Bu sayfayı yazdır

“SOYKIRIM” TASARISI = PROTOKOL TUZAĞI

Yazan  05 Mart 2010
ABD Temsilciler Meclisi Dışişleri Komitesi “Ermeni Soykırımı” tasarısını 1 fark oyla kabul etti. ABD ve Türkiye arasındaki ilişkiler gerildi. Bundan sonra ne gibi gelişmeler olabilir?

Karar Krizi

Üç Bölümden ibaret karar metnine göre Ermeni Soykırımı, Osmanlı İmparatorluğu tarafından tasarlanmış ve 1915'ten 1923'e kadar uygulanmıştır. Yaklaşık 2 milyon Ermeni'den 1.5 milyon erkek, kadın ve çocuk öldürülmüş, hayatta kalan 500 bin kişi evlerinden sürülmüş ve bu durum, Ermenilerin tarihi vatanlarındaki 2 bin 500 yıllık varlıklarının ortadan kalkmasıyla sonuçlanmıştır. Karara göre güya Ermenilere karşı yapılan "soykırımın" Hitler'in Yahudilere karşı soykırım uygulamasına gerekçe oluşturmuştur. Kararın politik açıklamasında Başkan'a her yıl Ermeni Soykırımı'nı anma mesajında 1.5 milyon Ermeni'nin sistemli ve kasten yok edilmesini "soykırım" olarak tanıması ve ABD'nin Ermeni Soykırımı'na karşı yaptığı müdahalenin onurlu tarihini hatırlatması çağrısı" yapılmaktadır.

Tasarı 22'ye karşı 23 oyla kabul edildi. Sürece başkanlık eden Yahudi kökenli Demokrat politikacı Howard Berman'ın taraflı davrandı ve tasarıyı geçirmek için içtüzüğü adeta zorladı. Berman oylama için zamanın dolmasına rağmen süreyi birçok kez uzattı. Tasarı lehindeki oylar öne geçer geçmez ise oylamayı bitirdi.[i] Nitekim oylar Türkiye lehine 20-18 iken oturumu uzatarak Türkiye aleyhinde 22-23 oyla karar almağı sağladı. Karar; Ermenistan tarafından memnunlukla karşılandı.[ii] Türk hükümetinin yaptığı resmi açıklamada tasarının, 1915 olaylarına ilişkin olarak içerdiği somut tarihi hataların yanı sıra, tamamen tek yanlı bir yaklaşımla hazırlandığı, tasarının, Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi'nde kabulünün arzu edilmeyen sonuçlara yol açacağına vurgu yapıldı. ''[iii] Alınan ilk önlem ise Türkiye'nin ABD'deki büyükelçisi Namik Tan'ı istişarelerde bulunmak için Ankara'ya çağırmak oldu.

 

Şimdi Ne Olacak

Türkiye'nin bundan sonra atacağı adımlar konusunda değişik fikirler seslenmektedir. Genel kanaat, kararın Temsilciler Meclisinde görüşülmesinin engellenmesi için çalışmaların yoğunlaştırılması gerektiği yönündedir. Nitekim 2000 ve 2007 yılları da örnek gösterilerek 'asıl mücadelenin Genel Kurulda yaşanacağı ifade edilmektedir. Tasarılar 2000 ve 2007 yılında Amerikan Başkanlarının oldukça güçlü müdahaleleri sonucunda engellenmiştir. [iv]

Dün basına yansıyan haberlerde Obama'nın tasarının geçmesine karşı olduğu söylenmektedir. Obama yönetimi tasarının geçmemesi için Kongre'ye tavsiyede bulundu. Ayrıca Dışişleri Bakanı H.Clinton'ın komite başkanı Howard Berman'la görüşerek, kendisine Türkiye-Ermenistan arasında imzalanan protokoller ve yaşanan ilerlemeler göz önünde bulundurulduğunda, tasarının geçmesinin iki ülke ilişkilerine zarar vereceği uyarısında bulundu.[v]

