Şubat 2012'de Tunus'ta toplanan Suriye'nin Dostları adlı toplantıda ele alınan en önemli konulardan bir tanesi de muhalefetteki ayrılıkların giderilmesi olmuştur. Ancak bu toplantının hemen ardından muhalefette yine bir kopuş gerçekleşmiştir. Bu yazıda da Suriye'deki önemli muhalif yapılanmalar, temsil ettiği görüşler ve Suriye'deki ayaklanmalardaki rolleri incelenecektir.

Suriye Ulusal Konseyi

Suriye'deki en önemli muhalif örgüt olarak öne çıkan Suriye Ulusal Konseyi Ağustos 2011'de İstanbul'da gerçekleştirilen toplantının ardından oluşturulmuştur. Ancak Konseyin resmi kuruluş tarihi 2 Ekim 2011'dir. Suriye Ulusal Konseyi lideri Paris'te yaşayan siyaset sosyolojisi profesörü Burhan Galyun'dur. Suriye Ulusal Konseyi'nin 18 şubesi olduğu ve üye sayısının yaklaşık olarak 300 olduğu iddia edilmektedir. Üyelerin büyük çoğunluğu Sünnilerden oluşan Konsey'de az sayıda Kürt ve Hıristiyan bulunmaktadır. Suriye Ulusal Konseyi Beşar Esad yönetiminin sona ermesini ve demokratik bir devlet kurulmasını hedeflemektedir. Suriye Ulusal Konseyi Ulusal Tüzüğü'nde insan hakları,yargı bağımsızlığı, basın özgürlüğü , demokrasi ve siyasi çoğulculuğu temel ilkeleri olarak benimsediğini belirtmektedir.[1]

Suriye Ulusal Konseyi batı ile yakın ilişkiler kurmuştur. Suriye'deki muhalif yapılanmalar arasında en fazla desteğe sahip olan Suriye Ulusal Konseyi'ni Şubat 2012 itibarıyla 12 BM üyesi devlet desteklemekte ya da muhatap olarak kabul etmektedir. ABD Suriye Ulusal Konseyi'nin tanıyacağının sinyallerini vermektedir.[2]

Suriye Ulusal Konseyi "Şam Deklarasyonu" Grubu[3], Müslüman Kardeşler, genç muhalifler, bazı Kürt eylemciler ve Süryani üyelerden oluşmaktadır. Türkmen, Hıristiyan, Şii ve Dürzi gruplar Konsey'de yeteri kadar temsil edilmemektedir.[4] Suriye Ulusal Konseyinde Müslüman Kardeşler ve sürgündeki muhalifler etkinken, Suriye'de iktidarda olan Nusayri toplumu Suriye Ulusal Konseyi'nin yönetim kadrolarında kendilerine yer bulamamışlardır.

Suriye Ulusal Konseyi içinde ayrılıklar belirgindir. Özellikle dış müdahale ve muhaliflerin silahlandırılması konusunda konsey içinde anlaşmazlıklar vardır. Ayrılıklar olsa da genel olarak Suriye Ulusal Konseyi'nin dış müdahaleden yana olduğu söylenebilir. Güvenli bölge, insani koridor taleplerini zaman zaman dile getirmişlerdir.[5] Konsey üyelerinden bazıları, özellikle genç eylemciler, uçuşa yasak bölge ve Libya'daki gibi bir NATO operasyonu ile sivillerin korunması için dış müdahaleye sıcak bakmaktadır.

Bunun yanında Konsey içinde Burhan Galyun'un liderliği de sorgulanmaktadır. Burhan Galyun etkili bir liderlik ortaya koyamadığı ve muhalifleri bir araya getiremediği yönünde eleştirilere maruz kalmaktadır. Ocak 2012'de Galyun'u hükümetin maşası olmakla suçlanan Şam merkezli Ulusal Koordinasyon Komitesiyle ortak bir yol haritası konusunda anlaşmaya vardığına dair raporlar ortaya çıkmıştır. Galyun böyle bir anlaşmayı reddetse de muhalifler tarafından oldukça sert eleştirilere maruz kalmıştır. Buna rağmen 16 Şubat 2012'de Galyun tekrar Suriye Ulusal Konseyi başkanı seçilmiştir. [6]

Suriye Ulusal Konseyi Esad yönetimi ile iktidarın devri dışında herhangi bir diyaloga karşıdır.

