Borsalar ve Bombalar- Suriye Bu Gece Bombalanacak mı?
Dünya günlerdir Suriye’de kullanıldığı iddia edilen kimyasal silahla ilgili görüntülerle olayı anlamaya çalışırken Birleşmiş Milletler yetkilileri kimyasal silah kullanımı ile ilgili araştırmalarına devam etmektedir. Kimyasal silah kullanımı uluslararası anlaşmaların kınadığı bir yöntemken kullanılmış ise kimin kullandığından bağımsız insanlık suçu işlendiğini söylemek öncelikle yanlış olmayacaktır. Henüz kimyasal silahın Suriye Ordusu mu yoksa muhalifler tarafından mı kullanılıp kullanılmadığı konusunda tarafsız bir araştırma yapılıp sonuçlanmamış iken hatta Stratfor’a göre kimyasal silah kullanılıp kullanılmadığı belli değil iken ABD-Fransa-Türkiye-İngiltere’nin öncülüğünü yaptığı bir grup ülke Suriye’nin askeri bir operasyon ile vurulması konusunda anlaşmışlardır. Daha doğrusu diğer üç ülke ABD’nin aldığı kararı takip edecektir.
Bu yazının konusu ‘Şam’dakiler başta olmak üzere Suriye Ordusu’nun bazı stratejik merkezlerine saldırı yapılır mı yapılmaz mı?’ gibi bir soruya yanıt aramaktan ziyade “ne zaman yapılır?” sorusunun cevabı ile ilgilidir.
Küresel boyutlu sonuçlar ortaya çıkaracak askeri hareketler özellikle küresel piyasalar için son derece önemlidir. Sermaye piyasaları için oluşabilecek her tür olay ya negatif ya da pozitif olarak algılanır ve borsalar fiyatlanır ya da satış baskısını üzerinde hissetmeye başladığı anda düşüşe geçer. Bununla birlikte borsalarda “boğa” ve “ayı”[1] olarak adlandırılan iki tür formasyon vardır ki bu da borsa takipçilerinin yakından bildiği üzere; düşerken alımların olduğu ya da yükselirken satışların olduğu dönemleri ifade eden terimlerdir ve mesela şu an Türkiye borsası için boğa formasyonun oluştuğunu söylemek de hata olmayacaktır. Bu durumda Türkiye sermaye piyasası için alım fırsatları doğduğu teknik analizlerin önemli bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlar Türkiye ile ilgili olasılıklarken Merkez Bankası Başkanı’nın açıklamaları da dikkat çekicidir ancak gelecek için borsamızın tehlike altında olmadığı yorumunu da içerdiği için rahatlatıcıdır.
Tüm bunları bir kenara bırakırsak dünya borsaları için önemli bir döneme girmiş bulunmaktayız. Aşağıda paylaştığımız üzere küresel anlamda işlem gören önemli piyasalar 29 Ağustos 2013 akşamı itibariyle yaklaşık 1 hafta süreliğine tatile girmektedir. Borsalar için olağan olan bu durum Orta Doğu’da özellikle Suriye ile ilgili karışıklıklar gündemdeyken çok daha farklı bir boyut kazanmaktadır. Türkiye saati ile 23:00’den sonra Amerikan borsaları 3 Eylül Salı tarihine kadar tatile girerken Tel Aviv borsası da 4 Eylül Çarşamba itibariyle tatile girecektir. Ayrıca 30 Ağustos Zafer Bayramımız münasebetiyle yarın Borsa İstanbul’da da tahta kapalıdır. Dolayısıyla, küresel borsa tatilleri incelendiğinde, bu akşam itibariyle 1 haftalık süre olası operasyon için önem taşımaktadır.
“Borsa ile operasyonun ne ilgisi var?” diye düşünülebilir. Sermaye hareketinin en ufak bir tedirginlikten etkinlendiğini dolayısıyla şirket kârlılıklarının bu duruma tepki verdiğini söylemekte fayda vardır. Sonuç olarak Suriye’de henüz netlik kazanmamış kimyasal silah kullanımı ile ilgili herhangi bir müdahale olacaksa bu kuvvetle muhtemel caydırıcılık amaçlı olacaktır. ABD, Suriye savaşında dengelerin başını El Kaide ve müttefiklerinin çektiği muhalefet cephesi yararına değiştirecek şekilde radikal bir saldırı düzenlemeyeceğini açıklamıştır. Ancak öte yandan Başkan Obama’nın kırmızı çizgi olarak ilan ettiği kimyasal silahların kullanılmasından sonra Washington’ın herhangi bir adım atmaması durumunda ABD süper güç olarak caydırıcılığını yitireceği için askeri bir harekât gerçekleştirmek zorundadır. Ancak Amerikan kamuoyu Orta Doğu’da büyük ölçüde yeni bir savaşa karşıdır. Savaş yorgunu olan Amerikan Ordusu da Suriye’de yeni bir savaşa girmek istememektedir. Bu dört unsur ABD’yi Suriye’de kısa süreli dar kapsamlı bir hava ve deniz harekâtına zorlamaktadır. ABD de bu “cezalandırma operasyonu” için borsaların tatilde olduğu günleri değerlendirebilir.
Bu durumda Türkiye saati ile 23:00’te son işlemini yapacak olan Amerikan borsaları için operasyonun getireceği finansal risk yaklaşık 1 haftalığına ortadan kalkacaktır. Ayrıca bölge borsaları için de (Türkiye ve İsrail gibi) küresel sermayenin müdahaleden etkilenmesi çok da mümkün görünmemektedir ki zaten Türkiye borsası 64.000 teknik desteğini 28-29 Ağustos 2013’te zorladıysa da kıramadığı için bundan sonraki hareketler yine yüksek olasılıkla yukarı yönlü olacaktır.
