Suriye Krizi devam ederken Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından hazırlanan raporda Suriye'nin silah ihtiyacının yüzde 78'lik kısmını Rusya'dan sağladığını ve Rusya'nın Suriye'ye sattığı silah oranın 2007 ile 2011 arasında daha önceki 4 yıla oranla yüzde 580 arttığını açıklamıştır.[1] Suriye krizi ekseninde Rusya, Suriye'ye silah satışını devam ettirmekte ve Suriye'ye yapılacak her türlü askeri müdahaleye karşı olduğunu açıklamaktadır. Bu bağlamda Rusya'nın Suriye desteğini askeri boyuta taşıyıp taşımayacağı tartışmaları devam etmekle birlikte Rusya'nın askeri modernizasyon sürecinde geldiği nokta ve Rus askeri kuvvetlerinin durumu incelenmelidir. Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği hızlı bir silahlanma yarışına girmiş ve bu yarış 1990'ların başında Sovyetler birliğinin çöküşü ile sonuçlanmıştır. Rusya Federasyonu'nun ilk Devlet Başkanı Boris Yeltsin döneminde, 1990'lı yıllar boyunca Rus Silahlı Kuvvetleri parasızlıktan çürümeye bırakılmış ve Rusya, savunma bütçesini ve silahlı kuvvetlerinin boyutunu küçültme yolunu seçmiştir.[2]
21. Yüzyılda Rus Askeri Gücü
1990'larda yaşanan sosyal ve ekonomik sorunların aşılmaya başlanması ile birlikte 2001'de 8 milyar dolar olan savunma bütçesi 2007'de 32 milyar dolara çıkmıştır.[3] Putin'in 2000'de devlet başkanlığına gelmesi ile birlikte dış politikadatakip edilecek üç yeni stratejiyi ortaya koymuştur: Ocak 2000'de Ulusal Güvenlik Doktrini, Nisan 2000'de Askeri Doktrin ve Haziran 2000'de yeni Dış Politika Doktrini.[4] Nisan 2000'de benimsenen Askeri Doktrin, 1993 askeri doktrininin yerini almış olmakla birlikte böylece 21. yüzyılda dış politikada takip edilecek yön ve dış politika araçlarının kullanımı netleşmiştir. Esasen 1993'te Rus Dış politikası eksen değiştirmeye başlamış olup, "yakın çevre"[5] doktriniyle, Eski Sovyet coğrafyasında daha aktif bir politika ve Batı ile ilişkilerde de Rusya kendi çıkarlarını ön plana çıkaran bir işbirliğine öncelik vermeye başlamıştır. Böylece Rusya, eski Sovyet topraklarını kendi sorumluluk sahası olarak ilan etmiştir.. Bu durumun bir göstergesi de 8 Ağustos2008'de Gürcistan'ın Güney Osetya'yı işgali üzerine Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev Rus askerlerini Gürcistan'ın saldırılarına karşı halkı koruması için Abhazya ve Güney Osetya'ya göndermiştir. Rus Askeri Kuvvetlerinin bu performansı ilk başta övgü ile karşılanmışsa da övgüden çok eleştiri almıştır.[6] "Beş Gün Savaşı" Rus askeri güçlerinin geniş alandaki konuşlanma yavaşlığı gibi pek çok sorunu gündeme getirmiştir.[7] Rusya'nın Gürcistan müdahalesi sonrasında 14 Ekim 2008'de Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov askeri reformlar çerçevesinde "yeni aşama"dan bahsederek bu reformun 1945'ten o güne kadar yapılan en radikal değişim olacağı açıklamıştır. Serdukov bu reformun Rus Silahlı kuvvetlerinin tüm temel fonksiyonlarını etkileyeceğini de belirtmiştir.[8],[9] Nitekim5 Şubat 2010'da Devlet Başkanı Dmitri Medvedev Rusya'nın "Yeni Askeri Doktrini"ni imzalamıştır. [10] Böylece Yeni Askeri Doktrin ile birlikte Putin Döneminde kabul edilen Rus askeri kültüründe bulunan kalabalık birliklerle harekât yapma, yeni doktrinde yerini daha batılı bir anlayışa bırakmıştır. [11]