Suriye Ulusal Konseyi özellikle Ulusal Koordinasyon Komitesi tarafından Suriye'deki muhalefeti ile ilgisi olmadığı ve Hıristiyan, Alevi ve Dürziler gibi diğer azınlıkları temsil etmediği konusunda eleştirilmektedir.[7]

Suriye Ulusal Konseyi'nin içinde de güç mücadeleleri ve istikrarsızlık hakimdir. Müslüman Kardeşlerin fazla etkin olması diğer grupları rahatsız etmektedir. Bu da Suriye Ulusal Konseyi içindeki daha laik grupların Suriye Vatanseverler Grubu adını verdikleri yeni bir grubu oluşturmalarına yol açmıştır. [8]

Suriye Ulusal Konseyi'nin Suriye'de kurulacak olan yeni düzende etkin rol alması Suriye'yi batının istediği yönde şekillendireceğe benzemektedir. Zira 2 Aralık 2011'de Galyun Suriye'de yönetime gelmeleri halinde İran ile ilişkilerini kesecekleri ve Hizbullah ve Hamas'a olan destekleri sona erdirerek İsrail'le ilişkiler tesis edeceklerini ifade etmiştir.[9]

Ulusal Koordinasyon Komitesi

Resmi olarak 17 Eylül 2011'de kurulan Ulusal Koordinasyon Komitesi'nin merkezi Şam'dadır. Ulusal Koordinasyon Komitesi 13 sol eğilimli Suriye siyasi partisi ve 3 Kürt partisi ile diğer genç eylemcilerden oluşan bir muhalif bloktur. [10]

Ulusal Koordinasyon Komitesi Suriye ordusu güçlerinin sokaklardan çekilmesi, rejimin şiddet yöntemlerinden vazgeçmesi ve tüm siyasi suçluların serbest bırakılmasının ardından muhalefetle iktidar arasında bir diyalog sürecinin başlatılmasını istemektedir.[11]

Ulusal Koordinasyon Komitesi Genel Koordinatörü Suriyeli muhalif Hasan Abdülazim'dir. [12]

Suriye Ulusal Konseyi'ne göre daha esnek olan Ulusal Koordinasyon Komitesini Esad rejimini tanımakta ve Esad yönetimi de Ulusal Koordinasyon Komitesi'nin ülkede faaliyette bulunmasına izin vermektedir. Bunun da etkisiyle Ulusal Koordinasyon Komitesi Suriye'de güç yerine diyalogdan yana bir tutum benimsemektedir. Ancak komite sokaktaki halkın isteklerini tam olarak anlayamadığı konusunda eleştirilere hedef olmaktadır. [13]

Bazı Batı ülkeleri de Suriye'de rejimin çökmesinden çekindikleri için Ulusal Koordinasyon Komitesi'ni bir alternatif olarak görmüşlerdir. Ulusal Koordinasyon Komitesi dış müdahaleye karşıdır. Suriye Ulusal Konseyi'nin tersine Ulusal Koordinasyon Komitesi Esad yönetimi yetkilileri ile de bir araya gelmiştir. Suriye'deki protestocular bu grubu hem merkezinin Şam'da olması hem de yukarıdaki nedenlerden dolayı rejimin kuklası olmakla suçlamaktadırlar. [14]

Özgür Suriye Ordusu

Özgür Suriye Ordusu Suriye'de öne çıkan silahlı muhalif yapılanmadır. Resmi olarak 29 Temmuz 2011'de kurulmuş olan Özgür Suriye Ordusu çoğunlukla Suriye ordusundan ayrılan muhalif Sünni askerlerden oluşmaktadır. Ordu Suriye yönetimine karşı silahlı eylemlerine Ekim 2011'de başladığı ifade edilse de bu tarihten önce de muhaliflerin yönetim ile silahlı çatışmaları olmuştur.