Gerçekten ABD yönetimi, Başkan Obama tasarının kabulü sürecini engellemeye çalışır mı? Öncelikle şunu vurgulamak gerekir: Bundan önce yaşanan süreçlerde ABD yönetimi başından itibaren olaya müdahale eder ve karar alınmasını engellerdi. Hatta 2007 yılında Başkan G.Bush teker teker komisyon üyeleriyle görüşmüştü. Komisyon üyelerine ülkenin üç eski savunma bakanları ve sekiz dışişleri bakanları tarafından imzalanmış Türkiye lehine iki mektup gönderilmiştir. Fakat bu defa böyle bir şey yaşanmadı. Zaten bu süreci tetikleyen, başlatan ve yürüten kişinin Obama olduğu da herkes tarafından bilinen gerçekliktir. Bu yüzden ilerideki süreçte de Obama yönetimi samimi davranmayacaktır. Dahası "tasarının engellenmesini" Türkiye'ye karşı bir pazarlık konusu haline getirecektir. Yani ABD Başkanı 24 Nisan gelmeden protokollerin Türkiye parlamentosundan geçmesini sağlamak için baskı yapacaktır. Türkiye'nin ise ulusal çıkarlarına ters düşen bu belgeleri onaylamaması gerekir. Böyle bir adımın atılması;

1) Azerbaycan'la ilişkilerde iplerin tamamen kopması.

2) Sözde soykırım ve toprak iddialarının dolaylı olarak tasdik edilmesi anlamına gelecektir.

Buna karşılık elde edeceği kazanım ise "bir senelik nispi rahatlama" olacaktır. Çünkü sözde soykırım konusu her sene gündeme getirilen, değişik çevrelerin rant sağladığı ve önemli paraların döndüğü bir olgudur.

Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus; tasarıya karşı oy kullananların hiçbirisi Türkiye'nin bu konularda suçsuz olduğu veya Ermeni iddialarının gerçekçi olmadığı gerekçesiyle oy kullandıklarını ifade etmemişler. Karşı oy kullanmanın tek nedeni olarak tasarının ABD'nin çıkarlarına ters düşmesidir. Örneğin Cumhuriyetçi Dan Burton: "İki ülke bir anlaşma yapmaya çalışıyor. Bir sonuca ulaşmak için tüm tarihi gerçekler inceleniyor, bence en iyi çözüm yolu bu. 21. yy'dayız, askerlerimiz savaşta ve Türkiye'de güvenliğimiz için çok önemli olan bir üssü kaybetme riskiyle karşı karşıyayız" demiştir.[vi]

Bu süreci değerlendirdiğimiz zaman bazı önemli hususların altını çizmek gerekiyor.

Maalesef son bir yıl içinde bu yönde yaşanan gelişmeler Türkiye'nin aleyhinde oldu. Türkiye'nin gündemi yapay konularla meşgul edilirken, Ermeni konusunda ABD politikalarının doğurduğu tehlikeler hep arka plana atıldı. Ermeni sorununa ilişkin Türkiye kısa vadeli, 2-3 aylık politikalar geliştirmemeli, bunun "Türkiye'den taviz koparma" aracına dönüşmesine fırsat vermemelidir.

Türkiye Kafkaslarla ilgili bölgesel politikasını değiştirdi. Yakın müttefiki ve komşusu Azerbaycan'la ilişkileri büyük yara aldı, karşılıklı güven sorunu ortaya çıktı. Türkiye'nin protokollerle ilgili beklentilerinin hiçbirisi gerçekleşmedi. Avrupa "demokrasilerinde" soykırım yoktur demenin suç oluşturduğu bir ortamda Türk kamuoyunda "tarihimizle barışmak", "özür dilemek" gibi söylem ve eylemler geliştirildi. Türk dış politikası Ermenistan'la kırmızı çizgileri ortadan kaldırıldığını açıkladı. Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali ve Karabağ konusunu öncelikli şart olmaktan çıkardı. Zaman geçtikçe sürecin Türkiye aleyhine geliştiği daha da belirginleşti.

