1453’te İstanbul’un (Konstantinopolis) Fethi, bin küsur yıllık Doğu Roma ya da Bizans’ın bitişini ve Orta Çağ’ın kapanarak Yeni Çağ sürecinin başlamasını sağlamıştır. Bu tabi ki bu kadar basitçe tanımlanamayacak, çok önemli bir tarihi olaydır. Orta Çağ’ın bitişi; Fethi başaran Sultan 2. Mehmet’in adını tarihe “Fatih” olarak yazılmasını sağlamıştır ama bunun yanı sıra da Hıristiyanlık Tarihi’nin seyrini kökünden değiştirmiştir.
3. Innocentius’un, Mısır’ı ele geçirmek sonra ise Kudüs’ü kurtarmayı amaçlayan 4. Haçlı Seferi’nin akışı; başta Venedik Dükü Enrico Dandolo olmak üzere bu seferlere yağma için katılan soyluların gözlerini ihtişam içindeki Konstantinopolis’e çevirmeleri ile değişti. 1204’te Katolikler Konstantinopolis’i ele geçirdiler ve “Konstantinopolis Latin İmparatorluğu”nu kurdular. Konstantinopolis’ten kaçan Bizans hanedan mensupları ise İznik, Trabzon ve Epir’de 3 ayrı Bizans devleti kurdular.
Bunlardan “Trabzon Rum İmparatorluğu”nu 15 Ağustos 1461’de yıkmak yine Fatih Sultan Mehmet’e nasip olmuştur. Batı Trakya bölgesinde “Epir Despotluğu” kuruldu. İznik’e kaçan Bizans Hanedanı’nın en önemli kolu ise en güçlü oldukları bu bölgede “İznik Rum İmparatorluğu” adı altında bir başka devlet kurdular. İznik’teki bu devletin varlığı sadece 57 yıl sürdü. Çünkü Haçlılar kendi istekleriyle şehri terk edince Konstantinopolis’e geri döndüler ve Bizans süreci orada devam etti.
Haçlılar bu süre içinde, İstanbul’da taş taş üstüne bırakmamışlardır. Konstantinopolis’te bulunan Hıristiyanlığın ne kadar dini mirası ve kutsal emanetleri varsa hepsi Papalığa götürülmüştür ki bunlar halen Vatikan’dadır…
Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u alarak ne/neler yaptı?
İstanbul aslında 1453’ten çok evvel Osmanlı tarafından ablukaya alınmış, Rumeli ve Anadolu hisarları ve il çevresi kuşatılmıştı. Şehrin fethedilmesi için zemin hazırdı ama o esnada Bizans’ın askeri gücü 1204’te Haçlıların şehri ele geçirdiği şartlardan çok daha iyiydi ve bu bağlamda Osmanlı’nın da bu oranda daha fazla askeri hazırlık yapması gerekmekteydi.
Fetih'ten evvel Doğu Kilisesi’nin temsil edildiği Ortodoks Patrikliği Bizans İmparatoru tarafından askıya alınmıştı. Çünkü İmparator, Papalıktan Osmanlı’ya karşı askeri yardım vaadi karşılığında, Patrikliği kapatma ve Ortodoksları; Katolikler ile birleştirerek Papalığın yetkisine terk etmeyi kabul etmişti.
Patrik 2. Athanasios’un (Patrikliği: 1450-1453) bu gerekçe ile görevine son verilmiş ve makam da boşaltılmıştı. Öyle ki Fetihten kısa bir süre önce Ayasofya’da idrak edilen son Paskalya Ayini’ni artık Papalığın gönderdiği bir kardinal Katolik ritüeline göre yönetti. Tabi ki bu durum fanatik Ortodoks çevrelerce büyük infiale neden oldu ve İmparatora karşı muazzam bir öfke ortaya çıktı. Çünkü Fetihten 249 yıl önce aynı dinin bu mensupları, Papalığın emriyle ele geçirdikleri Konstantinapolis’te taş taş üstünde bırakmamış ve akıl almaz zülüm yapmışlardı.
Şimdi ise İmparator bu kez aynı zalimlere kilisesini eliyle teslim ediyordu. Bu teslimiyet başta Bizans’ta olmak üzere diğer Ortodoks ülkelerde de derin bir infial yaratmıştır. Bizans’ta halk bu sorun nedeniyle ikiye ayrıldı ve doğal bir tepki olarak, Ortodoks papazlar da ikiye ayrıldılar. Bunlara kısaca Patrikçiler ve İmparatorcular denilmektedir
Son Paskalya Ayini’ni yapan kardinal hakkında tarih kitaplarında şu şekilde bir söylem yer alır: “Kardinal şapkası görmektense Osmanlı kavuğu görmek evladır”
Bu söylem, Patrikçilerin söylemidir ve bunu en çok destekleyenlerin başında iyi bir teolojist ve Fetihten sonraki ilk Patrik olan Georgios Sholarios geliyordu.
Fatih Sultan Mehmet, Fetih sonrası yaptığı durum değerlendirmelerinde, Patriklik makamının boş hatta kapalı olduğunu gördü ve derhal bir Rum Patriğin seçilmesini emretti. Yapılan araştırmalarda; Ortodoks çevrelerin Georgios Sholarios'u patrik olmasını istedikleri anlaşıldı. Bunda Sholarios’un koyu bir imparator karşıtı olması da büyük rol oynamıştır. Böylece Georgios Sholarios “Havarion Kilisesi”nde yapılan dini bir merasimle “2.Gennadios” adını alarak Fetih’ten sonraki ilk Patrik oldu.
İstanbul’un Fethi olmasaydı bugün muhtemelen Katolik ve Ortodoksluk adı altında iki ayrı Hıristiyan mezhebi olmayacaktı.
İstanbul’un Fethi; Orta Çağ’ın sonu ve Yeni Çağ’ın başlangıcı olmaktan öte olarak, Hıristiyanlık Tarihi’ni de fevkalade etkilemiştir. Hatta Hıristiyanlığın bugünkü durumunu sağlayan en önemli hadisedir. Fatih Sultan Mehmet, sadece İstanbul’u almamıştır… Hıristiyanlık Tarihi’ni de değiştirmiştir…