Birleşmiş Milletler yetkililerinin 31 Ağustos 2013 öğleden sonra bölgedeki çalışmalarına son verecekleri belirtilmiştir. Dolayısıyla müdahale BM heyetinin raporu çıkmadan yapılacaksa başlama saati Türkiye saati ile 29 Ağustos 23:00’den sonra olmalıdır. Eğer operasyon için taraflar kendilerini kuvvetlendirmek istiyorlarsa ve üzerinde çalışılan rapordan kimyasal kullanımı ile ilgili pozitif sonuç çıkacağı istihbaratına sahiplerse kamuoyunun tepkisini çekmemek için operasyonu 31 Ağustos 2013 Cumartesi öğleden sonra da yapabilirler. Eğer müdahale 29 Ağustos 2013 gecesi başlayacaksa 72 saatlik bir süre Amerikan borsaları açılana kadar finansal risk taşımayan zaman dilimi olarak değerlendirilebilir, 31 Ağustos 2013 öğleden sonraya bırakılacaksa da 36 saat içinde hedeflenen noktaların vurulması gerekmektedir ya da en geç 4 Eylül 2013 tarihine kadar operasyon sonlandırılmalıdır.
Küresel Borsalar Tatil Takvimi
30 Ağustos Cuma Turkey BIST
30 Ağustos Cuma Abd Cme-E-Mını
30 Ağustos Cuma Abd Cme
30 Ağustos Cuma Kanada Montreal Futures Exchange
31 Ağustos C.Tesı Malezya Bursa Malezya
01 Eylül Pazar Abd Cme-E-Mını
01 Eylül Pazar Abd Cme
02 Eylül Pazartesı Abd Nasdaq
02 Eylül Pazartesı Abd Chıcago Board Optıon Exchange Cboe (Opra Feed)
02 Eylül Pazartesı Abd Btds Trace
02 Eylül Pazartesı Abd Cboe C2
02 Eylül Pazartesı Abd Dırect Edge (Edga)
02 Eylül Pazartesı Abd Otc Markets (Was Pınksheets)
02 Eylül Pazartesı Abd Dırect Edge (Edgx)
02 Eylül Pazartesı Abd Chıcago Stock Exchange
02 Eylül Pazartesı Abd Ise
02 Eylül Pazartesı Abd Bats Exchange Inc
02 Eylül Pazartesı Abd Bats-Y
02 Eylül Pazartesı Abd Otc Bb
02 Eylül Pazartesı Abd Natıonal Stock Exchange (Former Cıncınnatı Se)
02 Eylül Pazartesı Abd Global Indıces Feed (Gıf)
02 Eylül Pazartesı Abd Ny Commodıty Exchange (1315 Et-Tradıng Halt)
02 Eylül Pazartesı Abd Ny Mercantıle Exchange (1315 Et-Tradıng Halt)
02 Eylül Pazartesı Abd Mge
02 Eylül Pazartesı Abd Kcbt
02 Eylül Pazartesı Abd Cme-E-Mını
02 Eylül Pazartesı Abd Cme
02 Eylül Pazartesı Kanada Toronto (Tmx)
02 Eylül Pazartesı Kanada Montreal Futures Exchange
02 Eylül Pazartesı Kanada Ice Wce (Wınnıpeg)
02 Eylül Pazartesı Kanada Cnsx
02 Eylül Pazartesı Abd Lıffe Fınancıal Derıvatıves İngiltere
02 Eylül Pazartesı Abd Nyse Euronext Parıs Equıtıes
02 Eylül Pazartesı Iran Tahran Stock Exchange
02 Eylül Pazartesı Afrıka Bermuda Stock Exchange
03 Eylül Salı Abd Cme-E-Mını 03 Eylül Salı Abd Cme
03 Eylül Salı Avustralya Sydney Fe - Nıght Sessıon Early Close
03 Eylül Salı Abd Nyse & Nyse Arca
04 Eylül Carsamba Israıl Tel-Avıv Exchange
05 Eylül Persembe Israıl Tel-Avıv Exchange
06 Eylül Cuma Balkan - Bulgarıstan Bulgarıstann Stock Exchange
06 Eylül Cuma Israıl Tel-Avıv Exchange
[1] Hisse senedi piyasasında sıkça duyulan “boğa” ve “ayı piyasası” terimleri, piyasadaki çeşitli kesimlerin gelecek hakkındaki beklentilerinin yönünü belirtir. Bu iki terim, Londra Borsası’nda 18. yüzyıl başlarında da kullanılıyordu.
“Boğa piyasası” (bull market) terimi, gelecek hakkındaki iyimserliği belirtir. “Boğa”lar, piyasanın yükseleceği beklentisi içindedirler. Bu düşünceye sahip kişiler, piyasa yükselmeden, ellerinde yeterli para bulunmasa bile bir yere borçlanıp, hisse senedi satın alır, daha sonra da yüksek fiyattan satarlar. Bu terimin kökeninin boğaların boynuzları ile herşeyi yukarı kaldırması olduğu inancı yaygındır.
“Ayı piyasası” (bear market) terimi ise, piyasanın genel olarak gelecek hakkında karamsar olduğunu ve düşüş beklendiğini belirtir. “Ayıyı yakalamadan derisini satmak” (To sell a bear’s skin before one has caught the bear) deyiminin “ayı piyasası” teriminin kökeni olduğu rivayeti vardır. Bu beklentiye sahip olan kişilerin risk alma dereceleri yüksekse, sahip oldukları hisse senetlerini daha sonra düşük fiyattan geri alma beklentisiyle satarlar. Bu işlemde amaç, satış ile alış fiyatları arasındaki pozitif farktan kâr elde etmektir.
