2010 yılı Nobel Barış Ödülü'ne Çinli insan hakları savunucusu Liu Xiao Bo layık görüldü. Böylece Nobel ödülü ilk kez bir Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı'na verilmiş oldu.[1] Liu Xiao Bo 1955 yılında Çin'in kuzey doğusunda bulunan Ji Lin eyaletinde dünyaya geldi, Ji Lin Üniversitesi ve Pekin Shi Fan Üniversitelerinde öğrenim gördü ve Çin'de demokrasi, insan hakları savunucularının önde gelen isimlerinden biri oldu. ABD'de bulunmasına rağmen 1989'da büyük yankı uyandıran Tian An Men gösterilerine katılmak ve destek olmak için Pekin'e döndü. Liu Xiao Bo muhalif görüşleri ve faaliyetleri nedeniyle birçok kez hapis yattı. En son 2009 yılında bir çok aydın, akademisyen, hukukçu ve işçi tarafından da imzalanan bir bildiri nedeniyle ülkenin ve toplumun düzenini bozmaktan 11 yıl hapse mahkum edildi. Nobel Komitesi 2010 Nobel Barış Ödülü'nü kazanmasının nedenini "Çin'deki temel insan hakları için yürüttüğü şiddet karşıtı ve uzun soluklu mücadelesi" olarak belirtti.[2]

Sözleşme 08 (Charter 08) adı verilen ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin kabulünün 60. yılı ve Çin'in ilk 1908 yılında kabul edilen ilk anayasasının 100. yılında yayınlanan bildiri Liu Xiao Bo'nun da aralarında bulunduğu 303 Çinli yazar, entellektüel, avukat, gazeteci, emekli Komünist Parti yetkilisi, işçi, köylü ve iş adamı tarafından imzalanmış ve duyuruldu.[3] Bildiride dile getirilen talepler genel hatlarıyla şunlardır:

Özgürlük: Evrensel değerlerin en temeli olan özgürlüğün olmadığı yerlerde modern bir medeniyetten bahsetmek imkansızdır. İfade, inanç, toplanma, gösteri yapma ve bir araya gelerek hak arama özgürlükleri sağlanmalıdır.

İnsan Hakları: İnsan hakları devletler tarafından halklarına verilen bir lütuf değil insanın doğumuyla beraber sahip olduğu haklardır. Devletin görevi bireyin bu haklarını garanti altına almaktır.

Eşitlik: Dini inancı, rengi, etnik kökeni, mesleği ne olursa olsun herkes eşittir. Kanun önünde eşitlik bütün vatandaşlara sağlanması gereken temel bir haktır.

Cumhuriyet: Halkın kendi kendini yönetmesi ve barış içinde hayatta kalmadır. Farklı sosyal grupların müzakereler sonucu sorunları çözmesi ve adil şartlarda rekabetleri sonucu bir yönetim oluşturulmalıdır.

Demokrasi: Politik gücün kaynağı halktır. Seçimler halk tarafından yapılmalıdır. Her vatandaşın oy verme hakkı olmalı, bürokratları da halkın seçtiği yöneticiler belirlemelidir. Çoğunluğun kararı azınlığın en temel insan hakları da korunarak uygulanmalıdır. Demokrasinin en basit tanımı halkın hükümetinin halk tarafından ve halk için belirlenmesidir.

Anayasa: Anayasa en temel hakların garanti altına alınmasıdır. Bu nedenle hem yöneticiler hem de bireyler anayasa ve yasalara saygı göstermelidir. Hükümet de anayasayla sınırlanmalı ve en temel insan hakları garanti altına alınmaldır.

