Cehenneme giden kendine
yoldaş arar.
(Ata sözü)
Son günlerde ABD ve Avrupa basınında Rusya'nın Afganistan'daki savaş operasyonlarına katılacağına dair söylentiler yayılmaktadır. Sovyet döneminde uzun müddet Afganistan'da ordu bulundurmuş, fakat bu ülkeyle ilgili projelerini gerçekleştiremeden çıkmak zorunda kalmış bir Rusya'nın yeniden böyle bir adım atma ihtimali ne kadar doğrudur? Böyle bir adım atılırsa bunun Rusya açısından kazanımı ne olacaktır. Rusyalı uzmanlardan Fyodor Lukyanov bu haberi "hileli bir provokasyon" şeklinde adlandırarak aynı kampanyanın bir yıl önce yine Polonya basınında yer aldığına dikkat çekmektedir. [1]
Bir Nabız Yoklaması
The Independent NATO'nun Kasım ayında yapılacak olan Lizbon Zirvesinde Dmitri Medvedev'in katılacağını yazmıştır.[2] Avrupa basınına göre D.Medvedev bu zirvede Rus ordusunun yeniden Afganistan'a girmesine ilişkin müzakerelerde bulunacaktır. The Indepentent'e göre 2009'da NATO Genel Sekreteri Anders fog Rasmussen'in Moskova ziyareti sırasında Rusya'nın Afganistan'a savaş helikopterlerin tedariki meselesi müzakere olunmuştur. Rusya artık beş Mi-17 helikopterini Afganistan'a tedarik amacıyla Polonya'ya iletmiştir. Bunlardan ikisi bu yılın sonunda Afganistan'a ulaştırılacaktır. Rusya Federasyonu Savunma Bakanı Anatoliy Seryukov yine 2009'da ABD'li meslektaşı Robert Gates'le görüşmesinde Afganistan silahlı güçleri tarafından kullanmak için Mi-17 helikopterlerini satmaya veya kiraya vermeye hazır olduğunu ifade etmiştir. Bunun karşılığında Rusya'nın elde edeceği kazanımın "NATO ile genişletilmiş işbirliği" olarak görülmektedir.[3]
Vurgulamak gerekir ki Rusya'nın Afganistan konusunda "aktifleşmesi" bu yıl da hissedilecek şekilde yoğundur. Ağustos 2010'da D.Medvedev Rusya, Tacikistan, Afganistan ve Pakistan liderleri zirvesinde SSCB döneminden kalma projelerin yeniden uygulamaya konması gerektiğini vurgulamıştır. Bu projeler Rusya Federasyonunun söz konusu ülkelere desteğini öngören projelerdir. Zirveye katılan Rusya Dışişleri Bakanı S.Lavrov Afganistan'a 27 adet Mi-17 savaş helikopterinin tedarikinin söz konusu olduğunu, konunun hali hazırda NATO ile görüşüldüğünü söylemiştir. Moskova'nın bu zirvede dile getirdiği "yardım" konusu silah satışıyla sınırlı kalmış, Sovyetler Birliği döneminin yol, elektrik santralleri, hastane inşaatı gibi projelerinden bahsedilmemiştir.[4]
Narkotik Savaş
Rusya'nın Afganistan politikasındaki yeni önerileri pek gerçekçi görünmezken 28 Ekim 2010'da ABD güçleriyle birlikte gerçekleştirdiği operasyon Rusya'nın Afganistan'a asker göndereceği konusunu gündeme getirdi. FSKN (Uyuşturucu Dolaşımı Üzerinde Denetim Federal Birimi) güçleri ABD askerleri ve Afganistan İçişleri Bakanlığı güçleriyle birlikte bir operasyon düzenleyerek dört uyuşturucu laboratuarını ve 900 kilodan fazla uyuşturucuyu imha etmişler.[5] Operasyon gizlilik içinde ve üç ay sürede hazırlanmıştır. Bu operasyon sonucunda uyuşturucu tüccarlarının uğradıkları toplam zarar yaklaşık 1 milyar dolar olmuştur. FSNK NATO'yla işbirliği konusunda Kremlin'in onayını alınca uyuşturucu baronlarıyla ilgili tüm bilgileri Amerikanlara iletmiştir. Haftaya Rusya ve NATO arasında gerçekleşecek görüşmede bundan sonraki ortak iş planı müzakere edilecektir. Rusya'nın NATO'daki Daimi Temsilcisi Dmitri Rogozin yaptığı açıklamada 2 Kasım 2010'da yapılacak görüşmede Rusya'nın Badahşan ve Helmend eyaletlerindeki uyuşturucu laboratuarlarına ilişkin bilgileri bölgedeki ABD güçlerine iletecekler. [6]
Tarih İbrettir
Rusya'nın uzun müddet sonra yeniden Afganistan macerasına atılması gerçekçi görünmemektedir. Sovyetler Birliğinin en son verilerine göre 110 bin askerden ibaret gücü Afganistan'la baş edemedikten sonra Nisan 1985 – Ocak 1987'de geri çekilmek zorunda kalmıştır. Bu süre içinde Sovyet Ordusunun kayıpları 14427 asker idi.
Bugün Rusya'nın Afganistan'daki savaşa katılma ihtimali en kadardır?
