Türkiye’nin AFPAK Politikaları Kaçırılan Türkleri Kurtarır mı?

Kötü hava şartları nedeniyle 21 Mart 2013’de Afganistan'ın doğusunda Taliban kontrolünde bulunan Logar iline acil iniş yapan helikopterde bulunan sekizi Türk, toplam on kişi, Taliban militanları tarafından kaçırılmıştır. Bir inşaat projesinde çalışan sekiz Türk, hala Taliban’ın elinde rehin olarak tutulmaktadır.[1] Türk Dışişleri Bakanlığı ise Taliban nezdinde saygınlığı olan aşiret liderlerini ve eski Taliban yöneticilerin devreye sokarak rehinelerin Taliban’ın elinden kurtarılması için ilk adımını atmıştır.[2] Kaçırılan Türkler hakkında ilk resmi açıklama ise Logar İl Şura Başkanı Abdulveli Vekil’den gelmiştir. Vekil, Logar'ın Deremengel bölgesinde, kötü hava şartlarından dolayı acil iniş yapan helikopterdeki Türk vatandaşların serbest kalması için Taliban ile görüşmelerin devam ettiğini ifade etmiştir.[3] Buna karşın kaçırılan rehineler hakkında açıklama yapan Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid ise Taliban lider kadrosunun henüz rehinelerin akıbetiyle ilgili bir karar vermediğini ifade ederek, aşiret liderlerinin rehinelerin salıverilmesi için görüşmeler yaptığı haberlerini reddetmiştir. [4]

Taliban militanlarının sekiz Türk vatandaşını rehin alması, Taliban’ın Türklere yönelik ilk eylemi değil. Taliban daha önce 2003, 2004, 2006, 2008, 2010 ve 2011'de de Türk işçi ve müdendislerine yönelik rehin alma eylemlerinde bulunmuştur. Taliban rejiminin yıkılmasından sonra Afganistan’ın yeniden yapılandırılması sürecinde 2013 yılına kadar toplam yedi eylemde 21 Türk vatandaşı rehin alınmıştır. Yaklaşık 10 yılda Türk vatandaşlarına yönelik rehin alma eylemleri Afganistan'daki diğer ülke vatandaşlarının kaçırılması eylemlerine göre oldukça seyrektir. Nitekim Türkiye’nin tarih boyunca Afganistan ile geliştirdiği iyi ilişkiler ve Afganistan’da yaşamakta olan yoğun Türk nüfusu, Afganistan’da iş yapan Türk firmalara önemli bir avantaj sağlamıştır. Buna paralel olarak Ankara Hükümeti’nin AFPAK coğrafyasına yönelik iki önemli girişimin Afganistan’daki Türk firmalarının ve çalışanlarının Taliban’a hedef olmasını önlediği ifade edilebilir. Bu girişimlerin ilki Ankara’nın Taliban ve Karzai Hükümeti arasındaki müzakerelerde rol almaya çalışmasıdır. Her ne kadar Karzai Hükümeti Afganistan’daki tek muhatabın kendileri olması gerektiğini dile getirse de AKP Hükümeti, ABD Başkanı Obama’nın 2008’de açıkladığı AFPAK Stratejisi’ne paralel olarak Taliban’ın da siyasal sürece dâhil edilmesi gerektiğini savunmaktadır.[6]

Ankara Hükümeti, Taliban’la Kabil Hükümeti arasındaki müzakerelere sıcak bakmanın yanı sıra Taliban’ın önemli isimlerinden birine de ev sahipliği yapmaktadır. Taliban’ın Afganistan’da iktidarda olduğu dönemde Adalet Bakanlığını yürüten Molla Ömer’in Danışmanı Molla Agacan yaklaşık üç yıldır Türkiye’de yaşamaktadır. AfPak uzmanlarından Fazıl Ahmet Burget’e göre Türkiye, Taliban ile iletişimi Molla Agacan üzerinden yürütmektedir.[7] AKP’nin ikinci girişimi ise Afganistan’ın yeniden inşası sürecinde Pakistan ve Afganistan cumhurbaşkanlarını arasındaki görüşmelere ev sahipliği yapmasıdır. Ankara, 2007’den bu yana Afganistan’daki barışın sağlanabilmesi için üçlü zirveler düzenlemiştir. Nisan 2007’de Ankara’da gerçekleştirilen zirve "diyalog", Aralık 2008’de İstanbul’da gerçekleştirilen zirve "ekonomik işbirliği", Nisan 2009’da Ankara’da gerçekleştirilen zirve "güvenlik", Ocak 2010’da İstanbul’da gerçekleştirilen zirve ise "eğitim" konuları üzerinde yoğunlaşmıştır.[8] Bu zirveleri, Aralık 2010 tarihinde düzenlenen beşinci zirve, Ekim 2011’de düzenlenen altıncı zirve ve bunları son olarak Aralık 2012’de Çankaya Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nde gerçekleştirilen yedinci zirve izlemiştir.[9] Bu zirveler, Türkiye’nin AFPAK coğrafyasına yönelik ilgisini ve nüfuz elde etme girişimlerini göstermesi açısından oldukça önemlidir.

Ankara’nın bir yandan Afganistan Merkezi Hükümetiyle geliştirdiği diyalog ve işbirliği, diğer yandan Taliban’la iletişim kanallarının açık olması, Taliban militanları tarafından kaçırılan sekiz Türk vatandaşının en kısa zamanda serbest bırakılmasını sağlayabilir. Ancak Taliban’ın elinde rehine olarak bulunan Türk vatandaşlarının kurtarılamaması ya da Taliban üzerinden sağlanacak iletişimin sonuçsuz kalması Ankara Hükümeti’nin AfPak politikalarının çöküşü anlamına gelecektir. Özellikle 2014’de ABD askerlerinin Afganistan’dan geri çekilişinin ardından Afganistan’da önemli bir otorite boşluğunun ortaya çıkması kaçınılmazdır. Bu süreçte Afganistan’daki siyasi otoriteye Taliban’ın ortak edilmesi Türkiye’nin Taliban üzerinden yürüttüğü politikaların başarıya ulaşmasını sağlayabilir. Ancak Ankara’nın, ABD’nin yeni AFPAK stratejisine paralel olarak yürüttüğü politik adımlar ters bir etki de yaratabilir. Ankara’nın bu politikaları Türk firmalarının Taliban içerisinde örgütün siyasallaşmasına karşı çıkan grupların açık hedefi haline gelmesiyle de sonuçlanabilir.