Güvenlik Konseyi'nin geçici üyeliği için "Doğu Avrupa" grubunda yarışan ülkelerden biri de aslında bir Güney Kafkasya ülkesi olarak bilinen Azerbaycan'dı.192 üyeli BM Genel Kurulu'nda yapılan seçimlerde Azerbaycan, Slovenya ile ''Doğu Avrupa'' grubunda yarıştılar. 16 turda iki taraf da bir sonuç alamayınca Slovenya 17. turda seçimlerden çekilme kararı aldı ve Azerbaycan, BM Genel Kurulu'ndan 155 oy alarak ilk kez Konsey'in geçici üyesi seçildi.[1]

Bakü,GüvenlikKonseyi'ne üyeolabilmekiçin sonbir yılda oldukça yoğundiplomatikgirişimler gerçekleştirdi. Bu bağlamda, Azerbaycan Dışişleri daha önce hiç resmi temas kurmadığı Latin Amerikaülkeleri ile bile ilk kezdiplomatiktemaslarda bulundu.[2]Azerbaycan'ın BM Güvenlik Konseyi'ne geçici üyeliğe seçilmesini Bakü'nün büyük zaferi olarak gören Cumhurbaşkanı Aliyev, geçici üyeliğin uluslararası arenada Azerbaycan'ın nüfuzunu arttıracağını ifade ederek[3] Güney Kafkasya'da kazanılan bu politik üstünlüğün aslında Ermenistan'a karşı kullanılacağının sinyallerini de konuşmasının devamında şu sözlerle dile getirmişti:

"İlk aşamada Ermenistan da kendi adaylığını bizimle birlikte vermişti. Ancak birkaç ay önce muhtemelen oraya gittiler ve anladılar ki, onlar Azerbaycan'la diplomatik alanda da rekabet etme gücünde değiller ve ses çıkarmadan adaylıktan geri çekildiler. Yani bu, artık tek başına gösteriyor ki, Azerbaycan karşısında onlar acizdirler ve bunu itiraf ediyorlar. Biliyorlar ki, Azerbaycan'a karşı izledikleri işgalci siyaseti, çirkin amelleri ve hileli planları dünya kamuoyu tarafından hiçbir zaman desteklenemez. Aksine, dünya kamuoyu bu durumu olumsuz karşılıyor. Bunun sonucu olarak da, hiçbir ülke bu durumdan haberdar olmasın diye Ermenistan kendi adaylığını sessizce geri çekti."[4]

Bakü'nün Güvenlik Konseyi'ne üye olabilmek için gösterdiği yoğun çaba,Karabağ sorununun çözümündeki yeni konsept hakkında bazı ipuçları veriyor. Azerbaycan, 8 Haziran 2010 tarihinde kabul ettiği Askeri Doktrinde, Dağlık Karabağ sorununun çözümünde askeri müdahalenin jeopolitik gerçekler doğrultusunda kaçınılmaz olması halinde müdahale edileceğini savunurken, yeni dönmede ise diplomasiye daha fazla yöneleceğinin sinyallerini vermektedir. Özellikle Karabağ sorununun çözümünde Azerbaycan için fırsat ve avantaj sağlanacağı düşünülen konsey üyeliğinin, 2012-2013'ü içine alan dönemde daha yoğun lobicilik faaliyetlerini de beraberinde getirmesi beklenmektedir.[5]

Güvenlik Konseyi Üyeliği, Karabağ Sorunu'nun Çözümünde Fayda Sağlayabilir mi?

Güney Kafkasya bölgesinde iki devlet arasında çözüme kavuşturulmamış en uzun süreli çatışma olma özelliğini koruyan Dağlık Karabağ sorunu, çözüme yönelik girişimlerde yer alan uluslararası örgütlerin varlığı ile uluslararası bir nitelik kazanmıştır.[6]Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Dağlık Karabağ sorununa dair hala yerine getirilmeyen dört karar kabul etmiştir.[7]İşgal edilen topraklardan işgalci kuvvetlerin çekilmesi, mültecilerin geri dönüşü, haberleşme ve nakliyeye ilişkin tüm engellerin kaldırılması öngören kararların üzerinden 18 yıl geçmesine rağmen halen uygulanamamıştır.

Azerbaycan, Ermenistan tarafından işgal edilmiş topraklarını, askeri yöntemlerle geri alabilecekpolitik statüye sahip olmadığıiçinuluslararası kuruluşlardakikonumunugüçlendirecek diplomatik adımlara yönelmektedir. Karabağ meselesiniuluslararasıgündemdetutmaçabaları, temelde diplomatik üstünlüğün Bakü'de olmasını hedeflenmektedir. Böylelikle, AGİT Minsk gurubunun iki ülkesi olan Fransa ve Rusya'nın Erivan'dan taraf siyaseti, Bakü'nün Güvenlik Konseyi üyeliğiyle kısmen de olsa dengelenebilecektir."Dışişleri Bakanı şimdilikAzerbaycan'ınkonseyeüyeliğindenyararlanarakhangikonularıgündeme getireceği hakkındakonuşmasada öylegörünüyor ki, Bakü'nünana hedefi,Karabağmeselesidir."[8]Azerbaycan, Güvenlik Konseyi'ne geçici üyeliğini politik bir koz olarak kullanarak, öncelikletoprak bütünlüğükonusunukonseyingündeminetaşımaimkânını kazanmıştır.[9][10]

Ermenistan Süreci Nasıl Değerlendiriyor?