Özgür Suriye Ordusu'nun hedefi Esad rejimini yıkmak, muhalifleri rejimin şiddete dayalı yöntemlerinden korumak ve Suriye ordusunu yenilgiye uğratmaktır. Ordunun lideri Albay Riyad El Esad'dır. El Esa'ın Hatay'da mülteci kampında kaldığı iddia edilmektedir. Özgür Suriye Ordusu silahlarını Suriye'den, muhalif ordu mensuplarından ya da ülkedeki kara borsadan temin ettiğini iddia etse de komşu ülkelerin silah sağladığı da sıkça ileri sürülmektedir. Özgür Suriye Ordusu 40 bin askeri olduğunu iddia etmektedir. Ancak bunların organize olduğu, birbirleri ile koordinasyon içinde olduğunu söylemek mümkün değildir. Aksine Özgür Suriye Ordusu gevşek bir örgütlenmeye sahiptir ve üyelerinin çoğu Özgür Suriye Ordusu komutası ile doğrudan herhangi bir ilişki ya da irtibatta girmemişlerdir. Bu nedenle Özgür Suriye Ordusu üyelerinin rejim karşıtı duygularla harekete geçen milisler olduklarını ifade edebiliriz. Ordu'nunneredeyse tamamı Sünnilerden oluşmaktadır.

Ulusal Koordinasyon Komitesi silahlı mücadeleye karşı olduğu için Özgür Suriye Ordusu ile ilişki kurmamıştır. Ancak Suriye Ulusal Konseyi ve Özgür Suriye Ordusu arasında resmi ilişkiler kurulmuş, Özgür Suriye Ordusu, Suriye Ulusal Konseyi'ni Suriye muhalefetinin siyasi temsilcisi olarak resmi olarak tanımış ve Konsey de Özgür Suriye Ordusu'nu Suriye'deki sivil halkın koruyucusu olarak kabul etmiştir.[15] Suriye Ulusal Konseyi Özgür Suriye Ordusu'ya mali destek sağlamakta ve yol göstermektedir. Ancak Suriye Ulusal Konseyi ve Özgür Suriye Ordusu hiçbir zaman tam olarak birleşmemiştir. Özgür Suriye Ordusu gevşek bir yapılanma olduğu için üyeler Ordu liderleri kadar Suriye Ulusal Konseyi'ne bağlı olmamışlardır. Bunun yanında 6 Şubat 2012'de Riyad El-Esad Suriye Ulusal Konseyi'ni Özgür Suriye Ordusuna maddi ve siyasi destek sağlamamakla suçlamış ve Ordu'nun Konsey ile ilişkilerini kesebileceğini ifade etmiştir.[16]

Özgür Suriye Ordusu içinde de bazı çatlakların baş göstermeye başladığını görmekteyiz. Zira ayaklanmaların başladığı Mart 2011'den bu yana Suriye Ordusu'ndan firar en yüksek rütbeli asker olan General Mustafa Ahmed el Şeyh'in Özgür Suriye Ordusu'ya katılmasıyla Albay Riyad el Esad ile El Şeyh arasında, Özgür Suriye Ordusu'nun yönetimini ele geçirme mücadelesi başlamıştır. El Şeyh Türkiye'de bir "yüksek askeri konsey" oluşturacağını ve Suriye rejimi karşıtı askeri operasyonları bu konsey ile yöneteceğini ilan edilmiştir.

