Sırbistan Maliye ve Ekonomi Bakanı Mladjan Dinkiç hafta başında yaptığı bir açıklama ile Sırbistan’ın daha önce Rusya’dan istediği bir milyar dolarlık krediden vazgeçerek sadece 500 milyon dolarlık kredi talebinde bulunduklarını belirtmiştir. [1]Sırbistan’ın Rusya’dan bu talebi elbette Moskova tarafından Panslavizm ve tarihi müttefiklik çerçevesinde değerlendirilecektir. Ki sonucu da bellidir diyebiliriz. Fakat bu noktada aklımıza gelmesi gereken Rusya’dan kredi talebinde bulunan Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin durumu ve Rusya ile ilişkilerindeki son durumdur.  Rusya açısından GKRK sadece jeopolitik ve jeostrarejik konumu açısından değil ayrıca off-shore bankacılık ve enerji alanında da büyük bir öneme sahiptir.

GKRK ve Rusya

Alfred Mahan’ın Deniz Hâkimiyeti Teorisinde de belirttiği gibi bir kara devleti güçlü olabilir, fakat dünya hâkimiyetinin yolu denizlerden geçer.[2] Nitekim bugün dünyanın en büyük kara devleti olan Rusya’da dış politikasında denizlere yönelmektedir. Jeostratejik açıdan büyük bir öneme sahip Kıbrıs, batı’nın olduğu kadar Rusya açısından da önemli bir çekim alanıdır. Bilindiği gibi Rusya, Tartus Limanı’nda bulunan askeri üssü ile Akdeniz’e ulaşmakta ve orta doğu coğrafyasında bulunma şansını elinde bulundurmaktadır.

Soğuk Savaş Döneminde Moskova’nın Kıbrıs politikasındaki başlıca amacı, ABD ve NATO üyesi ülkelerin adadaki etkilerini en alt seviyede tutmak buna karşılık bir bütün olarak Kıbrıs’ın bağımsız ve bağlantısız statüsünü korumaktı.[3]1950’lerden itibaren SSCB Doğu Akdeniz’deki İngiliz ve ABD etkisini zayıflatmak için adanın bağımsız, bağlantısız ve batı karşıtı bir yönde ilerlemesi için her türlü hareketi desteklemiştir ve doğu Akdeniz’de etkin olmaya çalışmıştır.[4]Bu bağlamda Kıbrıs’ta Rus yanlısı olmasa da en azından bağımsız ya da tarafsız bir hükümetin bulunması Rusya’nın birincil tercihi olmaktadır.[5]

Soğuk Savaş sonrası süreçteRusya’nın enerjiyi önemli bir dış politik araç olarak kullanması, Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’de de Rusya hem enerji güvenliği hem de stratejik konum olarak mümkün olduğu kadar daha fazla etki sağlamak istediği sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Moskova özellikle 2000 sonrası süreçte düşünüldüğünde enerji kaynaklarının ve bu kaynakların ulaşım hatlarını kontrol eden bölgelere yönelik olduğu görülmektedir. Kıbrıs da Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı, Ceyhan-Süveyş Kanalı gibi Akdeniz’deki önemli petrol tasıma hatlarını denetleyici rol oynamakta olup, Suriye’deki Lazkiye Ve Tartus Limanları; hem Suriye ve hem Rusya için Ceyhan’a ulasan enerji hatlarının kontrolünü sağlayan ve Rusya’nın işbirliği yaptığı ülkelere ulasan deniz güzergâhlarının emniyeti için gelecekte ABD ile yaşanabilecek savaşta çok stratejik bir öneme sahiptir.[6]

Diğer taraftan Rusya açısından GKRK off-shore bankacılıktaki geleneksel yeri açısından[7] önemlidir. Fakat iki ülke arasında bu bağlamda uzun süredir devam eden ekonomik bir ilişki son dönemde karmaşık bir hal almaya başlamıştır. İlk başta olumlu bir seyirde devam eden ilişkilere baktığımızda 2010’da dönemin Rusya devlet başkanı Dmirtri Medvedev, ülke ziyareti esnasında GKRK'de bulunan Rus yatırımlarının yaklaşık 50 Milyar Dolar olduğunu ifade etmiştir.[8] 2004’te AB üyesi olan ve 2008’de Euro bölgesine alınan GKRK, 2011’de Rusya Federasyonu’ndan 2,5 Milyar Euro kredi almıştır.[9] Haziran 2012 başlarında GKRK,  Rusya’dan 5 milyar Euro’luk yeni bir kredi talebinde bulunmuştur.[10]  Rusya, 5 milyar Euro’luk kredi talebine karşı olumlu bir tutumla yaklaşmış fakat Rum basınında, bu kredinin hangi faiz oranıyla, hangi şartlarda verileceği konusu gündeme gelirken dipğer taraftan da Arap Baharı sürecinde özellikle Suriye Krizi kapsamında Rusya’nın Tartus’a bir alternatif oluşturma çabası ve "Rusya GKRK'nin ekonomisini kontrol altına mı alıyor?" endişesi gündeme gelmeye başlamıştır. Nitekim New York Times’ta da bu konu ile ilgili önemli bir haber yer almıştır. Rusya’nın güney Kıbrıs’a olan bu yardımlarının da bir karşılığı olacağına ve bununda jeopolitik müttefiklik noktasında ortaya çıkacağına işaret etmiştir.[11]  Bu makale ile eş zamanlı olarak Alithia gazetesi de “deniz üssü karşılığında 5 Rus milyarı”[12] başlıklı haberinde, Stratfor’un, Rusya’nın Suriye’deki Tartus Limanı’nda bulunan üssünü kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğu ve Rusya’nın, güney Kıbrıs’a vereceği 5 milyar Euro’luk kredi karşılığında, adada deniz üssü isteyeceği değerlendirmesinde bulunduğunu öne sürmüştür. Rusya’nın 2009’da Lefkoşa’ya, GKRK'de malı ve bankalarında hesabı bulunan Rus işadamlarının isim listesi karşılığında para verdiği öne sürülmüştür. Analizde dikkat çeken bir konu da Rusya’nın adaya s-300 hava savunma sitemi satmak istediği öne sürülmüş olmasıdır. [13]

