İki koçun başı bir tencerede kaynamaz
(Azerbaycan atasözü)
Arap devrimlerinin Rusya gibi bir imparatorluğun toplumsal dengelerini yerinden oynatması çok zor. Fakat bu gelişmeler Rusya'nın iç dinamiklerini farklı yönden etkiliyor. Uzun zamandır Rus kamuoyunda gündemde olan "Medvedev-Putin uyuşmazlığı" özellikle bu olay sonucunda daha belirgin şekilde ortaya çıktı.
Çaresizlik mi Taktik mi?
Libya'da Kaddafi rejiminin ayaklanmaları bastırmak için başlattığı harekette çok sayıda sivil insan hayatını kaybetti. Saldırıları durdurmak için dünya kamuoyunun Kaddafi'ye yönelik çağırışları yetersiz kalınca uluslararası askeri müdahale kararı gündeme geldi. İngiltere, Lübnan ve Fransa tarafından BM Güvenlik Konseyine sunulan karar tasarısı 10 "evet" ve 5 "çekimser" oyla kabul edildi. BM GK'nin iki daimi üyesi Rusya ve Çin, üç geçici üyesi Almanya, Hindistan ve Brezilya "çekimser" oy kullandılar.[1] Fakat ardından Rusya'nın BM'deki daimi temsilcisi Vitali Çurkin kararı keskin bir şekilde eleştirdi. Rusya Dışişleri Bakanlığı bunu "acele alınmış bir karar" olarak adlandırdı. Bu yaklaşım Putin'in gerek karar gerekse Batının Libya'ya yönelik hareketi konusunda yaptığı değerlendirmelere de yansıdı.[2] Rusya DışişleriBakanlığı operasyonda sivil kayıplar olduğuna dair bilgi aldıklarını ve "ayırt etmeksizin güç kullanımına son verilmesi gerektiğini" bildirdi. Bakanlık sözcüsü Aleksandr Lukaşeviç açıklamasında, hava saldırılarında 48 sivilin öldüğü, 150 sivilin de yaralandığına dair bilgi aldıklarını belirtti. Ayrıca uçuşa yasak bölge ve sivillerin korunmasını öngören yasanın yetkilerinin aşıldığını ifade etti.[3] Dışişleri Bakanı Sergey LavrovLibya'ya yönelik askeri müdahalenin uluslararası terörizmi tetikleyebileceği uyarısında bulunarak "Eğer durum kontrolden çıkarsa, uluslararası terörizmin yeni meydan okumaları ve diğer birçok gelişme ile karşı karşıya kalabiliriz" dedi.[4]
Bu kadar sert eleştirileri yapan Rusya "çekimser" oy kullanarak neden bu karara yeşil ışık yaktı? Rusya'nın tutumu Rus dış politikasındaki odaklanmaların bir mutabakatı olarak görülebilir.[5]Rusya'nın aleyhte oy kullanması, sürecin dışında kalması Rus dış politikasının son dönemde sergilediği "Batıyla işbirliğinden yana" imajına gölge düşürebilirdi. Bu anlamda Rusya'nın kararla ilgili çekimser oy kullanması bir anlamda "çaresizlik" olarak görülebilir. Oyunu bu şekilde kullanarak Rusya bir taraftan uluslararası harekete yeşil ışık yakmış, diğer taraftan da harekete yönelik eleştirilerini yapma serbestliği edinmiştir.
Putin Öfkeli, Fakat Ferman Medvedev'in…
Başbakan Putin Rusya'nın Udmirtia Cumhuriyeti Voktinsk füze üretim fabrikasında incelemelerde bulunmasının ardından işçilerle bir araya gelerek şunları söyledi: "Hükümet, Rusya'nın dış politikakonuları ile ilgilenmiyor. Ancak ben Libya'ya müdahale konusunda şahsi fikirlerimi söyleyebilirim. Hiçbir parametreye göre Libya rejimi demokratik ülke kriterlerine uymuyor. Bu çok açıktır. Ancak bu dışarıdan ülkelerin bir başka ülkenin içişlerine, silahlı çatışmalarına karışabileceği ve taraflardan birine destek verebileceği anlamına gelmiyor.".
Putin Libya'ya yapılan operasyonun ve Birleşmiş Milletler müdahale kararının ortaçağlarda haçlı seferlerine yapılan çağrılara benzediğini kaydetti ve ABD'nin sorun yaşanan ülkelere müdahale etmesinin alışkanlık haline geldiğini ifade etti. Putin "Burada ne utanma, ne de mantık var" eleştirisi getirdi.[6] Putin yanlısı Naşi ve Stal (Çelik) adlıgençgruplar da batılı ülkelerin büyükelçiliklerinin önünde toplanarak Libya'ya yönelik operasyonu protesto ettiler.