Yeni Oluşumlar

Suriye Ulusal Konseyi içinde belirgin bir güç mücadelesi vardır. Bunun nedenlerinden bir tanesi Müslüman Kardeşlerin Konsey içinde çok fazla etkin olduğu iddialarıdır. Bu durumdan rahatsızlık duyan Konsey üyelerindenliberal bir grup Suriye Vatanseverler Grubu'nu oluşturmuştur. 26 Şubat 2012'dekuruluşunu ilan eden grup, bünyesinde Suriye Ulusal Konseyi'nden ayrılan 20 kişiyi barındırdığını ifade etmektedir.[17]

Suriye Vatanseverler Grubunun lideri muhaliflerin önemli ismi ve daha önce Suriye Ulusal Konseyi yürütme kurulu üyeliğini yapmış olan Heysem Malih'tir. Malih Suriye Ulusal Konseyi'ni kuruluşundan bu yana önemli muhalif isimleri açığa almakla suçlamakta ve önemli kararlarda kendisine danışılmadığını öne sürmektedir.[18] 24 Şubat 2012'de New York Times'ta yer alan bir habere göre Doha'daki Suriye Ulusal Konseyi toplantısında Malih ve Suriye Ulusal Konseyi arasında bir tartışma çıkmıştır.[19] Tunus'ta gerçekleştirilen "Suriye'nin Dostları" adlı toplantıda ise konsey çalışmalarının gidişatına tepki gösteren konsey başkan yardımcısı Malih'in salonu terk ettiği söylenmiştir.

Sonuç

Mart 2011'den bu yana Suriye konusunda gündemi meşgul eden bir konu Esad'ın nasıl ve ne zaman devrileceği olmuşsa bir diğer konu da Esad sonrası dönemin nasıl şekilleneceği olmuştur. Esad sonrası dönemde mezhepsel çatışmaların çıkması, hem Hafız Esad hem de Beşar Esad dönemlerinde yönetim kadrolarında yer almayan ancak Suriye'de çoğunluğu oluşturan Sünni grupların bir katliama girişmesi, ülkenin parçalanması oldukça olumsuz ancak olası senaryolar arasındadır. Muhalefetin mevcut yönetimin yerini alabilecek, Suriye'deki tüm kesimlerin rızasını kazanabilecek bir liderlik ya da örgütlenme çıkaramadığı ortadır. Suriye muhalefeti bütünlükten uzak, birçok gruptan oluşmaktadır. Esad'ın devrilmesi halinde bu gruplar bir güç mücadelesine gireceklerdir. Varolan mezhepsel farklılıklar ve bunların uzun süredir hem bölgesel hem de küresel güçler tarafından kışkırtıldığı da hesaba katılırsa Suriye'yi bir kaos ortamı beklemektedir.

[1] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-15155804

[2] http://www.state.gov/secretary/rm/2012/02/184577.htm

[3] Şam Deklarasyonu Gubu 2005 tarihinde "Suriye'de değişim ve reform talebi" ile Suriyeli reformcu entelektüeller tarafından oluşturulmuştur.

[4] http://mideast.foreignpolicy.com/posts/2011/11/02/meet_syrias_opposition

[5] http://rt.com/news/syria-observers-opposition-arab-213/

[6] http://www.stratfor.com/analysis/syria-opposition-struggles-gain-foreign-support

[7]A.g.m

[8] A.g.m

[9] http://www.arabnewsblog.net/2011/12/02/ghalioun-i-will-cut-damascuss-relationship-to-iran-end-arms-supplies-to-hezbollah-hamas/

[10] http://mideast.foreignpolicy.com/posts/2011/11/02/meet_syrias_opposition

[11] A.g.m

[12] http://www.thenational.ae/news/world/middle-east/syrias-opposition-groups-and-their-leaders

[13] A.g.m

[14]http://www.stratfor.com/analysis/syria-opposition-struggles-gain-foreign-support

[15] http://articles.latimes.com/2011/dec/01/world/la-fg-syria-accord-20111202

[16] http://subyraman.com/cracks-in-the-syrian-opposition-as-assad-launches-offensive/

[17] http://english.alarabiya.net/articles/2012/02/27/197219.html

[18] http://www.stratfor.com/analysis/more-divisions-among-syrian-opposition

[19] http://www.nytimes.com/2012/02/24/world/middleeast/syrian-opposition-is-hobbled-by-deep-divisions.html?_r=1&pagewanted=2