Rusya'nın askeri modernizasyona ve yeni bir askeri doktrine yönelimindeki nedenlere baktığımızda; nükleer, biyolojik ve kimyasal teknolojilerin dünya çapında geliştirilmesi, uluslararası terör, askeri ve siyasi istikrarı tehdit eden etkenlerin artışı, Kuzey Kutbu bölgesindeki yakıt, enerji ve diğer ham madde kaynaklarının kullanımıyla ilgili rekabet de yeni çatışmalara zemin hazırlaması, Irak ve Afganistan'daki durum, Yakın ve Orta Doğu'da, Güney Asya ve Afrika'nın birçok ülkesinde meydana gelen çatışmalar [12] sayılabilir. Fakat bu tali durumların yanı sıra 2008'de Gürcistan ile yapılan Beş Gün Savaşı sonrasında Rus askeri kuvvetlerinin almış olduğu ağır eleştiriler ve NATO füze savunma sistemi programı modernizasyon sürecinde esas belirleyici etkenler olmuştur diyebiliriz. Rusya'nın NATO'nun füze savunma sistemi ile kendisini tehdit altında hissetmesidir. AB'nin füze savunma sisteminin Rusya'ya karşı olmadığı yönündeki açıklamalarını da yeterli bulmamaktadır. Haziran 2011'de Rusya ABD'nin Avrupa füze savunma sistemi ile ilgili çalışmaları doğrultusunda hedef ülkenin Rusya olmayacağını hukuki açıdan garanti altına almak istemiş ve füze kalkanının tam bir ortaklık anlayışı ile kurulmasını talep etmiş, NATO ise olumsuz cevap vermekle birlikte Rusya ile ilişkilerini bozmama adına, NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen "Yirminci yüzyıl Sovyetler Birliği ve NATO'nun mücadelesi ile dolu bir dönem oldu. Yirmi birinci yüzyıl ise Rusya ve NATO'nun işbirliği dönemi olacak"[13] açıklamasında bulunmuştur. Washington ve Moskova arasında füze savunma istemleri ile ilgili görüşmeler sürerken Mart 2012'de Medvedev diyalog için kapıları kapatmadıklarını fakat füze sistemine karşı askeri anlamda karşı önemleri almaları gerektiğini açıklamıştır.[14]
Diğer taraftan 4 Mart 2012 Başkanlık seçimleri öncesinde Vladimir Putin Rossisykaya Gazeta'ya yazdığı makalesinde Rus ordusunun modernizasyonu[15] ve yeni alınacak silahlarla ilgili "Kara ve denizden kullanılabilen kıtalararası 400 adet stratejik füze, 20 adet deniz altı, 50 savaş gemisi ve beşinci nesil savaş uçakları dahil olmak üzere 600 adet savaş uçağı Rusya ordusuna dahil olacak" [16] açıklamasında bulunmuştur. Putin ayrıca diğer ülkelerin askeri güçlerini devamlı olarak arttırdıklarını da belirtmiştir.[17] Putin'in Arap Baharı ve Füze Savunma Sistemi ile ilgili sorunların tırmandığı bu dönem içerisinde askeri modernizasyon açıklamaları dikkat çekici bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda 2020'ye kadar tamamlanması planlanan modernizasyon süreci ile ilgili olarak Dmitri Trenin bir kaç konuya dikkat çekmektedir:[18]
- Modernizasyon kapsamında yenilenecek askeri mühimmatın harcamalarını Rus ekonomisi ne derece karşılayabilir[19]
- Baştan sona Rus sanayi, teknoloji ve bilim alanında yapılacak modernizasyonun doğru bir hedef olmakla birlikte, bürokrasi içerisinde en çok yozlaşan alanlara para pompalanmasının en kötü sonuç olacağı
- Üçüncü olarak ABD yaklaşımın altında yatan Rusya'nın geçmişinde bugününde ve yarınında rakip olduğu fikridir. Sovyetler döneminden kalan bu saplantılı durum Rusya'nın savunma politikası ve Moskova'nın stratejik düşüncesinde önemli sapmalara yol açmaktadır.
- Dördüncü olarak Trenin, Putin'in makalesinin ulusal güvenlikle ilgili olmasına karşın makalede genel olarak askeri modernizasyondan bahsedildiğini belirtmektedir. Trenin askeri modernizasyonun önemli olduğunu belirtirken 21. yüzyılda ulusal güvenliğin daha çok sağlık-eğitim, bilim-teknoloji ve sosyal istikrar ile iyi yönetime dayandığına da dikkat çekmektedir.