Devlet Başkanı Medvedev "Libya'nın bu duruma düşmesinin nedeni kendi halkına karşı işlediği suçtan kaynaklanıyor. Libya'da yaşananlar yönetimin rezaletini ortaya koyuyor. Halkına karşı işlediği suçların sonucudur. Bunların unutulmaması gerekiyor" şeklinde konuştu.[7] Ayrıca isim kullanmadan "haçlı seferi" kavramının doğru bir ifade olmadığına dikkat çekti. Medvedev Rusya'nın çekimser oy kullanmasıyla ilgili kararına şöyle bir açıklama getirdi: "Bu kararın yanlış olduğunu düşünmüyorum. Bununla birlikte bu karar bizim genel olarak Libya'da neler olduğu ile ilgili düşüncelerimizi yansıtıyor". Medvedev, "Medeniyetler çatışmasına neden olacak 'Haçlı seferleri' gibi kavramların kullanılmasından kaçınmalıyız... Her şey bugün yaşanandan çok daha kötü durumlara gidebilir..." hatırlatmasında bulundu.[8] Aslında Medvedev bunu ifade ederken dış politika konusunun kendi tasarrufundaki bir konu olduğunun altını çizmiş oldu. Zaten kısa süre önce Medvedev Rusya'nın Libya'daki büyükelçisi Vladimir Çamov'u görevden almıştır. V.Çamov olaylar başladıktan sonra Kaddafi'yi savunan radikal açıklamalarda bulunmuştur. Medvedev'in açıklamasının ardından Putin'in basın danışmanı Dmitri Peskov yeniden bir değerlendirme yaparak, Putin'in açıklamasının şahsi fikirleri olduğunu, dış politika yaklaşımlarının Kremlin tarafından belirlendiğini ifade etti.[9] Bizce bu olay önemli bir sürecin başlangıcı olabilir. Bundan sonra Medvedev-Putin ayrışması daha belirgin bir şekilde devam edecektir. Her ikisinin çevresinde kamplaşmalar ve gruplaşmalar oluşarak 2012'ye hazırlık girişimlerini başlatacaklardır.
Doğru Ata Oynamak
Yukarıdaki hususları da dikkate aldığımız zaman, Medvedev açısından bu sürecin avantajlı olduğunu görmekteyiz. Bu sürece destek verilmesi, doğrudan Medvedev'in tasarrufu olarak değerlendirilmelidir. Bu sürecin başarılı bir şekilde sonuçlanması Rusya-ABD ilişkilerindeki "resetleme"nin ikinci aşamasına geçişi hızlandıracaktır. Rusya'nın müdahalesi Fransa'nın yanı sıra İngiltere ile de güvenlik ve savunma alanında doğrudan işbirliğinin başlamasına yardımcı olabilir. Rusya Libya'nın "yeniden şekillendirme" sürecinde Moskova'nın da söz sahibi olmasınıhedeflemektedir. Aksi durumda Moskova bu gelişmeleri sadece dışarıdan seyretmekle yetinecektir.
