Bunlardan biri de askeri modernizasyon kapsamında başlatılan reform hareketleridir. Rus ordusunda askeri modernizasyon kapsamında en dikkat çekici nokta ise Rusya'nın nükleer gücü kapsamında karşımıza çıkmaktadır. Temmuz 2012'de Kremlin'de düzenlenen devlet silahlanma programı toplantısının ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hiç kimsenin Rusya'nın nükleer potansiyeli ile uzay ve hava savunma gücünün etkinliğinden şüphe duymaması gerektiğini belirterek, bir silah yarışına girmediklerine aksine nükleer silahların Rus egemenliği ve toprak bütünlüğü ve de bölgesel istikrar ve denge için en önemli anahtar olduğunu vurgulamıştır. [1] Nitekim Putin'in 4 Mart 2012 Başkanlık seçimleri öncesinde Rossisykaya Gazeta'da yayınlanan makalesinde Rus ordusunun modernizasyonu[2] ve yeni alınacak silahlarla ilgili "Kara ve denizden kullanılabilen kıtalararası 400 adet stratejik füze, 20 adet deniz altı, 50 savaş gemisi ve beşinci nesil savaş uçakları dâhil olmak üzere 600 adet savaş uçağı Rusya Ordusu'na dahil olacak" [3] açıklamasında bulunarak ülkelerin askeri güçlerini devamlı olarak arttırdıklarını da dikkat çekmiştir.[4] Bu kapsamda çalışma içerisinde Putin dönemi içerisinde Rus ordusunun durumu ve 4 Mart 2012'den bu yana Rusya'da 2020'ye kadar tamamlanması planlanan askeri modernizasyon süreci incelenecektir.
Putin Modernizasyonu ve Rus Askeri Gücü
Sovyetlerin yıkılışı ile birlikte 1990'lar sosyal ve ekonomik sorunların yaşandığı ve bu noktada da askeri bütçenin azaltıldığı buhranlı bir dönem olmuştur. Vladimir Putin'in 2000'de devlet başkanı olmasının akabinde 2001 yılında 8 milyar dolar olan savunma bütçesi 2007'de 32 milyar dolara çıkmış [5] ve dış politikada takip edilecek üç yeni stratejiyi ortaya koymuştur: Ocak 2000'de ulusal güvenlik doktrini, Nisan 2000'de askeri doktrin ve Haziran 2000'de yeni dış politika doktrini.[6] 8 Ağustos 2008'de Gürcistan ve Rusya arasında yaşanan "Beş Gün Savaşı" Rus askeri güçlerinin geniş alandaki hareket hızı, askeri güçlerin konuşlanmasında yaşanan sorunlar gibi pek çok sorunu gündeme getirmiş Rus askeri gücü önemli eleştirilere maruz kalmıştır.[7] Gürcistan müdahalesi sonrasında 14 Ekim 2008'de Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov Rus Silahlı kuvvetlerinin tüm temel fonksiyonlarını etkileyecek askeri bir reformdan bahsederek bu reformun 1945'ten o güne kadar yapılan en radikal değişim olacağı açıklamıştır.[8],[9] Ardından 5 Şubat 2010'da Devlet Başkanı Dmitri Medvedev Rusya'nın "Yeni Askeri Doktrini"ni imzalamıştır. [10] Böylece Yeni Askeri Doktrin ile birlikte Putin Döneminde kabul edilen Rus askeri kültüründe bulunan kalabalık birliklerle harekât yapma, yeni doktrinde yerini daha batılı bir anlayışa bırakmıştır. [11] Son olarak ise Vladimir Putin'in 2012 itibarı ile 2020'ye kadar savunma sanayine 770 Milyar Dolar harcamayı planladıkları modernizasyon süreci ile Rusya askeri alanda yeni bir sürece girmiştir. [12]
