iyi değil.
Bu yatırımın olması için dünyanın bir barış ortamı içinde olması gerekir. Dünya git gide daha fazla ısınmakta ve ülkeler arası güvenin en alt düzeyde olduğu bir dönemi yaşıyoruz.
Amerika'nın Ukrayna'yı kullanarak Rusya'nın bölgede ki enerji tekelini kırmaya çalışıldığı ortadadır.
Bugünlerde Avrupa'da Nabucco'ya hız verme toplantıları yapılacak.
10 milyar dolar yatırım bedelli bu projenin, Türkiye`ye getireceği riskler çok iyi değerlendirilmeli ve her alanda tartışılmalıdır.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] The Wall Street Journal, Guy CHAZAN, Russia-Poland Feud Deepens With Beating.
[2] Major Russian Oil And Natural Ga Pipeline Projects, EIA Conry Analyis Briefings, Ocak 2005
