16 Ekim 2012'de Macaristan ile Türkiye arasındaki futbol karşılaşması sırasında, Macar tribününde bir pankart açıldı. Pankartta Macarca ve Türkçe olarak "Biz de Attila'nın Torunlarıyız" yazılmıştı. Aslında Macarlar yalnızca Attila'nın torunu olmakla kalmamış, özellikle I. Dünya Savaşı'ndan sonra Attila'nın ve Turan'ın mirasını da sahiplenmiş ve bunu dış politikasına da zaman zaman yansıtmıştır. Hunların torunu Macarların Turancılığı tarihin tozlu belgelerinde eskimemiş, şiirlerde mahsur kalmamış, Macaristan siyasetinde ve sokaklarında günümüze kadar çoğalarak gelmiştir. 386 sandalyeli Macaristan meclisinde 47 vekili bulunan Macaristan'ın Turancı partisi "Jobbik", son seçimlerde yüzde 16 oyla ülkedeki üçüncü parti olarak meclise girmiştir.[1] Macar Turancıları tüm Turan soylu halkları kardeşleri gördükleri gibi, Türkiye'ye de ayrı bir değer vermektedirler. Günümüzde Macaristan siyasetindeki Turancı yaklaşımlara, tarihin köklerinden bakıldığında Hunların torunlarını anlamak daha kolaydır.
4. Yüzyılda başlayan, yıllarca süren ve günümüz Avrupasının temellerini oluşturan kavimler göçünün ana itici kuvveti Hunlardır. Avrupa'nın ortalarına kadar giden Hunlar 453'te Attila'nın ölümüyle birlikte Avrupa'daki diğer güçlere bağlı vassallar haline gelmiştir. Hunların mirasına sahip çıkabilen en teşkilatlı Turan grubu ise Macarlar olmuştur.[2] Büyük kitleler halinde gerçekleşen bir göç sonrası, Avrupa'daki dengeleri değiştiren bir kavim Batılılar tarafından, Avrupa'da hiç yokmuş gibi sayılmıştır. Oysaki Hunlarla birlikte ve Hunlardan sonra Avrupa'ya gelen Avarlar, Hazarlar, Kumanlar, Kıpçaklar ve Peçenekler Avrupa'ya yerleşmişken, Macarların da 10. Yüzyılda Türkistan'dan Karpat ovasına geldikleri ve buraya yerleştikleri iddia edilmektedir. 970'lerde Macarların kralı olan Geza, Avrupa'daki diğer Türk boyları gibi Hristiyanlığı kabul etmiştir. Vatikan'ın Kral Geza'yı kutsamak için gönderdiği taç ise Macar-Türk ilişkileri için büyük bir öneme sahiptir. Çünkü tacın üstünde "Türkiya'nın Kralı Geza'ya" yazmaktadır. Romalılar gibi Araplar ve Farslar da o tarihlerde Macarları Türk olarak adlandırmıştır.[3] Macarların din değiştirerek Hıristiyan olması ve Yeniçağ'daki dini toplumsal yapının geçerliliği neticesinde, Macarlar için Hıristiyanlık milli kimliğin belirleyicisi olmuştur.[4] Fakat 17. Yüzyılda ilk önce Macaristan'ın Avusturya egemenliğine girmesi ve sonrasında Avrupa'da ırkçılık tezlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte, Macarlar içinde milli uyanış başlamıştır. Avrupa'daki bilimsel çalışmalar da o yıllarda Macar dilinin Hint-Avrupa dil ailesine ait olmadığını ortaya çıkarmış ve Macarlar Avrupa kültür halkasının dışında kalmıştır. 19. Yüzyılda Macar dil âlimlerinden Miksa Müller'in "Turan" kavramını ilk kez akademik bir çalışmada kullanmasıyla Macarların Turancı fikirleri oluşmaya başlamıştır.[5] Aslında bu dönemde Macaristan'da başlayan Turancılık akımı, Osmanlı ve Türkistan Türklerini de etkilemiştir. Bundan dolayıdır ki Turancılığı ilk kez siyasi bir hedef haline getiren ve bilimsel makalelerde Turan'a yer veren Macarların, Turancılık fikrinde Osmanlı Türklerini etkilediği kabul edilmektedir.
I. Dünya Savaşı'nın başlaması Macar Turancılığı için önemli bir dönüm noktası olmuştur. Batılı ülkeler sömürge yarışında ilerlerken, bu yarışta geri kalan Almanya ve Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti'ni de yanlarına alarak ittifak kurduklarında gösterilen en önemli hedef doğu olmuştur. Macar Turancıları için savaş, Turan'a gitmenin bir sebebi olmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında Macar şair Arpad Zempleyni " Keletge Magyar" şiirinde;
"Doğuya Macar, Doğuya bak!
Şerefli büyük akrabanı orada bulacaksın…" dizeleriyle Macarlara Turan'ı hedef göstermiştir.