Bu sürece destek vermek Medvedev'in "demokratikleşme ve modernizasyon" ilkelerine bağlılığını ifade etmek açısından önemlidir. Hatta bu destek bir şekilde Medvedev'in konumunu, dış desteğini daha da kuvvetlendirmiştir. ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden Moskova seferinde Medvedev'le, Putin'le ve ayrıca muhalefet liderleriyle de görüşmüştür. Dünyaca ünlü satranç şampiyonu "Eho Moskvı" radyosundaki blogunda, "Spaso House'ta[10] Açık Konuşma" başlıklı yazısında şunu yazmaktadır: J.Biden Putin'le görüştüğünde kendisine yeni dönemde adaylığını ileri sürmesinin uygun olmayacağını belirttiğini ifade etti. ABD Başkan Yardımcısının görüşüne göre Rusya artık Putin'den yorulmuştur. Bu yorgunluk gittikçe artacak ve Arap dünyasındaki olaylara benzer olayların yaşanmasına neden olacaktır. Görünen şu ki bu olayların gelişmesi ABD'yi tüm otoriter rejimlerle, ayrıca Rusya ile ilişkilerini gözden geçirmesine neden olacaktır.[11]
Rusya Batıyla ilişkileri iyi tutmak zorundadır. Rusya'nın hükümet yapısına göre dış politika konusu Devlet Başkanının tasarrufundaki bir konudur. Medvedev Rusya'da başlattığı modernizasyon ve demokratikleşme konusunda kısa süreli de olsa "başarı" sergilemek zorundadır.Tarihi tecrübeye dayanarak modernleşme ve demokratikleşme reformlarının da başarı olamayacağı söylenebilir.Rusya'nın siyasi tarihinde bu zamana dek başarılı bir reform yapıldığını söylemek çok zordur. Çünkü tarih boyunca yapılan reformlar dönemin diğer zaruri şartlarıyla uyuşmamıştır. Fakat bugünkü reformların kısa süre için ve ayrı ayrı sorunların çözümü açısından Rusya için faydalı olacağını söylemek gerekir. Rusya halihazırda ordunun modernizasyonu programını başlatmıştır. Bu programın gerçekleşmesi için 650 milyar dolarlık bir kaynak gerekmektedir. Programın uygulanmasında Rusya batı teknolojisine büyük gereksinim duymaktadır. Batı teknolojisi olmadan bu programın uygulanması milyarlarca dolar ek maliyet ve zaman kaybı demektir.
[1] Kararda, Libyalı yetkililerin Konsey'in 26 Şubat'ta aldığı 1970 sayılı karara uymamasından üzüntü duyulmakta, Libya'daki durumun, uluslararası barış ve güvenliğe karşı bir tehdit olduğu vurgulanmaktadır. Kararın "uçuşa yasak bölge oluşturulması" bölümünde, Libya hava sahasında, insani yardım amaçlı ve yabancı devletlerin vatandaşlarının ülkeden tahliye edilmesi amacıyla yapılan uçuşlar dışındaki tüm uçuşların yasaklanması istenmektedir.BM Libya'yı uçuşa yasak bölge ilan etti,
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/17301358.asp, 23.03.2011.
[2] Дмитрий Ермолаев: Дмитрий Медведев и целостность российской позиции по Ливии, http://regnum.ru/news/polit/1386079.html#ixzz1HMBZ5lsE, 22.03.2011.
[3] Rusya'dan Libya operasyonuna tepki: Sivilleri öldürüyorsunuz, http://haberrus.com/politika/7622-Rusyadan-Libya-operasyonuna-tepki-Sivilleri-olduruyorsunuz.html, 20.03.2011.
[4] Lavrov: Libya'ya batılı müdahale, uluslararası terörizmi tetikleyebilir, http://haberrus.com/politika/7636-Lavrov-Libyaya-batili-mudahale-uluslararasi-terorizmi-tetikleyebilir.html, 22.03.2011.
[5] Дмитрий Ермолаев: Дмитрий Медведев и целостность российской позиции по Ливии, http://regnum.ru/news/polit/1386079.html#ixzz1HMBZ5lsE, 22.03.2011.
[6] Putin: Libya'ya müdahale ortaçağ haçlı seferine benziyor - 1, http://haberrus.com/politika/7627-Putin-Libyaya-mudahale-ortacag-hacli-seferine-benziyor---1--.html, 21.03.2011.
[7] Medvedev, Putin'le çelişti: Libya'ya müdahaleyi haçlı seferleri ile mukayese etmek doğru değil, http://haberrus.com/politika/7630-Medvedev-Putinle-celisti-Libyaya-mudahaleyi-hacli-seferleri-ile-mukayese-etmek-dogru-degil.html, 21.03.2011.
[8] Medvedev, Putin'le çelişti: Libya'ya müdahaleyi haçlı seferleri ile mukayese etmek doğru değil, http://haberrus.com/politika/7630-Medvedev-Putinle-celisti-Libyaya-mudahaleyi-hacli-seferleri-ile-mukayese-etmek-dogru-degil.html, 21.03.2011.
[9] Lavrov: Libya'ya batılı müdahale, uluslararası terörizmi tetikleyebilir, http://haberrus.com/politika/7636-Lavrov-Libyaya-batili-mudahale-uluslararasi-terorizmi-tetikleyebilir.html, 22.03.2011.
[10] Moskova'da ABD Büyükelçilerinin ikameti
[11] Harri Kasparov'un "Эхо Москвы" radyo sayfasındaki blogu: "Откровенный разговор в Спасо-Хаус" http://www.echo.msk.ru/blog/kasparov_garry/756571-echo/