1) Rusya'nın Afganistan'daki savaşa doğrudan katılması ihtimali neredeyse imkansızdır. Rus kamuoyunun hafızasından Afganistan savaşının izleri henüz silinmemiştir. Moskova yönetiminin böyle bir karar alması çok büyük siyasi riski de beraberinde getirir.
2) Moskova'nın ABD'nin ve Batının sonuç alamadığı bir savaşa katılması gerçekçi değildir. ABD'nin Afganistan politikasının sonu meçhulken Rusya'nın bu maceraya atılacağı düşünülemez.
3) ABD'nin Afganistan'dan çekileceği durumda Rusya'nın güney sınırları ve Orta Asya'daki etki alanı ciddi tehditle karşı karşıya kalabilir. Ayrıca Rusya'nın savaşa girmesi bugün bile Rusya sınıları içinde saldırı olaylarını yoğunlaştırabilir. Moskova'nın "işgüzar" davranışları çok yakın vadede Rusya'nın sınırları içinde yeni saldırıları da beraberinde getirebilir. 1996-2001 yıllarda Taliban'ın yönetimde olduğu dönemde Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan'da Afganistan destekli ayrılıkçı ve köktendinci grupların bölgede devamlı gerginlik oluşturdukları unutulmamalıdır. O dönemde Moskova Orta Asya'daki "müttefiklerine" yardım etmekte çok zorlanmıştır. Rusya böyle bir savaşa girerse yaklaşık dört bin kilometrelik bir sınır şeridinin güvenliğini sağlamakta zorlanacaktır.
4) Rusya, kendisinin başını çektiği Kolektif Güvenlik Anlaşması Teşkilatının NATO ile işbirliğini önermektedir. Fakat KGAT varlığını büyük ölçüde kağıt üzerinde sürdürmektedir. Bugüne dek söz konusu teşkilat "Rusya'nın dostları kulübü" olmadan öteye gidememiş, 2008 Gürcistan-Rusya ve 2010 Kırgızistan olaylarında "sınıfta kalmıştır."[7]
Bundan sonraki süreçte Rusya ABD'ye olan sınırlı desteğini sürdürebilir. Özellikle uyuşturucu ticaretinin önlenmesi konusundaki işbirliğine ağırlık vereceği doğal karşılanmalıdır. Nitekim Afganistan'dan Rusya'ya uzayan narkotik trafiğin yıllık kapasitesi 14.5 milyar dolar civarındadır. Hazırda Rusya'da 2 milyondan fazla uyuşturucu bağımlısı Afganistan'dan gelen uyuşturucuyla "beslenmektedir." ABD'nin Afganistan'daki eroin üretimini durdurmak için pek istekli davranmadığı yönünde Moskova'nın endişelerinde haklılık payı vardır. Birkaç ay önce Rusya Afganistan'daki 175 uyuşturucu laboratuarının konuşlandığı noktalara ABD yönetimine net bilgiler verilmesine rağmen yeterli bir önlem alınmamıştır. Rusya'nın uyuşturucu denetimi devlet biriminin verilerine göre 2001-2002 yıllarında, Afganistan'da operasyonlar başladıktan sonra bu ülkedeki eroin üretimi 2 defa artmıştır.[8]
Rusya'nın Afganistan'a askeri müdahalesi ihtimalinin gündeme getirilmesi, muhtemelen Moskova tarafından ABD'nin bir "nabız yoklaması" olarak algılanmaktadır. Rusya'nın ağzı Afganistan'da bir defa yanmıştır, ikinci kez bunu denemek istemeyecektir. NATO'nun başarısız olduğu bir ortamda ABD'nin kendi sorum(suz)luğunu paylaşma güdüsü bugünkü söylentilerin gündeme gelme nedeni olarak da görülebilir. Bugün ABD'nin saplanmış olduğu "Afganistan macerası"na Rusya'nın da çekilmesi cehenneme gidenin kendine yoldaş araması gibi bir şeydir.
[1] Федор Лукьянов, Афганистан без злорадства ("ИноСМИ", Россия) , http://www.inosmi.ru/op_ed/20101029/163925481.html
[2]Ким Сенгупта (Kim Sengupta) Афганистан: Россия намерена помогать НАТО, ("The Independent", Великобритания), http://www.inosmi.ru/india/20101027/163880823.html
[3] Россия согласилась вернуться в Афганистан, http://www.66.ru/news/politic/71843/
[4] Dört ülke arasındaki bu zirve ikinci kez gerçekleşmiştir. Birinci zirve geçen yıl Soçi'de yapılmıştır. Bu zirvelerde Afganistan'ın sorunları ele alınmakta, terör ve narkotik trafiği konuları ele alınmaktadır. Сергей Николаев , Россия вернется в Афганистан по следам СССР , http://www.utro.ru/articles/2010/08/18/915700.shtml
[5] Россия может направить в Афганистан дополнительную группу наркополицейских
http://www.gazeta.ru/news/lenta/2010/10/29/n_1565385.shtml
[6] Екатерина Савина , Назад, в Афган, http://gazeta.ru/politics/2010/10/29_a_3433166.shtml
[7] Россия вступила в войну в Афганистане, http://www.inright.ru/news/army/20101029/id_5039/
29 октября 2010 г., Федор Лукьянов, Афганистан без злорадства ("ИноСМИ", Россия) , http://www.inosmi.ru/op_ed/20101029/163925481.html
[8] Россия вступила в войну в Афганистане, http://www.inright.ru/news/army/20101029/id_5039/
29 октября 2010 г.