Macarların Turancı yaklaşımları kardeş gördükleri Osmanlı Türkleri de Macar Turancılarına kayıtsız kalmamıştır. Yine I. Dünya Savaşı yıllarında İstanbul Fatih'de, bugünkü İstanbul Belediyesi önünde Haşim İşca Geçidi'nden başlayıp, Fatih Külliyesinin bitimine kadar devam eden ana caddeye "Macar Kardeşler Caddesi" adı verilmiştir.[6] Caddenin açılışı için 1910'da Macaristan'da kurulan Turan Cemiyeti'nin başkanı da İstanbul'a gelmiştir.[7]
Macar Turancılarının Türkiye ile olan ilişkileri Osmanlı Devleti'nin yıkılmasının ardından da devam etmiş, hatta bir ulus devlet olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti Macar Turancılarını daha fazla heyecanlandırmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında Avrupa'daki Türk karşıtı propagandaya karşı Türkleri destekleyen haberler yapan Macaristan'daki Turan Haber Ajansı, Türklere karşı oluşan olumsuz algıları değiştirmek için çalışmıştır.[8]
II. Dünya Savaşı sonrasında Macaristan'ın Doğu Bloğu içinde yer almasıyla Macar Turancılarının faaliyetleri de kesilmiş veya dondurulmuştur. Ancak bu yetmiş yıllık dönem sonrasında Macaristan'daki Turancı hareketler gelişip Macaristan fikir hayatında ve siyasetinde kendine önemli bir yer edinmiştir. 2003'de kurulan Jobbik Partisi, Turancılığı mecliste temsil etmektedir. Fakat Macaristan'daki Turancılık Jobbik Partisi ile sınırlı kalmamıştır.
2008'den bu yana Macaristan'da yapılan Turan Kurultayı'na 2012'de, 21 Turan soylu ülkeden 250 bin kişi katılmıştır.[9] Macaristan Parlamentosu Başkan Vekili Sandor Lezsak'ın açılış konuşmasını yaptığı kurultayda, KKTC de temsil edilmiştir. Bir Avrupa Birliği ülkesinde ve resmi bir organizasyonda KKTC bayrağının dalgalanmasına itiraz eden Yunanistan'a karşılık, Macar yetkililer, KKTC bayrağının dalgalanmasından şeref duyduklarını söylemişlerdir.[10] Jobbik'in Macar-Türk Parlamentolar Arası Dostluk Grubu Eşbaşkanı Tamas Hegedüs ise 2011'de, "AB Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne karşı açıkça haksızlık yaptı. KKTC'nin bir an önce tanınarak AB'ye katılması gerekir"demiştir. Macaristan'daki bu ilgi ve destek sadece Türkiye'ye yönelik değildir. Türk Dünyası'ndaki başka uluslararası sorunlar da Macaristan'da Türkler lehine destek bulmaktadır. En önemli örneklerden biri de Azerbaycan-Macaristan ilişkilerinde görülmektedir. Avrupa'nın birçok devleti Ermenistan'ın çıkarları doğrultusunda hareket ederken, Macaristan Hocalı Soykırımı'nı tanıyan bir karar tasarısını meclisinde görüşmüştür.[11] Macaristan, Azerbaycan lehine bir adım da 2012'de atmıştır. 2004'te NATO bünyesindeki ortak bir program çerçevesinde Azerbaycan ve Ermenistan subayları bir araya gelmiştir. Bu program esnasında Azerbaycan bayrağına hakaret ettiği gerekçesiyle bir Ermeni Subayı öldüren ve Macaristan'da tutuklu bulunan Ramil Seferov, Azerbaycan'a iade edilmiştir. Macaristan'ın bu hareketi karşısında Ermenistan, Macaristan ile olan tüm diplomatik ilişkilerini askıya almıştır.[12]
Sonuç olarak Macaristan Avrupa Birliği içinde, Jobbik Partisi'nin etkisiyle Turancı bir devlet görüntüsü vermektedir. Macaristan'ın dış politikasındaki Turancı yaklaşım, Macarlar için yeni bir dış politika sahası açarken, Türk Cumhuriyetleri bütünleşme projelerindeki "kardeş ülke" söylemi için de Avrupa'da bir kardeş ülke olarak görülebilir. Macaristan son zamanlarda Türkiye'nin Avrupa Birliği süreci, Kıbrıs sorunu ve Ermenistan-Azerbaycan sorunundaki tavrı ile safını Turan soylu ülkelerden yana koyacağını göstermiştir. Fakat Türkiye'nin bugünkü dış politika yaklaşımında, Macaristan'ın katılmak istediği, bir Turan hattı yoktur.
[1]https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html, (18.10.2012).
[2] Erol Cihangir, "Türk Macar Buluşmaları Macar Turancılığı", Turan, Sayı:1, 2005, s.45.
[3] Tarık Demirkan, Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000, s.19-20.
[4] Cihangir, "Türk Macar…", s.45.
[5] Demirkan, Macar Turancıları…, 22 .
[6] Bela Kun, "Macar Kardeşler Caddesi", Turan, Sayı:1, 2005, s.3.
[7] Cihangir, "Türk Macar…", s.45.
[8] Demirkan, Macar Turancıları…, 50.
[9] Sabah, s. 15. (27.08.2012).
[10] "Turan Kurultayında Türkiye Rüzgarı", http://www.sabah.com.tr/Yasam/2012/08/27/turan-kurultayinda-turkiye-ruzgri, (19.10.2012).
[11] "Ermenistan Şokta: Hocalı Soykırımı Macaristan Parlamentosunda", http://www.1news.com.tr/yazarlar/20110416092716237.html, (19.10.2012).
[12] "Subay Krizi İlişkileri Dondurdu", http://www.sabah.com.tr/Dunya/2012/09/01/subay-krizi-iliskileri-gerdi, (19.10.2012).
