Bu kapsamlı akademik çalışma, Türk Devrimi’nin gizli kahramanlarından ve Cumhuriyetimizin unutulmuş aydın devrimcilerinden Hakkı Baha Pars Bey'in (1879–1942) çok yönlü kişiliğini ve Türk tarihindeki yerini akademik bir bütünlük içinde sunmaktadır. Bugüne kadar dağınık kalmış bilgileri bir araya getiren bu eser, Hakkı Baha Pars’ın doğumundan vefatına kadar geçen süredeki tüm faaliyetlerini kronolojik ve tematik olarak ele almaktadır.
Eserin Temel İçeriği ve Odak Noktaları:
Ailesi ve Eğitimi: Bursa'da doğan Hakkı Baha Pars'ın hayatı, kökenleri (II. Murat dönemi Pars Bey'e dayanan) ve özellikle Mustafa Kemal Atatürk ile Harp Okulu sıralarından başlayan, ideolojik duruşunu şekillendiren derin dostluğu detaylıca incelenmektedir.
Devrimci Gençlik ve Hürriyet Mücadelesi: Bursa Işıklar Askerî Lisesi'nde Ömer Naci ile birlikte istibdat idaresine karşı kaleme alıp çoğalttığı yazılar, onun genç yaştaki hürriyet arayışını ve daima ilerici duruşunu ortaya koymaktadır.
Cemiyetçilik ve Siyasal Aktör Kimliği:
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti: 1906’da Selanik Askeri Rüştiyesi’ndeki öğretmenliği sırasında evinde kurduğu Selanik şubesi ve bu yapılanmaya katılan Mustafa Kemal, Ömer Naci gibi dönemin önemli isimleriyle ilişkisi.
Osmanlı Hürriyet Cemiyeti (İttihat ve Terakki): Kurucu on isim arasında yer alması, sonradan İttihat ve Terakki'ye dönüşen bu yapılanmadaki rolü ve Harbiye sınıf arkadaşı Mustafa Kemal'i (Atatürk) Cemiyet’e üye yapması.
II. Abdülhamit Karşıtı Aydın Hareketi: Hakkı Baha Pars’ın, Hüseyinzade Ali Bey, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi Türk Milliyetçiliğinin ilk düşünürleriyle birlikte dönemin ilerici ve özgürlükçü akımlarındaki temsilciliği.
Basın ve Yayın Faaliyetleri: Fikirlerini yaymak için Selanik’te İttihat ve Terakki yanlısı gazete, Bursa'da "Genç Müslüman" dergisi ve Selanik'te ileri görüşlü düşünceleri içeren Füyuzat mecmuasını çıkarması. Bu yönüyle bir gazeteci ve fikir adamı olarak rolü.
Milli Mücadele Dönemi ve Milletvekilliği: 1912'de Ertuğrul Sancağı'ndan mebus seçilmesi, Mondros Mütarekesi ve Bursa'nın işgali dönemlerinde Kuvayi Milliye Reisliği, Redd-i İlhak ve Bursa Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri yöneticiliklerini yapması ve bu süreçte Ertuğrul Gazetesi Başyazarlığı. Bu bölüm, onun Milli Mücadele'deki aktif rolünü ve yerel siyasetteki etkisini vurgulamaktadır.
Fikir ve Eserleri: Kooperatifçilikten pedagojiye, felsefeden siyasete geniş ilgi alanına sahip bu fikir adamının; Tasarruf-u Mecburi Müessese-i Maliye ve İktisadiyesi (Bursa 1922), Safahat-ı Hayat (Bursa 1909), Usul-u Tenkit (İstanbul 1911) gibi telif eserleri ile Charl Giles, Edvar Klapared gibi yazarlardan yaptığı pedagoji, psikoloji ve felsefe tercümeleri (Örn: Telkin Nedir?, Ruhi Terbiye, Umumi Psikoloji, Mizaç Bozuklukları, Ruhi Tedavi) detaylıca ele alınmaktadır.
Bu eser, sadece bir biyografi değil; aynı zamanda Hakkı Baha Pars Bey’in şahsında, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan genç aydın zihinleri ve Türk Devrimi’ni anlama çabasıdır.
