Dünya genelinde seçimlerin , teknolojik gelişmelerin , gerilim ve savaşların damga vurduğu 2024 yılındaki gelişmeler 2025 ve sonrasını belirleyecek özellikler taşımaktadır.
Ana başlıklar altında özetleyecek olursak :
• Şüphesiz ki 2024 yılındaki en önemli gelişme dünyada yeni bir dönemin başlangıcını işaret eden Trump’ın ABD seçimlerini kongre ve senato dahil kazanması olmuştur. 2017-20 yılları arası uyguladığı ulusalcı politikalar Wall Street ve Pentagon’la semboleşen küreselci neo con’lar ile müthiş bir mücadeleye sahne olmuştur. Biden döneminde kamu borçları %104’den %122’ye yani 34 trilyon dolara çıkmış durumda olup , ABD eski yönetimi Wall Street şişman kedileri lehine neo liberal borç-tüketim ekonomisi üzerinden günü kurtarma politikaları izlemiştir.
Trump ilk yönetim döneminde 80’li yıllarda gündeme oturan arz yönlü iktisadı ön plana çıkarmıştır. Buna göre vergilerin düşürülmesi , kamu harcamaları , ulusal üretim, yatırım, alt yapı , inşaat , yol ve savunma yatırımlarının teşvik edilmesiyle toplam talebin artırılması hedeflenmiştir. Yani toplam talep , tüketim harcamaları , ulusal üretim ve böylece arz teşvik edilirken ekonomik büyümenin sağlanması, işsizliğin düşürülmesi amaçlanmıştır. Haliyle yeni dönemde de bu politikalar devam ettirilip, 80’li yıllarda sonu felaketle sonuçlanan bütçe açıkları ve 34 trilyona varan kamu borçlarını dengelemek için Elon Musk’ın görevi kapsamında başta askeri olmak üzere kamu giderleri alınacak tasarruf önlemleriyle kontrol altında tutulmak istenmektedir. Küresel politikaların tersine America first sloganıyla ve başta Çin olmak üzere konulacak gümrük vergileriyle ulusal üretim ve yatırımların koruma altına alınması hedeflenmektedir. Bunlara ilaveten dış politikada ABD’ye büyük bir masraf kalemi olan Ukrayna savaşı çerçevesinde Rusya ile gerilim değil yumuşama ilişkileri içerisine girilmesi söz konusu olacaktır.
ABD ülkelerin iç işlerine gizli servisleri dahil perde arkasından ya da diplomatik karışma yolu seçmekteyken Trump ve baş danışmanı Elon Musk’ın Grönland (Danimarka), Kanada , Panama , Almanya , İngiltere , Meksika gibi vakalarında görüleceği üzere ülkelerin iç işlerine dolaylı değil direk ve açık yoldan karışıyor olmaları ezber bozan bir durum arz etmektedir. Ayrıca otokrat , aşırı sağcı ya da ulusalcı partileri destekliyor görünmeleri dünyada yeni bir dönemin habercisidir.
• İklim krizini ABD yeni yönetimi değil ciddiye almak , eriyen buzullar nedeniyle Arktik’te açılacak su koridorlarını fırsata çevirme peşine düşmüş vaziyettedir. Haliyle bu yönetim nezdinde Grönland ve Kanada büyük önem kazanmış durumdadır. Alglo- sakson olmalarına rağmen İngiltere ile içine düştükleri ihtilafta muhtemelen Kanada , Grönland ve Avrupa’nın geleceğiüzerine düştükleri farklı stratejiler yatmaktadır. Halbuki açlık, kıtlık, susuzluk özellikle Afrika’da çevre felaketinin genişlemesine ve dolayısıyla özellikle Afrika’dan milyonlarca iltica, insan kaçakçılığı hareketlerinin daha da artmasına neden olmaktadır. Ortadoğu’da yaşanan savaş felaketleri iltica hareketlerinin üzerine tuz biber ekmiş durumdadır.
