Fransa'daki yasama seçimlerinin ikinci turunun ardından 7 Temmuz 2024 tarihinde Place de la République'de düzenlenen seçim gecesi mitinginde Fransız ulusal bayrağı dalgalanıyor. Kaynak: Emmanuel Dunand, AFP
Kaynak: https://www.politico.eu/
Fransa seçimlerinin ikinci turuna solcular damgasını vurdu. İlk turda 33,25 oy oranıyla seçimi kazanacağının sinyalini veren Le Pen’in partisi Rassemblement National hezimete uğradı. İkinci turda %8,65 oy kaybeden parti, üçüncü sıraya geriledi. İlk turda ikinci sırada yer alan, Sosyalistler, Yeşiller, Komünistler ve France Unbowed'dan oluşan Nouveau Front Populaire ise oylarını %3,97 yükselterek ilk sıraya yerleşti. Hiç kimse, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un erken seçim çağrısının ardından alelacele kurulan sol ittifak Nouveau Front Populaire'in parlamento seçimlerinin ikinci turunu birinci sırada bitireceğini tahmin etmiyordu. Peki bu değişim nasıl oldu?
Fransa'daki Avrupa Parlamentosu seçimlerinde, Rassemblement National'in %31 oy oranı ile Macron'un ittifakına ezici bir üstünlük sağlaması, ülkede bambaşka bir sürecin başlamasına neden olmuştu. Aşırı sağın bu yükselişini durdurmak için erken seçim çağrısında bulunan Macron, 30 Haziran'da yapılan seçimlerin ilk turunda yenilgiye uğradı. Fakat Le Pen çoğunluğu sağlayamadığı için seçim ikinci tura kaldı ve bu gelişme ülkenin kaderini değiştirdi.
Rassemblement National'in birinci turdaki güçlü performansı, Fransa'nın İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ile imzalanan ateşkesin ardından Fransa'da kurulan otoriter ve işbirlikçi Vichy rejiminden bu yana ilk kez aşırı sağ bir hükümet seçme olasılığına dair endişeler yarattı. Ancak, pazar günkü sonuçlar büyük bir sürpriz oldu ve Fransız seçmenlerin, parlamentonun bölünmesi pahasına bile aşırı sağın iktidara gelmesini engelleme arzusunu gösterdi. Seçimlere Fransız seçmenlerin %66,7'si katılarak 2002'den bu yana parlamento seçimlerindeki en yüksek katılım oranına ulaştı. Macron’un ilk turdan sonra yaptığı hamleler başarıya ulaşarak Le Pen'in yenilgisine neden oldu. Hem sol görüşlü ittifaktan hem de Cumhurbaşkanı Macron'un merkezci koalisyonundan en az 200 aday, Le Pen'in milliyetçilerini yenme şansı en yüksek olan kalan adayların arkasında birleşmek amacıyla seçimden önce yarıştan çekildi. Bu hamle ile birlikte Macron’un partisi Ensemble %6,96 oranında oylarını yükseltti ve %27,9 oy oranına ulaştı. Aynı zamanda sol parti Nouveau Front Populaire ise oylarını %3,97 yükselterek ilk sıraya yerleşti.
Kaynak: https://www.lemonde.fr/resultats-elections/
Bu bir zafer gibi görünse de Fransız siyaseti oldukça kaotik bir duruma sürükleniyor; hiçbir parti çoğunluğu sağlayamıyor. İlk tahminlere göre Nouveau Front Populaire Meclis’te 182 sandalye kazanarak en büyük grup olsa da mutlak çoğunluk için gereken 289 sandalyenin gerisinde kaldı. Macron'un merkezci Ensemble ittifakı 168 sandalye kazandı ve Le Pen'in aşırı sağcı partisi ve müttefikleri 143 sandalye kazandı. En çok sandalyeyi kazanan Nouveau Front Populaire, şimdi birinciliğini hükümet çoğunluğuna dönüştürmek için diğer siyasi güçlerle müzakere etme zorluğuyla karşı karşıya. Sol ittifak ile Macron'un liberalleri, Le Pen'in Partisi'nin kazanmasını engellemek için iş birliği yapma ve taktiksel oylama yapma konusunda anlaşmış olsalar da, iki grup arasında Fransa'yı yönetecek daha derin bir koalisyonun oluşması pek olası görünmüyor. Sol ittifak içindeki partilerden biri olan aşırı solun deneyimli ismi Jean-Luc Mélenchon'un France Unbowed'u, cumhurbaşkanının liberalleriyle birlikte hükümet etmeyi reddetti. Aynı şekilde Macron'un Başbakanı Gabriel Attal da kendi partisinin iktidarı asla Mélenchon ile paylaşmayacağını söyledi.
