Çin'in uzun zamandır üzerinde hükümranlık iddialarının bulunduğu Diao Yu adaları Güney Çin denizinde bulunan üzerinde insan yaşamı olmayan kayalıklardır. Bu adalar 1972 yılından beri Japonya'nın kontrolünde bulunmaktadır ancak Çin bölgenin kendisine ait saydığı Tayvan eyaletinin bir parçası olduğunu iddia etmektedir. Japonya'ya göre bölge Okinawa'nın bir parçasıdır. Tayvan (Çin Cumhuriyeti) ve Çin Halk Cumhuriyeti arasında birçok anlaşmazlık devam etmekte olsa da bu konuda hem Taibei hem de Pekin aynı fikirdedir ve bölgenin Tayvan'ın bir parçası olduğunu savunmaktadırlar.
Japonlar ise adaların kendilerine ait olduğunu savunurken Çin tarih kayıtlarını kullanmaktadırlar. 16. Yüzyıl Ming tarih kayıtları içerisinde "Yabancı Ülkeler" (Wai Guo Lie Zhuan) içerisinde Tayvan'dan bahsedilmektedir. Buna dayanarak Japonlar adaların Çin'e ait olmadığını savunmaktadır. Ayrıca 1920 yılında Nagasaki'de bulunan Feng Mian adlı Çinli diplomat adalardan Japonya'ya bağlı Okinawa'nın bir parçası olarak bahsetmektedir.[1]
Söz konusu adalar üzerindeki anlaşmazlıklar için temmuz ayı içerisinde ABD Dışişleri Bakanı Clinton iki ülke arasında arabuluculuk teklif etmiş ancak teklif Pekin tarafından reddedilmiştir. Çin adalar üzerinde tam hakimiyetinin bulunduğunu ilan etmiş ve konunun Japonya ile aralarında yapılacak birebir görüşmeler neticesinde çözüleceğini dile getirmiştir.[2] 8 Eylül'de adaların yakınında bulunan Çin'e ait bir balıkçı teknesi Japon Sahil Güvenlik Kuvvetleri tarafından durdurulmuş, geminin kaptanı ve mürettebat sorgulanmak üzere tutuklanarak Okinawa'ya bağlı İshigaka limanına götürülmüş ve gemi de limanda alıkonulmuştur. Olayın ardından Çin tarafı Japon Büyükelçisini çağırarak olayı proteso etmiş ve mürettebatın güvenliğinin sağlanması ve gemi ile birlikte derhal iade edilmesini istemiştir. Japon tarafından herhangi bir yanıt gelmemesinin ardından elçi 24 saat geçmeden ikinci kez Dışişleri Bakanlığı'na davet edilmiştir. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Jiang Yu, yaptığı açıklamada "Antik dönemden beri Çin'e ait olan bölgede Japonların kanunsuz şekilde Çin vatandaşlarını alıkoyduğunu; konuyla ilgili atacakları ileri adımların saklı tutulduğunu ve haklarını sonuna kadar savunacaklarını" belirtmiş ve Japonyayla yapılması planlanan adalar ile ilgili görüşmelerin de süresiz olarak ertelendiğini açıklamıştır. Çin kaynaklarına göre olay; Japonya'da 14 Eylül'de yapılacak başkanlık seçimleri öncesinde iç politika malzemesi yapılması için özellikle çıkarılmış olabilir.[3] Japon Dışişleri Bakanlığı da Çin'in Tokyo Büyükelçiliğinden Müşavir seviyesinde bir diplomatı çağırarak protestosunu iletmiştir. Japon Dışişleri Bakanlığı olayın Çin tarafında kanunsuz şekilde avlanan balıkçılar nedeniyle patlak verdiğini Çin tarafına bu gibi olayların yeniden yaşanmaması için Çin'in kendi balıkçılarına gereken bilgileri vermesi gerektiğini açıklamıştır.
Sonuç:
Çin ekonomisi yakın zamanda Japon ekonomisini geçerek dünyanın ikinci ekonomisi haline gelmiş bulunmaktadır. Japonya geçmişte işgal ettiği Çin'in gelişmesi ve güçlenmesini kendine en büyük tehdit olarak görmektedir. Her ne kadar diplomatlar tarafından son gelişmelerin iki ülkenin ilişkilerini bozmaması temennisi ortaya atılmış olsa da Japonya'nın geri adım atıp gemi ve mürettebatı Çin'e iade etmemesi durumunda Çin ve Japonya ilişkileri gerilebilir.[4] ABD'nin bölgeye çok yakın birçok askeri üssünün olduğu da hatırlanmalıdır. Okinawa'da; tam da olayın yaşandığı bölgeye en yakın yerde bulunan ABD askeri üssü geçtiğimiz aylarda Japonya'da protestolara neden olmuştur.[5] Kardak kayalıkları nedeniyle Türkiye ve Yunanistan'ın nasıl savaşın eşiğine geldikleri hatırlanırsa; olayın Doğu Asya'da yaşanabilecek sıcak gelişmelerin başlangıcı olabileceği düşünülebilir.
[1] Çinli diplomatın yazmış olduğu orijinal belge için bakınız: http://www.geocities.jp/tanaka_kunitaka/senkaku/testimonial1920.jpg.
[2] http://chinaelectionsblog.net/?p=9717
[3] http://news.xinhuanet.com/english2010/china/2010-09/08/c_13484605_3.htm
[4] http://www.guardian.co.uk/world/2010/sep/10/china-japan-diaoyu-senkaku-dispute
[5] http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/01/24/AR2010012401450.html
