Ölüm, sadece insanın ruhunun bedenden ayrılması veya biyolojik olarak cesedin geride bırakıldığı bir vaka değildir. Ölüm ve cenaze getirdiği davranış biçimleri, törenler ve inanışlar sebebiyle de toplumsal açıdan önemli ve hassas sosyo-kültürel hadiselerdir.[1] Cenaze törenleri ise toplumun duygularının dışa vurulduğu sosyalleşme, ortak kimlik oluşturulan alanlarındandır.[2] Ayrıca, cenaze törenleri topluluk duygularının manipüle edilebileceği anlardan biridir. PKK örgütü de cenaze törenlerini bu bağlamda önemli görmekte ve sıklıkla amaçları için kullanmaktadır.

“Millet her gün tekrarlanan bir halk oylamasıdır”[3] diyen Renan’ın yaklaşımından hareket ettiğimizde cenaze törenlerinin, kitlelerin inkültürasyonu ve politik mobilizasyonu açısından ne denli önemli vasıtalar olduğu anlaşılabilecektir. Yalnızca milliyetçilik perspektifinden değil kitleselleşme çabasında olan bütün ideolojiler etnik/dini vs. hareketler için de durum benzerdir. PKK’lılara ait cenaze törenleri özellikle açılım süreci ile beraber kanıksanmış bir tablo görünümündedir.[4] PKK cenaze törenleri adeta bir miting, PKK ideolojisinin kendisini yeniden ürettiği platform ve devlet otoritesine karşı başkaldırının simgesi olmuştur.

Arama motoru Google’a “PKK Cenazesi” terimini girdiğimizde yaklaşık 2020 sonuç/ 0,17 saniye cevabı gelmektedir.[5]

Cenaze törenlerinin bazı karakteristik özellikleri olduğunu ifade etmemiz gerekiyor.

Bunlar:

a- Cenazelerin mitinge dönüştürüldüğü kortej tipi törenler,

b- Cenaze alımı ve defin öncesi/anı/sonrası bölgede güvenlik kuvvetleri ile kısmi çatışma yaşanan vakalar.

Bu bağlamda birinci tipte gerçekleşen törenler örgütün halkı ideolojik açıdan tohumlamasına ve devlet değil örgütün bölgede hâkim olduğunu göstermeye yaramaktadır.[6]

Örneğin, 12 Temmuz 2013’te Van- Hakkâri- Şırnak üçgeninde bulunan Faraşin Yaylası’ndaki cenaze töreni PKK gösterisi olmuştur.[7] Cenazeye BDP’lilerin yanında PKK’nın “Van eyalet” sorumlularından Simko Derik ile uzun namlulu silahlar taşıyan PKK militanları katılmıştır.[8] Simko Derik cenaze konuşmasında;

“Şehidimizin önünde saygıyla eğiliyoruz. Son damla kanımıza kadar onların yolunda gideceğiz. Önder Apo'nun başlatmış olduğu bir süreç var. Biz Serok Apo'ya ve şehitlerimize güveniyoruz, devletten hiçbir beklentimiz yok. Önderliğin bize sunduğu fikirleri ve iradesine inanıyor ve güveniyoruz. Bunu esas alarak buna karşılık adım atıyoruz. Halk ve gerilla iç içe şehitlerini selamlıyor ve şehidimizi toprağa veriyoruz. Şehidimizi saygıyla anıyoruz, bu da bizim şehitlerimize verdiğimiz değerden kaynaklanıyor. Şehit heval Mehmet'in vasiyeti üzerine kendisini Faraşin bölgesinde toprağa veriyoruz. Buradaki şehitlik Mehmet Goyi ismi alacak" diyerek, “Biji Serok Apo" ve "Şehit namirin”  ifadelerini kullanmıştır.

            Derik’in açıklamalarından anlaşılabileceği üzere “cenaze törenleri”, “PKK şehitlikleri” kimlik inşası ve örgütle halkın kimliksel bütünleşmesi açısından ayrılmaz eylemlerdir.

Resim 1: Faraşin Yaylasındaki Cenaze Töreni[9]

Resim 2: Sakine Cansız’ın Cenazesinin Getirilmesi, Bağlar Hastanesi - Diyarbakır[10]

Resim 3: Suriye’de Öldürülen PKK’lı Kadının Cenazesi- Şanlıurfa [11]

İkinci tipteki vakalarda ise özellikle çocuk ve genç kitle, profesyonel militanlar tarafından şehir tipi eylemler ile örgüte daha sıkı bağlarla kazandırılmaktadır.[12] Örgüt etki alanına dâhil edilen çocuklar bu sayede örgüt eylemcisi militan haline gelmektedir. PKK örgütü açısından çocuk eylemcilerin önemli olduğuna da dikkat edilmelidir.

Bu meyanda, Kızılcahamam’da 2012 yılı Şubat ayı içinde il emniyet müdürleri toplantısında polise ve işyerlerine Molotof kokteyli atan çocuklar ele alınmıştır. Patlayıcı madde atan çocukların sayısında yüzde 500 ve havai fişek atan çocukların sayısında ise yüzde 600 artış olduğu ve örgütün çocukları en fazla kullandığı şehirler olarak Hakkâri, Şırnak, Mersin ve İstanbul’un öne çıktığı ifade edilmiştir.[13] Gerginlik/çatışma yaşanan cenaze törenleri bu bağlamda değerlendirilmelidir.

Resim 4: PKK’lı Canlı Bombanın Cenazesi ve Çocuklar- Şanlıurfa/Şuruç[14]

Öz olarak, örgütün PKK şehitlikleri stratejisi ile beraber düşünüldüğünde cenaze törenlerinin “milli bilinç” inşasının ilk basamaklarından birini teşkil ettiğini ifade edebiliriz.

Şekil 1: PKK’nın Politik/Eylemsel Devşirme – Milli Bilinç İnşası - Cenaze Töreni Merkezli Süreç Tahlili