En azından bu aşamadan sonra Türk Dış politikası "Ermeni sorunu"yla ilgili gerçekleri görmeli ve bu yönde politika geliştirmeli. Ermenistan'la ilişkilerin kurulması, sözde Ermeni soykırımı, sınırların karşılıklı tanınması, toprak iddiaları gibi konular Türkiye'ye karşı yönelik düşmanlık politikasında bir bütünün parçalarıdır. Sözde "Soykırım Tasarısının" komitede onaylanmasıyla Türkiye'nin de protokolleri imzaya sunmama hakkı doğmuştur. Bugün Türk Dışişleri Bakanı A.Davutoğlu düzenlediği basın konferansında hükümetin tepkilerini dişle getirdi. Türkiye'ye baskı yaparak bir şeyler elde etmenin mümkün olmayacağını dedi. Alınan kararın Türkiye-Ermenistan protokollerin parlamento onayından geçirilmesini imkansız kıldığını söyledi. Ayrıca Karabağ konusunda somut ilerleme sağlanmasının da bu süreci yakından etkileyeceği uyarısında bulundu. En azından bugün Türk dış politikası değişen şartlara bağlı olarak bu zamana kadar devam eden sürecin hesabını yapmalı, sekteye uğramış "Ermeni açılımını" sağduyu ve akliselimle yeniden gözden geçirmelidir. Unutulmamalı ki faydalı statüko faydasız değişimden daha önemlidir. Dış politikada "taşları yerinden oynatmak" taşın ayağa düşme riskini de doğurabilir.

 

[i] 'Taraflı Başkan' dedirten isim: Berman

http://www.ntvmsnbc.com/id/25065481/

[ii] ANCA удовлетворен принятием 252 резолюции о Геноциде армян, http://panarmenian.net/news/rus/?nid=43755

[iii] http://www.bbm.gov.tr/Forms/p_NewsDetail.aspx

[iv] Asıl mücadele Genel Kurul'da!, http://www.ntvmsnbc.com/id/25065476/

[v] ABD'nin 1915 kararı: Evet

http://www.ntvmsnbc.com/id/25065074/page/1/

[vi] ABD'nin 1915 kararı: Evet

http://www.ntvmsnbc.com/id/25065074/page/2/

Ali Asker

İlk Öğretim-Lise:: Alpan Köy-Azerbaycan

Üniversite: Azerbaycan Teknik Üniversitesi- Bakü Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi (2 Üniversite)

Yüksek Lisans: Marmara Üniversitesi SBE Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Genel Kamu Hukuku

Doktora: Ankara Ü. SBE Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Genel Kamu Hukuku

 

Uzmanlık Alanı: Rusya, Orta Asya, Kafkaslar. Demokratikleşme ve Rejim Değişimleri. Türk Dünyası çalışmaları.

 

Bildiği Diller:

Rusça

Azerbaycanca

Bugüne Kadar Çalıştığı Yerler:

1993-1996 İmpuls LTD Şirketi, Genel Müdür danışmanı

1998-2000 Millet gezetesi (Azerbaycan, temsilci muhabir)

2007-2010 (Ayna ve Zerkalo gazeteleri Türkiye temsilcisi)

2009 – ASAM

2009- 21. Yüzyıl T.E.

 

Bilimsel Çalışmalar
Kitaplar
a) Telif Eserler
Azərbaycan hüquq tarixi:cinayət hüququ (qədim zamanlardan 1920-ci ilədək), Azərnəşr, Bakı, 1999, (Mehman Dəmirli ilə birlikdə), 200 s.
Kaymakam Adaylığı Sınavına Hazırlık (Editörler: Tezel Öçal ve Zehra Odyakmaz), Savaş Yayınları, Ankara 2004, 1159 sayfa
Konu Anlatımlı –Testli Anayasa Hukuku, İdare Hukuku ve İdari Yargı (Zehra Odyakmaz ve Ümit Kaymakla birlikte), 1. baskı (448 sayfa), 2. baskı (522 sayfa). 2004 (1. baskı), Ankara 2004 (2. baskı)
Soykırımdan fazlası (Kafkaslarda Ermenilerin yaptıkları mezalim ve Hocalı soykırımı üzerine)- belgesel senaryosu, 43 dak. (tamamlanma aşamasında)
 