Macron'un himayesindeki Başbakan Gabriel Attal istifa edeceğini ilan etmiş olsa da halefinin kim olacağı belli değil. Paris 2024 Olimpiyat Oyunları'na üç haftadan az bir süre kala ve henüz net bir halefi olmayan Attal, "görev gerektirdiği sürece" başbakanlıkta kalmaya hazır olduğunu söyledi. Elysee Sarayı'ndan bir kaynağın aktardığına göre, Macron, Başbakan Attal'dan şimdilik görevinde kalmasını istedi. Seçim sonuçları Macron’un sol kanat koalisyonundan bir isim atamak zorunda kalma ihtimaliyle karşı karşıya olduğu anlamına geliyor. Ancak, Macron'un partisindeki isimler, France Unbowed ile çalışmayı defalarca reddettiklerini ve bu partinin Rassemblement National kadar aşırı olduğunu, dolayısıyla yönetmeye uygun olmadığını söylediler.
Ulusal Meclis'teki bir azınlığın desteğine dayanan bir hükümet, Fransız Anayasası'nın 12. Maddesi uyarınca 18 Temmuz'da yapılması planlanan yeni Ulusal Meclis'in ilk oturumunda sunulabilecek bir gensoru önergesi ile karşı karşıya. Cumhurbaşkanlığı koalisyonunun 577 sandalyeden sadece 168'ine sahip olması nedeniyle bu gensoru önergesinin kabul edilme şansı yüksek olacak ve Attal hükümetinin derhal görevden alınmasına yol açacaktır. Fransa Cumhurbaşkanı, başbakanı atama yetkisine sahip ancak Meclis'in iradesine karşı gelen bir hükümet, gensoru önergesiyle karşılaşabilir. Bu nedenle, çoğunluğun desteğini alabilecek veya en azından reddedilmeyecek bir aday seçmesi gerekmektedir. Parlamento seçimlerinde bir blok mutlak çoğunluğu elde ederse (577 sandalyeden en az 289'u), o bloktan bir başbakan atanması gerekiyor. Ancak, bu yılki seçimlerden sonra hiçbir siyasi grup böyle bir çoğunluk sağlayamadı. Önde gelen blok olan Nouveau Front Populaire sadece 182 sandalyeye sahip ve buna 13 bağımsız sol milletvekili eklenebilir, bu da Meclis'teki sandalyelerin ancak üçte birini temsil edecektir. Bu durum, hükümet kurmada zorluklar yaratabilir ve potansiyel olarak koalisyon, azınlık veya teknokratik hükümet senaryolarına yol açabilir. Bir çıkış yolu, Macron'un günlük işleri yönetmek için parti bağı olmayan bakanlar atadığı "teknokratik" bir hükümet olabilir. Ancak bu tür hükümetler, demokratik görünmeyip popülizmi daha da körükleme riskini barındırıyor. Örneğin, Mario Draghi'nin teknokrat olarak başbakanlık yaptığı İtalya, sonrasında Benito Mussolini'den bu yana en aşırı sağ hükümeti seçti. Fransa şimdilik aşırı sağ hükümetten kaçınsa da Rassemblement National tehdidi muhtemelen güçlü kalacak.
France Unbowed'un lideri Jean-Luc Mélenchon, sonuçların "ülkedeki insanların ezici çoğunluğu için büyük bir rahatlama" olduğunu söyledi. Rassemblement National'in lideri Jordan Bardella ise Fransa'nın "belirsizlik ve istikrarsızlığa" sürüklendiğini söyledi. Bardella aynı zamanda seçim sürecinde partisinin kara propagandaya maruz kaldığını vurguladı.
Macron’un görev süresinin dolmasına 3 yıl kaldı ve 2027’deki başkanlık yarışı için Le Pen’in adaylığı tekrar gündeme gelecektir. Avrupa’da aşırı sağın yükselişi ve Fransa seçimlerinde yaşananların başkanlık seçimini ne derece etkileyeceği ise hükümet kurulma süreci ve yaşanacak gelişmeler ile belirlenecek. Seçimler, aşırı sağa karşı birlikte hareket edildiğinde kazanç sağlanabileceğini de gösterdi.
Kaynaklar
https://edition.cnn.com/world/live-news/france-election-runoff-results-07-07-24-intl/index.html
https://www.cnn.com/world/live-news/france-election-runoff-results-07-07-24-intl#h_6e9dd8752c1c2c233a0fa26ca92f86c8
https://edition.cnn.com/2024/07/08/europe/france-election-what-next-explainer-intl/index.html