Putin'in Ordusu
2000'den bu yana Rusya'nın gerek uluslararası alanda gerekse iç politik alanda atılımlarını anlamak için Putin'in söylemlerini incelemek gerekmektedir. Bu anlamda Putin'in 30 Aralık 1999'da Nesavisimaja Gaseta'da yer alan yazısı önemlidir. Putin bu yazısında "Rusya 200-300 yıl sürecinde ilk kez gerçek tehlikeler karşısındadır…Dünya devletleri sıralamasında ikinci hatta üçüncü sırada.bunun olmaması için, ulusun tüm entellektüel,fiziki ve manevi güçlerinin çabası gereklidir…Bunu kimse bizim için yapmaz.. Tehlikelerin ölçüsünü fark etmek, sıkıca birbirine kenetlenmek ve uzun süreli, basit olmayan göreve hazırlanmak."[13] olduğunu ifade emiştir. Bu anlamda Putin bu sözleri ile Rusya'da yeni döneminin başlayacağına işaret etmiştir. Nitekim 2000'den bu yana ülkede ekonomik, askeri ,sosyal ve siyasal alanlar başta olmak üzere hızlı bir toplanma çalışması sürdürülmektedir. Diğer taraftan 12 yıldır Rusya Federasyonu'nun yönetiminde bulunan Putin'i niteleyen "Çar" lakabı da dikkat çekicidir. Bu bağlamda dikkat çekici bir nokta da Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetlerinin doğrudan yönetimi Savunma Bakanlığında düzenlenmekle birlikte, Silahlı Kuvvetlerinin Yüksek Başkomutanı Devlet Başkanı olmasıdır. Bu açıdan devlet başkanı Rus askeri doktrinleri ve silahlı kuvvetlerinin yapılanmasına ilişkin programları ve de seferberlik ilanları gibi düzenlemeleri de onaylamaktadır.[14] Öte yandan Putin 2000'de devlet başkanlığına geldiğinde Rus ordusunda 1.4 milyon personelin bulunduğunu fakat aralarından hiçbirinin savaşmayı bilmediğini açıklamıştır. Bu nedenle Putin ordu içerisindeki mobilizasyon eksikliği başta olmak üzere pek çok boşluğu doldurma maksadı ile askeri modernizasyonu[15] şart görmüştür. Nitekim Putin'in sahip olduğu yetkiler düşünülürse Rus askeri kuvvetleri içerisinde gerçekleştirilmesi hedeflenen modernizasyonun nedeni daha iyi anlaşılacaktır. Nitekim Putin uluslararası alanda "güçlü ordu güçlü Rusya" tablosu görmek istemektedir.
Nisan 2012'de SIPRI dünyada askeri harcamalarda birinci sırada gelen ABD'nin yüzde 1.2'lik bir düşüş yaşadığını belirtirken, Rusya'nın 2011'e kıyasla askeri harcamalarını yüzde 9.3 arttırdığını bununda yaklaşık 71.9 Milyar Dolara[16] tekabül ettiğini açıklamıştır. Rusya askeri harcamalarını arttıracak dünyada ABD ve Çin'den sonra üçüncü[17] sıraya çıkmıştır.[18] Bu bağlamda Putin'in yaklaşık 770 Milyar Dolarlık askeri modernizasyon sürecine Rusya'nın başlamış olduğunu görmekteyiz.