Sonuç
1990'larda parasızlıktan çürümeye bırakılan Rus Silahlı Kuvvetleri, Putin'in yönetime gelişi ile birlikte diğer sosyal alanlar gibi toparlanma sürecine girmiştir. Sovyetler döneminden miras kalan rakip ABD saplantısı her ne kadar arka planda yer alsa da Rusya'nın askeri modernizasyonunda önemli bir etken olmuştur. Özellikle ABD'nin takip etmiş olduğu hegemonik politikalar bunun en önemli nedenidir. Putin'in belirtmiş olduğu "diğer ülkelerin askeri güçlerini artırımı" ifadesi, Rusya'nın askeri modernizasyon bağlanma hızlı bir silahlanma sürecine girdiğinin de sinyalleri olarak algılanabilir.
[1]Tom Parfitt, " Syria: dramatic increase reported in foreign arms supplies to Assad regime between 2007-2011,"19.03.2012
[2] Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ,
[3] YILMAZ,a.g.m.
[4] László Póti, "Evolving Russian Foreign and Security Policy: Interpreting the Putin-doctrine", http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/publictn/acta/25/poti.pdf, s.29
[5] P e t e r B . H u m p h r e y "The State of Play in Russia's Near Abroad", ndupres s .ndu.edu,2009
[6] Mikhail BARABANOV,"Russia's New Army", Center for Analysis of Strategies and Tecnologies Moskow,2011, s.19
[7] BARABANOV, a.g.e.s.20, ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.76
8] ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.74 (www.carlisle.army.mil/.../mcdermott.pdf)
[9] Serdukov'un belirttiği bu askeri reformlar içerisinde 2020'ye kadar Rus askeri yapısı ve silah sistemlerinin yenilenmesi de söz konusudur. ROGER N. McDERMOTT "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War",s.74 (www.carlisle.army.mil/.../mcdermott.pdf)
[10] Yard. Doç Ali ASKER, "Rusya Federasyonunun Yeni Askeri Doktrini Bir Tepki Belgesi mi", www.milscint.com, Nisan 2010
[11] Dr. Burak ÇINAR , "Yeni Rus Askeri Doktrininin Yansımaları" http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3686&kat1=1, 04.03.2010
[12] ASKER, a.g.m.s. 3
[13] "NATO Rusya'nın Ortak Füze Kalkanı Önerisini Reddetti", http://www.haberrus.com/savunma/8289-NATO-Rusyanin-ortak-fuze-kalkani-onerisini-reddetti.html, 08.06.2011
[14] "Russian president orders military to prepare countermeasures against US missile shield", http://www.washingtonpost.com/world/europe/russian-president-orders-military-to-prepare-countermeasures-against-us-missile-shield/2012/03/20/gIQAn2d1OS_story.html, 19.03.2012
[15] Dmitri Trenin, "Putin's National Security Vision" http://carnegieendowment.org/2012/02/23/putin-s-national-security-vision/9u54, 23.02.2012
[16] "Putin'den orduya 400 nükleer füze, 600 savaş uçağı ve 2300 tank", http://haberrus.com/defence/2012/02/20/putinden-orduya-400-nukleer-fuze-600-savas-ucagi-ve-2300-tank-sozu.html, 20.02.2012, COREY FLINTOFF ,"Remaking Russia's Military: Big Plans, Few Results", http://www.npr.org/2012/03/07/147595521/remaking-russias-military-big-plans-few-results, 07.03.2012
[17] Putin proposes military reform", http://rbth.ru/articles/2012/02/20/putin_proposes_professional_army_14884.html, 20.02.2012
[18] Dmitri Trenin, "Putin's National Security Vision" http://carnegieendowment.org/2012/02/23/putin-s-national-security-vision/9u54, 23.02.2012
[19] Rusya hükümeti ordunun modernizasyonuna yönelik çalışmalar için 2020'ye kadar 23 Trilyon Ruble( 770 Milyar Dolar) ayırmış bulunmakta.( "Putin proposes military reform", http://rbth.ru/articles/2012/02/20/putin_proposes_professional_army_14884.html, 20.02.2012)