Azerbaycan'ın Güvenlik Konseyi üyeliği Ermenistan tarafında da bazı tartışmaların yaşanmasına sebep oldu. Taşnaksütyun gibi aşırı sağ partiler Azerbaycan'ın konsey üyeliğini Ermenistan'ın diplomatik başarısızlığı olarak değerlendirerek, Ermenistan'ın da konsey üyeliği için aday olması gerektiğini böylece Güvenlik Konseyi oylamasında oyların ikiye bölünerek Azerbaycan'ın bu kadar başarılı olamayacağını savunurken[11], İktidardaki Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi milletvekilleri ise Azerbaycan'ın konsey üyeliğinin Karabağ meselesine hiçbir etkisinin olmayacağı görüşünü seslendirmektedir. Bu görüşte olan uzmanlara göre; "Güvenlik Konseyi'nde kritik kararları daimi üyeler kabul etmektedir. Azerbaycan'ın konseyde geçici üye olması, Güvenlik Konseyi'nden Ermenistan'a karşı herhangi karar çıkarılması şansını elinden alıyor. Fakat Azerbaycan, Güvenlik Konseyi'nde oy kullanma hakkına sahip bir ülke olarak BM'de daha sağlam bir konuma sahip olacak, en azından Karabağ sorununa ilişkin bildirilerin kabulüne mazhar olabilecek. Nihayet, Konsey'e başkanlık yaptığı dönemde ise Karabağ meselesinin tartışmaya çıkarılmasına dair teklif vermek hakkı elde edecek. Güvenlik Konseyi'nin Ermenistan'ın işgal ettiği Azerbaycan topraklarını derhal boşaltmasına ilişkin dört kararı mevcuttur, fakat Ermenistan bu duruma aldırış etmemektedir."[12]

Diğer taraftan Taşnaksütyün liderinin açıklamalarına paralel bir başka görüş ise Ermenistan Stratejik ve Ulusal Araştırmalar Merkezi Başkanı Manvel Sarkisyan'dan gelmektedir. Sarkisyan, "Bakü'nün Dağlık Karabağ sorununu, geçici üyeliğe seçildiği BM Güvenlik Konseyi'nin gündemine taşıyacağını ve bununla birlikte Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi gibi uluslararası örgütlerde de bu talebini dile getirerek amacına ulaşabileceğini"[13] ifade etmektedir.

Bu koşullar altında, Azerbaycan'ın BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine seçilmesi, tartışmaların özellikle Dağlık Karabağ sorunu etrafında geçeceği sinyallerini vermektedir. Azerbaycan'ın diplomatik adımlarının, BM Güvenlik Konseyi'nin Dağlık Karabağ sorununa ilişkin 1993 yılında kabul edilen, fakat hala yerine getirilmeyen dört kararının bir an önce gerçekleştirmesi yönünde olabileceği düşünmektedir.

[1] "Azerbaycan BMGK geçici üyesi seçildi", Akşam, 25.10.2011, Çevrimiçi: (http://www.aksam.com.tr/azerbaycan-bmgk-gecici-uyesi-secildi--75236h.html)

[2] "Həmsədrlər Getdilər Ki, Yenə Gələlər", a.g. haber.

[3] "Azərbaycanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) qeyri-daimi üzvü seçilməsi onun beynəlxalq nüfuzunun artmasının daha bir təzahürüdür.", P. Sultanova, 525-ci Gəzet, 26.10.2011, Çevrimiçi: (http://www.525.az/view.php?lang=az&menu=10&id=36575)

[4] "Həmsədrlər Getdilər Ki, Yenə Gələlər", F. Məmmədov, Yeni Musavat, Çevrimiçi: (http://www.musavat.com/new/K%C4%B0VDF_layih%C9%99l%C9%99ri/110894-H%C6%8FMS%C6%8FDRL%C6%8FR_GETD%C4%B0L%C6%8FR_K%C4%B0,_YEN%C6%8F_G%C6%8FL%C6%8FL%C6%8FR )

[5] Bu konuda geniş bilgi için bkz; Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçildi,(http://www.xalqcebhesi.az/news.php?id=5206)

[6] Dağlık Karabağ Sorunu; Dar Alanda Büyük Oyun, Editör: M. Turgut Demirtepe, USAK Rapor No: 11-07, USAK Avrasya Araştırma Merkezi, Eylül 2011

[7] BM Güvenlik Konseyi'nin 1993 yılı içerisinde Azerbaycan-Ermenistan çatışmasının çözümü için 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararlar almıştır.

[8] "Həmsədrlər Getdilər Ki, Yenə Gələlər", a.g. haber

[9] Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçildi,http://www.xalqcebhesi.az/news.php?id=5206

[10] Yevgeni Volk: "Azərbaycan BMT ölkələri tərəfindən regionun aparıcı ölkəsi kimi tanınıb" http://www.gun.az/politics/18677

[11] Vaan Ovannisyan: "Azərbaycanın Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilməsi diplomatiyamızın uğursuzluğudur", http://www.gun.az/politics/18709

[12]"Həmsədrlər Getdilər Ki, Yenə Gələlər", a.g. haber

[13] Ermənilər təşviş içində, http://www.xalqcebhesi.az/news.php?id=5255