Rusya Federasyonu Askeri Personel Bilgileri
Rusya Federasyonu Nüfus
138.739.892
Askerlik Hizmetini Yapabilecek Kişi Sayısı
69,117,271
Hizmete Hazır Kişi Sayısı
46,812,553
Askerlik Çağındaki Kişi Sayısı
1,354,202
Aktif Ordu Gücü
1,200,000
Faal Yedek Asker Sayısı
754,000
Kara Ordusu
Toplam Silah Sayısı
91,715
Tank Sayısı
22,950
APCs / IFVs
24,900
MLRS( Namlulu Roketatar Sistemi)
4,500
SPG
6,000
Havan Topu
6,600
Lojistik araçlar
12.000
Hava Kuvvetleri
Toplam Hava Aracı
2.749
Helikopter
588
Hizmete uygun havalimanları
1.212
Deniz Kuvvetleri
Toplam Deniz Aracı
285
Ana Liman ve terminaller
7
Denizaltı Araçları
65
Yüzey Araçları
220
Kaynak: Russia Military Strength: Russia Military Strength Detail by the numbers, http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=Russia, http://en.rian.ru/infographics/20120801/174900219.html
Temmuz 2012'de Putin'in nükleer güç ve kapasitelerini arttırmaya dönük açıklamasında 2020 devlet silahlanma programı çerçevesindeki hedeflerini tam zamanında yerine getirmeleri gerektiğini vurgulayarak Rus stratejik nükleer gücünün yüzde 85'inin, yeni ve modern silahlardan oluşması gerektiğini ifade etmiştir.[19] 24 Temmuz 2012'de Rusya federasyonu Başbakanı Dmitri Medvedev de "Rusya'nın savunma gücünü artırmak ve silahlarımızı modern seviyeye çıkartmak için bir dizi çalışma başlatacağımızı önceden ilân etmiştik. Şimdi pratik adımlardan birini atıyoruz. Askeri üretim yapan 17 fabrikaya bütçeden 24 milyar ruble (yaklaşık 750 milyon dolar) para ayırarak bizim ünlü İskender-M füzelerini seri üretime koyuyoruz. Seri üretilecek İskender-M füze sayısını ise, savunmamız için yeterlilik miktarı belirleyecek" açıklamasında bulunmuştur.[20] Ayrıca Rusya Savunma Bakanı Birinci Yardımcısı Aleksandr Suhorukov, Rusya Ordusu'nun 2012 yılı içerisinde alacağı yeni silah modelleri ve askeri teçhizatların içinde stratejik kanatlı roketlerin de bulunduğunu açıklamıştır. [21]
Diğer taraftan Reuters' da Putin'in önümüzdeki on yılın sonunda tamamlanması planlanan yaklaşık 621.31 Milyar Dolarlık Rus donanmasında kullanılmak üzere deniz altı ve füze çalışmalarından bahsetmektedir. [22] Ayrıca Reuters Artik bölgesine de dikkat çekilerek Rusya'nın bölgeye olan ilgisi üzerinde durulmakta ve bu noktada da Rus donanmasındaki[23] harcamalara dikkat çekmektedir. Ayrıca Putin'in bu çalışmalar ile ilgili olarak Rus donanmasının Kuzey Buzulu'nda Rus çıkarlarını koruyacağını açıklamıştır.[24] Kısaca Rusya askeri modernizasyon ile sadece sistemde var olan hantal yapıdan kurtulmanın yanı sıra ayrıca çıkar alanlarının da korunumunda daha caydırıcı bir güce sahip olmak istemektedir. Bu açıdan Rusya Deniz Kuvvetleri Komutanı Viktor Çirkov, Küba, Vietnam ve Hint Okyanusu'ndaki Seyşel adalarında askeri deniz üssü kurmak için çalışmaları sürdürdüklerini açıklaması da önemli bir noktadır.[25] Fakat Çirkov'un üs arayışı ile ilgili açıklamalarının akabinde ise Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova'nın Küba'da askeri deniz üssü kurma planı olmadığını sadece Rusya'nın dış politik çıkarları için, bu ülke dahil yabancı limanlarda gemilerini geçici olarak konuşlandırmasının yeterli olduğunu[26] ifade etmiştir. Ayrıca Vietnam Başkanı Truong Tan Sang da "Rusya'nın Sesi" radyosuna verdiği demeçte[27] ülkede Rusya'ya ait bir askeri üs olmayacağını fakat Rusya'nın gemilerini barındırması ve lojistik destek alabilmesi için bir liman verebileceklerini açıklamıştır.
