Tehdit derecesinde şuanda burun farkıyla önde olan Suriye konusunu çok yazıyoruz, konuşuyoruz. Ama Karadeniz, Ege, Doğu Akdeniz’in hiç de aşağı kalır yanı yok. Önümüzdeki yazımızda onları da anlatacağız.
Türkiye’yi yönetenler “başkasının ne söylediğine bakmayız, bizim için ne gerekliyse kendimiz karar verir yaparız” diyor ama gelişmeler bunu teyit etmiyor.
Trump Suriye’den askerlerimizi çekeceğiz diyor. Sonrasında yapılan telefon görüşmesinde Türkiye’ye IŞİD’le mücadele görevi verildiği açıklanıyor. Hani bizim kendi politikalarımız, tehdit algılarımız ve buna karşı planlarımız vardı? Trump kim oluyor ki bize görev verebiliyor, biz de tamam aldık yaparız diyoruz.
Derken Moskova’da zirve yapılıyor. 01 Aralık 2018’ten buyan görüşmeyen iki liderin zirvesi. Trump’ın çekilme kararından sonra Putin’in Macron ve Merkel ile birkaç kez Suriye’yi konuştuğunu biliyoruz ama Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmüyor. Erdoğan’ın bugün yarın görüşeceğiz dedikten yaklaşık bir ay sonra ancak görüşebiliyorlar.
Tabi burada Suriye topraklarında Rusya ve Suriye yönetimine sormadan ABD ile girişilen görev devir teslim ilişkisine karşı bir tavır konduğunu görmek lazım. Rusya bu tavrı zirveden hemen önceki saatlere kadar gösterdi.Rus Dışişleri Perşembe günleri yaptığı toplantıyı Çarşamba yaparak “İdlib’te durum kötü, PYD/Kürtler Şam’la görüşmesi olumlu, güvenli bölge olmaz Suriye devralmalı” görüşlerini yineledi.
Zirve sonrasında baktık ki Putin de aynı şeyleri söylüyor. Bu arada Putin de bize bir görev verdi. 1998 Adana Mutabakatını hatırlattı bunu çalışın dedi.
Putin’in 1998’den 2011’e kadar çok önemli bir işlevi olan bu mutabakatı hatırlatmasının ana nedeni “bak o zamanlar iki komşu egemen devlet olarak terör sorununu çözmek zere bir mutabakat imzalamışsınız. Neredeyse sınırları kaldıracak kadar yakın ilişki geliştirmenize katkı sağlamış. Bırakın ABD ile güvenli bölge hayallerini falan gelin Şam ile yeniden irtibat kurun” mesajı vermekti.
Tabi bu hatırlatma Türkiye’nin elindeki araçların farkında olmadığını göstermesi açısından ibret verici. Ama gelin görün ki karar vericiler ve uzmanlar(!) olayı yine farklı ele almakta pek bir yetenekli çıktı.
Erdoğan mutabakatı Türkiye’nin Suriye’ye girmesinin, asker bulundurmasının yasal dayanağı olduğunu ve Suriye’de hayal edilen güvenli bölgeye cevaz verdiğini ima etti. Esad’ı muhatap almayacağım dedi. Uzmanlarımız ise sınır ötesi operasyon yetkisi verdiğini ifade edip Esad’ın yok sayılması politikalarına destek vermiş oldular.
Sınır ötesi bir müdahaleye izin vermediği çok açık olan Adana Mutabakatı aslında şunu gösteriyor: Ne ABD ne Rusya'ya bağlı kalmadan bölge ülkeleri, komşular kendilerine yönelik ortak sorunları kendilerinin ortak girişimiyle, işbirliğiyle çözebilir.
Yani Adana Mutabakatı Türkiye Suriye’ye girmeden Suriye yönetimiyle işbirliği yaparak sorunlarını çözsün diyor Putin. Henüz bir yorum duymadık ama aynı gerekçeyle ABD’nin de Adana Mutabakatının masaya gelmesini destekleyeceklerini söyleyebiliriz. ABD için ana hedef Türkiye’nin Menbic ve Fırat doğusunda sınırı geçmesinin önlenmesi. Böylece PYD/YPG’nin korunması.
Çok ilginç bir durum var. Aslında ABD tarafının Menbic Yol Haritasından anladığı ve ifade ettikleri Adana Mutabakatından esinlendiklerini göstermektedir. Özü aynı. Ama 10 yılda Suriye’de yaşananlar çok şey değiştirdi ve ABD bunu kendi politikaları lehinde kullanıyor.
Nitekim ABD’nin IŞİD koalisyonu ve Suriye özel temsilcisi Jeffreytam da bu iş için Moskova zirvesinin hemen ertesinde Türkiye’de. Türk tarafı ise masada güvenli bölgeyi konuştuğunu düşünüyor.
Zirveden hemen sonra gelen açıklamalar Türkiye’nin önce Menbic’te sonra Fırat doğusunda kontrol altına alacağı algısı yaratmaya yönelik. Ama ABD ve Rusya’dan gelen açıklamalar ve sahadaki konuşlanmaları Türkiye’yi boşa çıkarıyor.
ABD Fırat doğusunda çekilmeyi koordine ve güvenliği sağlama adı altında ilave asker konuşlandırırken Menbic’te sınır hattını Rusya ve Suriye askerlerine devrediyor. Menbic’in batısında Suriye ve Rus askerileri vardı ama Trump’ın çekilme kararından sonra daha görünür oldular, sayıları arttı devriyelere çıkmaya başladılar.
Son gelen haberler ise daha da şaşırtıcı, sahadaki gelişmeleri resmi okuyamayanlar için. Çünkü Menbic kuzeyinde Türk-Amerikan askerlerinin ortak devriye dolaştığı sınır hattına da Rus ve Suriye askerlerinin geldiği anlaşılıyor. Türkiye ABD ile anlaştı ABD çekilecek yerini Türkiye’ye bırakacak denildiği gün Kremlin ne demişti? Menbic’te kontrol Suriye ordusuna geçti!
Görünen o ki çift taraflı bir kandırılmaya maruz kalıyoruz.Sonuçta Adana Mutabakatından Erdoğan’ın hayal ettiği güvenli bölge çıkmaz. Adana Mutabakatından alacağımız ders gecikmeden Şam ile doğrudan ve yoğun işbirliğine girmektedir. Şam’sız Adana mutabakatı Türkiye’ye tuzak olur, aynen Menbic Yol Haritası gibi.