b) Çeviri, Aktarma, Derleme, Düzenleme ve Editörlük
Yeni Anayasalar: BDT ve Baltık Ülkeleri, (Dr. Abdurrahman Eren’le birlikte), TİKA Yayınları, Ankara 2005, (Rusça, Ukraynaca, Türkmence, Özbekçe ve Azerbaycan Türkçesinden aktarma ve çeviri, düzenleme, açıklama ve Giriş Makalesi)
Mirza Bala Mehmetzade, Azerbaycan Misak-i Millisi, (Elşad Mahmudov’la birlikte), Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, Ankara 2002, , 87 s., (Osmanlıcadan aktarma ve şerhler)
 
Şahidin Xatirələri, AHC maliyyə naziri Əbdüləli Əmircanın xatirələri Ayna gazetesi, 1, 8, 15, 29, aprel 2006. (Türkiye Türkçesinden Azerbaycan Türkçesine aktarma, kitap olarak yayın aşamasında)
Hüseyin İsmayılov, Azerbaycan’da Aşık Sanatı, Alpan Yayınları, Ankara, 2008, (Azerbaycan Türkçesinden Aktarma, Mahire Gayıbova ile birlikde).
Cemil Hasanlı, Soğuk Savaşın Sınav Meydanı: Türkiye-SSCB İlişkileri, Bilgi Yayınları, Ankara, 2010 (Baskı aşamasında)
 
Tezler:
Doktora: Eski Sosyalist Ülkelerde Siyasi Rejim Değişmeleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı/Genel Kamu Hukuku, (Dnş. Prof.Dr.Anıl Çeçen) Ankara 2007, 391 s.
Yüksek Lisans: Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasında Devlet Sistemi ve Temel Öğeleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı/Genel Kamu Hukuku,  (Dnş.: Prof.Dr. Mehmed Akad İstanbul,, 2000, s.137.
 
