Balkan ülkeleri arasında en sorunlu ilişkilere sahip ülkelerden Kosova ile Sırbistan arasındaki gerilim yeniden kendini gösterdi. Yalnızca Kosova-Sırbistan ilişkileri değil, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya’nın AB’ye üyelik sürecinde Bulgaristan engeliyle karşılaşması da Balkanlar için yeni bir krizin yaşanma olasılığını güçlendirdi. AB üyelikleri konusundaki tartışmalar ve restleşmeler devam ederken bu kez de Kosova ile Sırbistan arasında yaşanan ‘plaka’ krizi iki ülkeyi savaşın eşiğine getirdi.

Yeni gerilim nasıl başladı?

Son olarak Kosova yönetiminin, 20 Eylül 2021’de aldığı bir kararla Sırbistan plakalı araçların ülkeye girişine izin vermeyeceğini, Kosova sınırlarından giriş yapmak isteyen Sırbistan plakalı araçların geçici olarak Kosova plakası kullanması gerektiğini açıklamasıyla Priştine-Belgrad ilişkilerinde gerilim yeniden yükseldi. Kosova İçişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada iki ülke arasında 2016 yılında imzalanan ‘serbest trafik dolaşımı’ anlaşmasının 15 Eylül’de sona erdiği, dolayısıyla Priştine hükümetinin yürürlüğe koyduğu uygulamanın yasaya uygun olduğu belirtildi. Kosova Başbakanı Albin Kurti, alınan kararın Kosova'daki Sırplara yönelik olmadığının altını çizerek, "Amacımız provokasyon veya istikrarsızlık değil. Yapılan her şey kanuna uygundur. Bizler sadece süresi biten bir anlaşmanın gerekliliğini uyguluyoruz." ifadelerini kullandı.

Başbakan Kurti her ne kadar bunun provakasyon olmadığını ifade etse de alınan karar ülkede protestolara yol açtı. Hükümetin plaka kararından sonra özel eğitimli polisleri Sırpların yoğun yaşadığı kuzey bölgeye konuşlandırması gerginliğin artışında etkili oldu. Başkent Priştine’de etnik Sırpların iki hükümet binasına saldırmasının yanı sıra, Kosovalı Sırp protestocular Kosova-Sırbistan sınırındaki Jarinje ve Bernjak sınır kapılarına giden yolu barikatlarla kapattı. Bunun yanında, Sırbistan ise Kosova sınırına asker takviyesi yaptı ve Sırp askeri uçakları Kosova hattında uçuş gerçekleştirdi.

Sırbistan NATO’ya 24 saat süre verdi

Artan gerginlik sonrası NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg her iki tarafa da itidal çağrısı yaptı. NATO’nun çağrısı sonrası Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ‘’NATO’nun tepki göstermesi için 24 saat bekleyeceğiz’’ dedi. Kosova’nın konuyla ilgili tavrını ‘provakasyon’ olarak değerlendiren Sırbistan’ın askeri uçuşlar gerçekleştirmesi ve sınıra asker yığması ise tepki çekti. Sırbistan’ın Kosova’nın yeni uygulamasına karşı verdiği büyük tepkiye rağmen Sırbistan benzer bir uygulamayı kendi sınırında uyguluyor. Sırbistan’a giriş yapmak isteyen Kosova plakalı araçların plakaları sökülerek geçici olarak Sırbistan plakaları yerleştiriliyor.

Avrupa Birliği gerilimin düşürülmesi için çağrıda bulundu

Kosova ve Sırbistan arasındaki gerilimin artmaması için AB geçtiğimiz hafta çağrıda bulundu. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Twitter hesabından yaptığı paylaşımla Kosova’nın kuzeyindeki gerilimin acilen düşürülmesi gerektiğini belirtti.

Avrupa Birliği’nin çağrılarına rağmen, AB ülkeleri içinde Kosova’ya karşı farklı tutumların olduğu açık. 22 AB ülkesi, 2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı bağımsız bir devlet olarak tanırken, İspanya, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Romanya ve Slovakya gibi ülkeler tam tersi bir tavır sergiliyor. Bu açıdan bakıldığında Kosova, AB’ye tam ye olma olasılığı en düşük olan Balkan ülkesi konumunda.

Sırbistan ise AB ile tam üyelik müzakerelerini yürütmesine rağmen Kosova konusundaki tavrı üyelik için olumsuzluk yaratıyor. Sırbistan’ın Kosova’nın bağımsızlığını tanımaması ve yaşanan güncel sorunlar Sırbistan için AB üyeliği konusunda ciddi bir engel. Bunun yanında Rusya ve Çin’in Sırbistan üzerinde artan etkisi AB açısından Sırbistan’a karşı güvensizlik yaratmakta.

1999’da NATO müdahalesinin ardından Sırbistan’ın Kosova’da kontrolü kaybetmesi ve 2008’de ABD’nin desteğiyle Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesi, Rusya’nın doğal müttefiki olan Sırbistan ile Kosova’nın siyasi pozisyonları açısından derin farklılıklar yaratmakta. Hatta Kosova’nın bağımsızlığının ardından Birleşmiş Milletler’e üyeliğinin Rusya tarafından engellenmesi de bu derin ayrılığı iyice keskinleştiren siyasi tavırlara en iyi örneklerdendir.

Adeta Soğuk Savaş’ın iki bloğunun çatışmasının izlerini taşıyan Kosova-Sırbistan geriliminin tamamen ortadan kalkması kronik nedenlerden ötürü pek mümkün gözükmüyor. Ancak yine de NATO’nun ve AB’nin çağrıları, iki ülke arasında yeniden diyaloğun sağlanmasıyla şu anki gerilim düşürülebilir. Bununla birlikte, Avrupa’nın gerilimi en yüksek bölgesi olan Balkan coğrafyasının ateşle barutu olan Kosova ve Sırbistan’ın her an patlaması kimseyi şaşırtmayacaktır. İki ülke arasında bu tip sorunların aniden patlak vermesine yol açan gerginlikler, her iki ülkenin de AB üyesi olmasıyla çözülebilir. Ancak yine de Kosova’nın bağımsızlığının tanınması konusunda AB içerisindeki bölünmüşlük ve Sırbistan’ın Rusya ve Çin’le olan ilişkilerinden kaynaklı ortaya çıkan güvensizlik bu çözüme giden yolun şu an için açıkça kapatmaktadır.

Kaynaklar: Aljazeera, CNN, DW, Euronews, Yeni Balkan