• 1960'lı yıllarda başlayıp, 2000’li yıllarda hız kazanan ve 2020 sonrası zirve yapanyapay zeka ve bilgisayar teknolojileri (Nvidia) 4. boyut ileri ve akıllı teknolojiler, akıllı, siber ve sanal sistemler, bulut bilişim , yazılım , siber güvenlik , hologram teknolojisi, 3D dijital teknolojiler, 5G , akıllı robotlar ve bu robotların endüstriyel ya da askerî amaçlı kullanımı, 6.nesil savaş teknolojileri , space X , uzay, ay , mars teknolojileri, kablosuz enerji transferi, pil, malzeme mühendisliği, endüstriyel tasarım , uzaktan kumanda; ev, iş yeri ve araç kullanım, yönetim veya kontrol sistemleri, sosyal medya ve iletişim ürünleri, yapay güneş teknolojisi, gen teknolojileri, High-Tech finans, Kripto, dijital para ve küresel Network sistemleri insanlığın geleceğini şekillendirme yolundadır.
Aynı soğuk savaş döneminde olduğu gibi ancak bu kez Pasifik üzerinden ABD-Çin arasında sembolleşen askeri ve teknolojik rekabet o derece ileri gitmiştir ki nükleer silahları kapsamına alan 3.dünya savaşı senaryoları gündemi meşgul etmektedir.
• Yüksek enflasyon , yüksek faiz , pahalılık , toplam talep , sınır güvenliği - mülteci , göç , Suriye Türkiye ekonomisini etkileyen en önemli sorunlar olarak yer almaktadır. Yüksek enflasyon üretim maliyetlerinin katlanmasına yol açarken dövizlerin baskılanması sonucu da tarihte ilk kez ihracatçılarda dar boğaz içerisine girmiş durumdadır. Kar marjları düşerken yüksek faizlerden ötürü yatırım finansmanı çok zorlaşmış , yerli sanayiciler yatırım yapamaz konuma gelmiş durumdadır. Gaza (?) ve Suriye’nin yeniden inşaası durumunda hareketlenecek inşaat sektörü olumlu katkı sağlayacak olmakla beraber bu yeniden inşaat sürecinin finansmanı konusunda uluslararası diplomatik ilişkiler önem kazanacaktır. Savaş bölgelerindeki yeniden inşaat sürecidünyada en çok mülteci sahibi Türkiye’de milyonlarca sayıdaki mültecilerin evlerine geri dönme motivasyonlarına önemli katkı sağlayacaktır.
Sonuç :
Gerek Ortadoğu’da gerekse Pasifik üzerinden yaşanmakta olan ciddi gerilimler ülkelerarası silahlanma yarışının daha da tırmanışa geçeceğinin habercisi olup , bu durum kendi savunma sanayisine sahip ülkeler için avantaj teşkil edecektir. Bu yarışta yapay zeka , bilgisayar teknolojileri , yerli yazılım , bilişim , 5G , siber güvenlik , malzeme , endüstriyel tasarım , yüksek kalifiye iş gücü , eğitim , liyakat , vizyon geliştirme daha da önem kazanmış durumdadır.
Dünyada ekonomik ve politik gelişimler ve değişkenlikler hız kazanmış olup , artık ülkelerin ya da şirketlerin yıllık planlar üzerinden yönetimi belki de tarih olmak üzeredir. Trump nezdinde sembolleşen popülist ve hesap edilemeyecek politikaların tırmanışa geçmesi bunun habercisidir.
Adına ne denirse densin Siyonlar nezdinde Büyük Kürdistan üzerinden Büyük İsrail rüyasının hala gündemde olmasının esas nedeni Batının Adana Seyhan , Ceyhan nehirleri dahil Güney Anadolu’nun zengin ve temiz su kaynaklarını kontrol altına alma arzusudur. Ancak Suriye’de süregelen oluşum süreci şimdilik Türkiye’nin elini güçlendirmiş vaziyettedir.
Saygılarımla
Bekir Kavruk