Makaleler
-       Telif
Auen Kilsə Qanunnaməsində cinayət hüququ normaları (Mehman Demirli ile Birlikte), Qanun, Bakı 1996.
Mədinə şəhər dövlətinin təşəkkülü və konstitusiyasının əsas cəhətləri, Qanun No:8, Bakı 1997.
Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına Göre Devlet Organlarının Yapısı ve İşleyişi, Yeni Türkiye Dergisi (Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı), Ankara 2003, s. 207,
Azerbaycan Cumhuriyetinde Kadın Hakları ve Günümüz Sorunları, Yıl: 1, Sayı: 1, s. 21-23. Türk Dünyası İnsan Hakları Bülteni, Ankara, Eylül 2004.
Erivan’a Yılbaşı Hediyesi: Rusya Ermenistan’ı Saldırı Amaçlı Silahlarla Donatıyor, Stratejik Analiz, Cilt: 9, Sayı:107, Mart 2009, s. 18-20.
Gürcistan ve Azerbaycan Askeri İşbirliğinde, Stratejik Analiz, Cilt: 9, Sayı:108, Nisan 2009, s. 15-17.
Ermenilerin Azerbaycan’da Yaptıkları Soykırımlar ve Devam Eden Çözümsüzlük, Stratejik Analiz, Cilt: 9, Sayı:108, Nisan 2009, s. 28-38.
Gergin Gündem: Türkiye-Ermenistan Sınır Kapısı Sorunu, Stratejik Analiz,Cilt: 10, Sayı 109, Mayıs 2009, s.30-36.
Gürcistan'da Sıcak gelişmeler:  Tamamlan(ma)mış Devrim, Paylaşılamayan Bölge,Stratejik Analiz, Cilt: 10, Sayı:110, Haziran 2009, s. 30-36.
ABD-Rusya Rekabeti Bağlamında Manas Üssü Sorunu, Stratejik Analiz, Cilt: 10, Sayı:111, Temmuz 2009, s. 20-23.
Azerbaycan’da Demografik Gelişmeler Işığında Bazı Tespit ve Tahminler, Stratejik Analiz, Cilt: 10, Sayı:111, Temmuz 2009, s. 64-72.
İç Savaş Eşiğindeki Kuzey Kafkasya, 21.Yüzyıl Dergisi, Ekim 2009, Sayı:10, s.43-52
Rusya’nın Modernizasyonu Mümkün mü? , 21.Yüzyıl Dergisi, Kasım 2009, Sayı:11, s.69-74
Kafkaslarda Barışa Giden Yol Savaştan mı Geçmeli? , 21.Yüzyıl Dergisi, Aralık 2009, Sayı:12, s.65-74
Türkiye Azerbaycan İlişkilerinin Çok Boyutlu Temelleri, 21.Yüzyıl Dergisi, Ocak 2010, Sayı:13, s.37-54 (Arif Keskin ve Kamil Ağacan’la birlikte)
Bakü'de Kuzey’den Esen Rüzgarlar, 21.yüzyıl Dergisi, Şubat 2010, Sayı:14, s.7-10
 ‘’Ermeni Açılımı’’ Sonrası Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, 21.Yüzyıl Dergisi, Mart 2010, Sayı:15, s.45-56
Kırgızistan’da Bitmeyen Devrim mi, Fillerin Tepişmesi mi? , 21.Yüzyıl Dergisi, Mayıs 2010, Sayı:17, s.33-40
Ankara’dan Medvedev Geçti: İlişkilerin Değerlendirilmesi, 21.Yüzyıl Dergisi, Haziran 2010, Sayı:18, s.49-56.
Sırat Köprüsü Kadar Zorlu Geçiş, 21.Yüzyıl Dergisi, Temmuz 2010, s. 65-72.
Rusya Federasyonu’nun Yeni Askeri Doktrini Bir Tepki Belgesi mi?MSI, Sayı: 054, Nisan 2010, s. 48-54.
Protokoller, “Soykırım Tasarısı” ve Türkiye-Ermenistan İlişkileri, Türk Yurdu Dergisi,
Kırgızistan Yol Ayrımında: Demokrasiye mi, Otoriterizme mi? 2023 Dergisi, Yıl:9 Sayı:109.
Herkesin Sınıfta Kaldığı Ders: Kırgızistan Olaylarında Okunması Gerekenler, 2023 Dergisi, Temmuz 2010, Sayı: 111, s. 54-58.
Medvedev’in “Eksen Kayması”: Ne Kadar Kayabilir ki? 21.Yüzyıl Dergisi, Ağustos 2010, Sayı:20, s. 39-48.
Rusya’nın Balkanlar Politikasının Bazı Hususları, 2023 Dergisi, Ağustos 2010, Sayı:112, s. 54-59.
Kilise Savaşları: Moskova-Kiev-İstanbul, 21. Yüzyıl Dergisi, Eylül 2010, Sayı: 21, s. 31-38.
Kafkasya’daki Silahlanma Rusya-Türkiye İlişkilerinin Neresinde? 21. Yüzyıl Dergisi, Ekim 2010, Sayı: 22, s. 21-28.
Kırgızistan Seçimleri Demokratikleşmeye Vesile Olabilir mi? 21. Yüzyıl Dergisi, Kasım 2010, Sayı: 23, s. 8-10.
Ermenistan'da Anayasal Dönüşüm Süreci ve Anayasanın Temel Özellikleri, Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 36, Terazi Yayıncılık, Ankara Kasım 2010, s. 191-218. 
Qırğızıstanda demokratik transformasiya cəhdi, Analitik Baxış, Say:4, SAM,  s. 22-28.
Rusya'nın Afganistan Politikasında Belirsizlik, 21. Yüzyıl Dergisi, Ocak 2011, Sayı: 25, s. 39-45.
Gözetlemeye Devam: Gebele Radar Üssü’nün Modernizasyon, EkoAvrasya, Yıl:4, Sayı: 14, Bahar 2011, s.36-37.
Türkiye-Ermenistan İlişkileri ve Rusya’nın Tutumu, 21. Yüzyıl Dergisi, Şubat 2011, Sayı: 26, s. 15-21.
Rusya: Olgular ve Tahminler Işığında, Mart 2011, Sayı: 27, s. 45-51.
Mağrip’ten Esen Rüzgarın Rusya’da ve Güney Kafkasya’da Etkileri, 21. Yüzyıl Dergisi, Nisan 2011, Sayı: 28,  s.39-46.
 