Rusya’nın GKRK ile olan ilişkisindeki bu etkenler ve etkiler bir yana Rusya’nın ekonomik sorunlar yaşayacağı ve yamakta olduğu haberlerinin artması, Moskova’nın GKRK vereceği kredi hakkında düşünmesine yol açmıştır. Rus ekonomisinin resesyon riskiyle karşı karşıya oluşu ve yılın ilk yarısında ise ekonomide daralma beklenmesi[14] Rusya açısından dikkate alınması gereken bir noktadır. Diğer taraftan Başkan Putin’in 2012 yılı başkanlık seçimleri öncesinde vaad ettiği ekonomik büyüm e ise beklenenden daha da yavaş gerçekleşmektedir.[15] Rus ekonomisine yönelik olumsuz haberlerin yanı sıra Rusya açısından en büyük darbe ise AB’nin GKRK 10 milyar euro'luk kurtarma paketini onaylaması ile gerçekleşti. 17 ila 20 milyar arasında olduğu hesaplanan kriz için verilen 10 milyar sadece GKRK’nin ihtiyacının yarısını karşılamakta olup kalan kısmın  ise diğer yarısı, Rumların mevduatlarından ve kurumlardan alınacak ağır vergilerle karşılanacak. Ayrıca bankalardaki tüm paralardan yüzde 6,75-9,9, faiz gelirlerinden de yüzde 20 kesinti söz konusu. Bu yardım paketi sonrasında açıklamada bulunan Putin ise paketi “adil olmayan” ve “tehlikeli” bir yaklaşım olarak değerlendirdi.[16] Haberin ardından Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov, yapılacak görüşmelerde Rusya vatandaşlarına ait off-shore hesapları ile ilgili bilgileri isteyeceklerini açıklamıştır. GKRK’deki bankalarında Rus oligarklarına ait hesaplarda 20-35 Milyar Euro civarında bir miktarın bulunduğu öne sürülmekte. Bur durumda Rusya’nın kaybının ise yaklaşık 50 Milyar Dolar’lık bir kaybın yaşanacağı belirtilmekte.[17]

Rusya Suriye Krizi sürecinde Suriye’ye alternatif olarak bölgede tutunabilme adına yeni dostluk arayışlarına girişmiştir. Bu süreçte ise Rusya açısından en sorun yaratan Rus ekonomisi olmuştur. Rus ekonomisinin enerji fiyatlarına bağımlılığı Rusya ‘nın en büyük sorunu ve endişe kaynağıdır. Fakat Rusya’nın alternatif gelir kalemi olan silah ihracatı ise özellikle Suriye Krizi sürecinde Moskova’ya bir anlamda rahatlama sağlamaktadır. Nitekim Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) son hazırlanan hazırladığı 2008-2012 arası dönemi kapsayan silah ihracatçısı ülkelerin yer aldığı listede ABD ilk sırayı alırken, Rusya ikinci sırada yer almaktadır. Rusya’nın küresel pazardaki payı ise yüzde 26 olarak belirtilmektedir.[18] Sonuç olarak Rusya GKRK konusunda bölgesel ve milli çıkarları dahilinde hareket etmiş ve GKRK’ni en zayıf noktasından yakalayarak ülkedeki ekonomik krizden yararlanmaya çalışmıştır. Fakat Moskova’nın bu hesabı tam aksi bir istikamete doğru yönelmiştir. Bu noktada ise Rusya Dimyattaki pirince giderken evdeki bulgurdan olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Diğer taraftan Rusya’nın GKRK’deki varlığını ve nüfuzunu sona erdirmeyeceği aşikardır fakat buradan geri çekilen Rus paralarının bir kısmının Türkiye’ye gelme olasılığı da dikkatlice düşünülmelidir.