Diğer taraftan Rusya'nın Orta Asya ve Kafkasya'daki nüfuzunu devam ettiren askeri üslerin geleceği sorunu ile ilgilide sorunlar mevcuttur. Özellikle Orta Asya'da Kırgızistan ve Tacikistan ile sorun yaşayan Rusya Kafkasya'da da Azerbaycan ile Gabala askeri üssünün sürecinin uzatılması hakkında ihtilaf yaşamaktadır.[28] Yaşanan üs sorunu çözülmemekle birlikte Argumenti Faktı (Argümanlar ve Kanıtlar)[29] adlı gazete, Tacikistan ve Kırgızistan'nın Rus üssü için talep ettikleri kira bedelinin anlamsız olduğunu öne sürmüştür. Rusya'nın üs arayışlarının ve Avrasya Bölgesi'nde var olan üslerinin korunumunun yanı sıra önemli bir konu da Rusya'nın Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) kapsamındaki rolüdür. Bölgesel bir güvenlik anlayışı çerçevesinde Rusya liderliğinde kurulan ve hâlâ yapılanma aşamasında olan KGAÖ'yü Moskova, Orta Asya'nın güvenlik mekanizması konumuna getirmek istemektedir.[30] Nitekim Rusya'nın askeri modernizasyonunu tamamlaması ile birlikte Rusya KGAÖ kapsamında bölgede askeri alandaki gücünü tescilleyecektir.
Sonuç olarak Rusya 2011'den bu yana askeri harcamalarını arttıracak Fransa ve İngiltere'yi geçmiş ve üçüncü sıraya yükselmiştir. Rusya'nın Küba, Vietmen ve Seyşel adalarındaki üs arayışı ile ilgili olarak yetkililerin yapmış olduğu açıklamalar her ne kadar bir "üs"arayışından ziyade lojistik destek olarak karşımıza çıkarılsa da bu ülkelerde Rus varlığı Rusya'nın hareket alanını genişleterek, çıkar sahalarında daha aktif olmasını sağlayacaktır. Bu nedenle de kalpgah'taki sıkışık alandan kurtulmak isteyen Rusya'nın askeri modernizasyonu gerçekleştirmesi önemlidir. Dış politikasında yumuşak güç olarak enerjiyi kullanan Rusya'nın , Rus askeri modernizasyonunun önümüzdeki on yıl içerisinde planlandığı şekilde tamamlanması durumunda uluslar arası alandaki konumu ve tavrı değişeceği düşünülebilir . Nitekim "güçlü ordu güçlü Rusya" ile dış politikasında daha sert söylemler ve eylemler gerçekleştiren bir devlet konumuna geleceği söylenebilir.
[1] Putin pushes nuclear, space defense reform, http://rt.com/politics/re-armament-sets-defense-priority-100/,26.07.2012, Putin vows to keep Russian nuclear power on standby, http://www.globaltimes.cn/content/723507.shtml,26.07.2012
[2] Dmitri Trenin, "Putin's National Security Vision" http://carnegieendowment.org/2012/02/23/putin-s-national-security-vision/9u54, 23.02.2012
[3] "Putin'den orduya 400 nükleer füze, 600 savaş uçağı ve 2300 tank", http://haberrus.com/defence/2012/02/20/putinden-orduya-400-nukleer-fuze-600-savas-ucagi-ve-2300-tank-sozu.html, 20.02.2012, COREY FLINTOFF ,"Remaking Russia's Military: Big Plans, Few Results", http://www.npr.org/2012/03/07/147595521/remaking-russias-military-big-plans-few-results, 07.03.2012
[4] Putin proposes military reform",
http://rbth.ru/articles/2012/02/20/putin_proposes_professional_army_14884.html, 20.02.2012
[5] Sait YILMAZ,
http://www.beykent.edu.tr/WebProjects/Web/egitim.php?CategoryId=894&ContentId=554&phpMyAdmin=26b1ab37aa748d52c4747d623bec741b, 27.12.2008
[6] László Póti, "Evolving Russian Foreign and Security Policy: Interpreting the Putin-doctrine", http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/publictn/acta/25/poti.pdf, s.29
[7] BARABANOV, a.g.e.s.20, ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.76
