11 Mart 2025
21YYTE.ORG Türkmenistan Türkmenistan’ın İhraç Yönleri Değişiyor mu?

Türkmenistan’ın İhraç Yönleri Değişiyor mu?

2009’da Türkmenistan’dan doğal gaz alımını kesen Rusya, bu yıl da alımı sınırlı tutacaktır. Buna karşılık son dönemde Türkmenistan, doğal gaz akımlarını giderek daha fazla oranda İran ve Çin’e doğru yöneltmektedir.

4 Dakika
OKUNMA SÜRESİ
2009’da Türkmenistan’dan doğal gaz alımını kesen Rusya, bu yıl da alımı sınırlı tutacaktır. Buna karşılık son dönemde Türkmenistan, doğal gaz akımlarını giderek daha fazla oranda İran ve Çin’e doğru yöneltmektedir.

20-21 Ekim 2010 tarihlerinde Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev Türkmenistan'ı ziyaret etti. İki ülke arasındaki ilişkiler Nisan 2009'da Türkmenistan-Rusya doğal gaz boru hattında bir patlamanın meydana gelmesinden sonra bozulmuş, o günden bu yana Rusya, ilişkilerin düzeltilmesi için çaba sarf etmiştir.

2009'dan önce Rusya her yıl Türkmenistan'dan yaklaşık olarak 40 ila 50 milyar metreküp arasındaki miktarda doğal gaz satın alıyordu. Rusya'nın Avrupa ülkeleriyle yaptığı anlaşmaları gerçekleştirebilmesi açısından Türkmen gazının hayati bir önemi vardı. Fakat 2009'da Avrupa doğal gaz talebinin azalması, Rusya'nın o yılki Türkmen doğal gazına olan ihtiyacını ortadan kaldırmıştı. Türkmenistan'dan doğal gaz alımını kesen Rusya, Türkmenistan tarafının iddiasına göre, yukarıda değinilen boru hattı patlamasına sebep olmuştu. Rusya'ya doğal gaz akışının durması üzerine Rusya'yı bertaraf eden projelere (mesela Nabucco) Türkmenistan'ın ilgisi artmıştı. Bunu engellemek adına Rusya, Türkmenistan'dan doğal gaz alımını tekrar başlatmak amacıyla görüşmeler yapmıştı. Bu görüşmelerin sonucunda 2010'dan itibaren Rusya, Türkmenistan'dan yılda 10 ila 30 milyar metreküp arasında doğal gaz almayı taahhüt etmiştir. Ne var ki, son görüşmelerin sonucunda yapılan açıklamalar, 2010 içerisindeki alımlar mümkün olan en düşük düzeyde, yani 10-11 milyar metreküp olarak gerçekleştirileceği yönündedir.

Rusya ve Türkmenistan Devlet Başkanları'nın görüşmesinin diğer bir sonucu, Hazar yanı (Prikaspiyskiy) doğal gaz boru hattı projesinin durdurulmasıdır. Söz konusu proje, Rusya'nın Türkmenistan'dan ek 30 milyar metreküp doğal gaz alımını ve yeni boru hattının inşasını öngörüyordu. Ne var ki, Avrupa doğal gaz talebinin düştüğü bir ortamda bu projeye olan ihtiyaç şimdilik ortadan kalkmıştır.

Bu süre içerisinde Türkiye üzerinden Avrupa'ya geçmesi planlanan Nabucco boru hattı projesinin de devamlı olarak ertelendiği ve son dönemde Türkmen gazından ziyade Azerbaycan ve Irak gazının gündemde olduğu belirtilmelidir. Son Rusya-Türkmenistan görüşmelerinde Avrupa'nın önceki yıllara nazaran doğal gaz ihtiyacının düşmesini göz önünde bulunduran Rus yetkililer Nabucco'nun gerçekleştirilmesine şüpheyle baktıklarını ifade ettiler. Ne var ki, aynı zamanda Rusya tarafı, aynı Avrupa piyasasını hedefleyen yeni doğal gaz boru hattı projelerini (Kuzey Akım ve Güney Akım) gerçekleştireceklerini belirtmektedir. Dolayısıyla Avrupa'ya uzanacak yeni doğal gaz boru hatları konusunda Rusya'nın ekonomik çıkarlardan ziyade, stratejik hesaplamalar içerisinde olduğu, Avrupa doğal gaz piyasasındaki ağırlığını korumaya çalıştığı söylenebilir.

Rusya bir yandan stratejik amaçlarla Türkmenistan'ın Avrupa'ya yönelmesini engellemeye çalışmaktadır. Medvedev'in son Türkmenistan ziyareti sırasında Rus yetkililerinin TAPI (Türkmenistan, Afganistan, Pakistan, Hindistan) doğal gaz projesine destek verebileceklerini açıklaması da bu bağlamda değerlendirilebilir. Güvenlik ve coğrafi sebepler nedeniyle gerçekleştirilmesi zor olan bu projeye ilgi gösteren Rusya, Türkmenistan'ın Nabucco ilgisini azaltmayı hedefliyor olabilir. Diğer yandan, bir şirket olarak Gazprom, kendi doğal gazına talebin düştüğü bir ortamda, karsız hale gelen Türkmenistan gaz alımını sınırlandırmak istemektedir. Açıktır ki, bu kısa vadeli ekonomik amaç stratejik amaçla çelişmekte ve Türkmenistan'ı yeni piyasalar ve yeni ulaştırma yollarını aramaya itmektedir.

Nitekim Aralık 2009'da açılan Türkmenistan-Çin boru hattının kapasitesinin artırılması için çalışmaların başladığı belirtilmektedir. Mevcut kapasitesi 30 milyar metreküp olan bu hattın daha bu kapasiteye bile ulaşamadığı bir ortamda, ek yatırımla 40 milyar metreküplük kapasiteye ulaştırılması planlanmaktadır. Bunun yanı sıra, 2010'un başında yeni Türkmenistan-İran doğal gaz boru hattının devreye girmesi, Türkmenistan'ın İran'a ihraç ettiği doğal gaz miktarını 8'den 20 milyar metreküpe çıkmasına imkan tanımaktadır. Sonuç olarak Rusya-Türkmenistan doğal gaz işbirliğinin bozulmasından Çin ve İran'ın faydalandığı, buna karşılık Nabucco'ya Türkmen gazının dahil edilmesi konusunda herhangi bir ilerlemenin yaşanmadığı kaydedilmelidir.

 

Yorumlar
* Bu içerik ile ilgili yorum yok, ilk yorumu siz yazın, tartışalım *