Ödüle Uluslararası Tepkiler ve Çin'in Tutumu:

Nobel Barış Ödülünün Liu Xiao Bo'ya verilmesinin hemen ardından uluslararası camiadan Liu'nun salıverilmesi yönünde tepkiler gelmiştir. Barack Obama "Liu'nun derhal salıverilmesini"[4] istemiş; ABD Dışişleri de konuyla ilgili bir yazılı açıklama yapmıştır.[5] Dalai Lama da resmi internet sitesinden Liu'yu kutlamış ve o ve onun gibi düşüncelerini dile getirdikleri için hapiste bulunanların salıverilmesini Çin Hükümetinden talep etmiştir.[6] Nobel Komitesi Başkanı Jagland; "Diğerleri susarken biz konuşmak zorundayız. Çin yükselirken bizlerin de eleştiri yapma hakkımız var. Çin'in daha demokratik olmasını isteyen güçleri desteklemek istiyoruz"[7] şeklinde konuşmuştur. Ödülün Liu'ya verilmesinin ardından Pekin Yönetimi Norveç Büyükelçisini davet etmiş ve ödülün verilmesini kınamıştır.[8] Norveç Dışişleri Bakanı ise Nobel Komitesinin Norveç Hükümetinden bağımsız bir komite olduğunu belirtmiş ve bağımsız bir komitenin Çin Hükümetince zor anlaşılacak bir şey olduğunu da yorumuna eklemiştir.[9] Pekin Yönetimi Nobel Barış ödülü haberlerini Çin içerisinde sansürlemiş ve kutlamaları engellemiştir.[10]

Sonuç:

Nobel Barış Ödülü son derece önemli ve sembolik değeri olan bir ödüldür. Bu ödülün Çinli muhalif yazar Liu'ya verilmesi Batı-Çin ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olmaya adaydır. 30 yıllık büyük ekonomik gelişmenin ardından Çin, artık dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline gelmiştir. "Gai Ge Kai Fang" Dışa Açılma ve Serbest Piyasa Ekonomisine geçilmesinin ardından geçen 30 yıl içerisinde Batı'dan Çin'e insan hakları ihlalleri konusunda gelen eleştiriler oldukça cılız olmuştur. Batılı güçler, Çin'deki ekonomik çıkarları için uzun zaman Çin'deki insan hakları ihlalleri ve totaliter yönetime karşı sessiz kalmıştır. Ancak Ödülün bir Çinli muhalif yazara verilmesi Batı'nın artık tavır değiştirdiğini ve Çin'in daha demokratik bir yapıya geçmesi fikrini daha güçlü savunacağını göstermektedir. Bir dünya gücü olmaya aday olan Çin'in dünyada sadece birkaç örneği kalmış olan totaliter bir yapıyla bunu başarması zor gözükmektedir. Batı ise uluslararası arenada daha çok rol isteyen ve daha güçlü hale gelen Çin'in sadece ekonomik değil politik yapı olarak da daha entegre hale gelmesini talep etmekte; temel insan hak ve özgürlüklerinin garanti altına alınmasını daha yüksek sesle dile getirmeye başlamaktadır. Önümüzdeki aylar ve yıllarda Batı'nın da desteği ve baskısıyla Çin'de büyük değişim ve gelişmelere şahit olabiliriz.

[1] http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/speedread.html

[2] http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/xiaobo.html

[3] http://gb.hrichina.org/public/contents/18530

[4] http://www.msnbc.msn.com/id/39569947/ns/world_news-europe/

[5] http://www.state.gov/secretary/rm/2010/10/149235.htm

[6] http://dalailama.com/news/post/590-press-statement-of-his-holiness-the-dalai-lama-on-liu-xiaobo-being-awarded-the-2010-nobel-peace-prize

[7] http://www.msnbc.msn.com/id/39569947/ns/world_news-europe/

[8] http://inews.mingpao.com/htm/INews/20101008/ca52210a.htm

[9]http://profile.rainbowdiplomacy.com/2010/10/liu-xiaobo-he-is-hero.html

[10] http://www.nytimes.com/2010/10/10/world/asia/10china.html?_r=2&partner=rss&emc=rss