[8] ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.74 (www.carlisle.army.mil/.../mcdermott.pdf)
[9] Serdukov'un belirttiği bu askeri reformlar içerisinde 2020'ye kadar Rus askeri yapısı ve silah sistemlerinin yenilenmesi de söz konusudur. ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.74 (www.carlisle.army.mil/.../mcdermott.pdf)
[10] Yard. Doç Ali ASKER, "Rusya Federasyonunun Yeni Askeri Doktrini Bir Tepki Belgesi mi", www.milscint.com, Nisan 2010
[11] Dr. Burak ÇINAR , "Yeni Rus Askeri Doktrininin Yansımaları" http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3686&kat1=1, 04.03.2010
[12] Putin proposes military reform, http://rbth.ru/articles/2012/02/20/putin_proposes_professional_army_14884.html,20.02.2012
[13] Wolfgang Seiffert, Valdimir V. Putin,Gendaş kültür Yayınları,İstanbul,2004,s.153
[14] Ali Asker, "Rus Ordusu:Gelenekten Sıyrılma Çabası", 21 Yüzyıl Dergisi, Ağustos 2012, Sayı:44, s.50
[15] Rod Thornton, Mılıtary Modernızatıon And The Russıan Ground Forces,SSI,Haziran 2011,s.11
[16] 17 April 2012: World military spending levels out after 13 years of increases, says SIPRI, http://www.sipri.org/media/pressreleases/17-april-2012-world-military-spending-levels-out-after-13-years-of-increases-says-sipri,17.04.2012
[17] Rusya'nın askeri gücünün diğer ülkeler ile olan askeri karşılaştırmasını yapmak için bkz: Compare Countries , http://www.globalfirepower.com/countries-comparison.asp
[18] SIPRI, Background paper on SIPRI military expenditure data, 2011,17.04.2012
[19] Rusya, nükleer kapasitesini geliştirecek, http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1323594&title=rusya-nukleer-kapasitesini-gelistirecek,26.07.2012
[20] Füze kalkanına İskender resti, http://www.hurriyet.com.tr/planet/21053443.asp,24.07.2012, Iskander gets $1.2bln update to counter US missile defense, http://rt.com/politics/iskander-missile-medvedev-modernization-918/,24.07.2012
[21] Rusya Hava Kuvvetleri bu yıl çok amaçlı Su-35 ve Su-30 tipi uçak ve Mi ve Ka tipi helikopter alacak., "Rusya'da yeni tip kanatlı stratejik roket üretildi",http://turkish.ruvr.ru/2012_08_08/yeni-tip-kanatli-stratejik-roket/,08.08.2012
[22] Gleb Bryanski ,Russia to get stronger nuclear navy, Putin says , http://www.reuters.com/article/2012/07/30/us-russia-putin-navy-idUSBRE86T1D320120730,3.07.2012
[23] Rİa Novosti Rus Donanmasında 285 adet deniz aracı olduğunu belirtmektedir.Russian NAvy, http://en.rian.ru/infographics/20120801/174900219.html
[24]Gleb Bryanski,a.g.m.,
http://www.reuters.com/article/2012/07/30/us-russia-putin-navy-idUSBRE86T1D320120730
[25]Henry Meyer and Anatoly Temkin,
[26] Rusya'dan komutanına yalanlama: "Küba'da deniz üssü kurma niyetimiz yok" http://www.turkrus.com/haber-hatti/56863/rusyadan-yalanlama-kubada-deniz-ussu-kurma-niyetimiz-yok-.html,30.07.2012
[27] Russia, Vietnam – timed-proved friendship, ttp://english.ruvr.ru/2012_07_27/Russia-Vietnam-timed-proved-friendship/,27.07.2012
[28] Rusya-Tacikistan askeri üs krizi çözülüyor; sıra Gebele'de, http://haberrus.com/defence/2012/07/07/rusya-tacikistan-askeri-us-krizi-cozuluyor-sira-gebelede.html,07.07.2012
[29] http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=219901
[30] ORSAM Rapor No: 81 ORSAM Avrasya Stratejileri Rapor No: 15, Ekim 2011, "Büyük Güçlerin Afganistan Politikaları",s.17