 
 -       Aktarma ve Çeviri
Sergey Yatsenko, Vusunlar, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:1, Ankara 2002, s. 776-781. (Rusçadan çeviri)
 Nikolay Bokovenko, Tagar Kültürü, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:1., Ankara 2002,s. 518-525. (Rusçadan çeviri)
Sergey G.Skobelev, Vladimir N.Nechiporenko, Stepan V.Pankin, Arkeolojik Kaynaklara Göre Orta Yenisey Kırgızları, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:2., Ankara 2002, s. 391-396. (Rusçadan çeviri)
Boris İ.Marşak, Türkler ve Soğdlular, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:2., Ankara 2002, s. 170-178. (Rusçadan çeviri)
İrina F.Popova, Orta Asya Türkleri ve Erken Tang Çin Devleti, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:2., Ankara 2002, s. 127-132. (Rusçadan çeviri)
Yuriy F.Buryakov, Eski ve Orta Çağ Dönemlerinde Büyük İpek Yolu Üzerinde Orta Asya Türkleri, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:3., Ankara 2002, s. 234-242. (Rusçadan çeviri)
Yunus Nesibli, Orta Çağ Gürcü Kaynaklarında Türkler, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:4., Ankara 2002, s. 722-730. (Rusçadan çeviri)
Svetlana İ. Valiulina, İdil Bulgarlarında Cam Sanatı, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:6., Ankara 2002, s.55-62. (Rusçadan çeviri)
Yuriy F. Buryakov, Timur, Timurlular ve Bozkırın Türk Göçebeleri, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:8., Ankara 2002, s. 534-539. (Rusçadan çeviri)
Talaybek Koyçumanov, Temirbek Bobuşev, Sovyet Sonrası Orta Asya Geçiş Ekonomilerinin Sorunları ve Entegrasyonun Geleceği, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:19., Ankara 2002, s.15-23. (Rusçadan çeviri)
Kamil Veli Nerimanoğlu, Azerbaycan’ın Devlet Dili Siyaseti, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:19., Ankara 2002, s.244-251. (Azerbaycan Türkçesinden aktarma)
Aman Hanberdiyev, Türkmenistan’da Eğitim ve Bilgisayar, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:19., Ankara 2002, s. 815-827. (Rusçadan çeviri)
Ovez Gündogdiyev, Türkmenlerde Savaş Sanatı ve Silahlar (VI-XVI. yy.), Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:19., Ankara 2002, s.828-833. (Rusçadan çeviri)
Rafael Muhammetdinov, Boşevizm, “Milli” Komünizm ve M.Sultan Galiyev Fenomeni, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:18., Ankara 2002, s.843-853. (Rusçadan çeviri)
Djenish Djunushaliev, Kırgızistan’da 1916 İsyanı, Türkler (Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Cilt:18., Ankara 2002, s.627-630. (Rusçadan çeviri)
S.Oboznov, Rusya ve Latin Amerika BM`de: İşbirliği Sorunları ve Geleceği, Avrasya Dosyası, BM Özel, İlkbahar 2002, Cilt:8, Sayı:1, s. 225-237. (Rusçadan ceviri, A.İsayev ile birlikte).
Nursultan Nazarbayev, Krizin Anahtarları, Stratejik Analiz, Cilt:10, Sayı:110 Haziran 2009, s. 89-95.

Son ekleyen Ali Asker