Ukrayna’nın Parçalanmasından Kim Sorumlu?

Kırım Parlamentosu 6 Mart’ta (2014) Kırım Özer Cumhuriyetinin kaderini belirleyen iki karar aldı. Birincisi ve en önemlisi Kırım’ın Rusya Federasyonuna katılmasına ilişkin karardı. İkincisi ise, Sevastopol liman kenti olmak üzere Kırım’ın 16 Mart 2014’te referanduma gidileceğiydi. Gerçekleşmesi planlanan referandumda iki konuya karar verilmesi bekleniyor. Birincisi Kırım’ın Rusya Federasyonuna dâhil olup olmaması; ikicisi ise, Kırım’ın 1992 Anayasası temelinde elde edeceği daha geniş statüsüyle Ukrayna’nın bir parçası olup olmamasıydı. 1992 Anayasa’sı ise Kırım Özerk Cumhuriyetinin dış politikasında özerk hareket etmesi ve dış ülkelerle ticari ve ekonomik ilişkiler kurarak kendi ekonomik kaynaklarına sahip olması öngörülmektedir. Kırım Parlamentosunun Rusya’ya katılacağına dair kararının ardından Rusya’nın Karadeniz’deki en büyük üssünün bulunduğu Kırım bölgesindeki Sevastopol liman kenti de Rusya Federasyonuna dâhil olduğuna dair karar aldığını açıkladı. Sovyetlerin yıkılmasından sonra Sevastopol Kırım Özer bölgesine dahil edilmemiş, Ukrayna Anayasası’yla özel statüye sahip olmuştur. 1997’de Ukrayna ile Rusya arasında yapılan anlaşmayla Sevastopol askeri üssü Rusya’ya %81, Ukrayna’ya %19 olmak üzere Sovyet mirası iki taraf arasında paylaştırılmıştır. Sevastopol askeri üssünde 25 bin asker bulunduran Rusya açısında, stratejik öneme sahiptir. Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin de nüfusunun %60’ının etnik Ruslardan oluşması Rusya’nın Kırım konusunda ulusal çıkarlarını etkileyen diğer bir nedendir. Bu gelişmeler doğrudan Kırım’daki Kırım Tatarlarını (Türklerini) etkilemektedir. Ukrayna’nın yeni yönetimine tepki olarak Rusya’yla birleşmeye giden Kırım’daki Ruslar ile Kırım Tatarlarının karşı karşıya gelmesine neden olmaktadır. Kırım’ın Rusya ile birleşmesi Kırım Türklerinin sahip oldukları eşit hakların ellerinden alınacağı ve Rusya’dan güç alacak olan Kırım’lı Rusların ekonomik, siyasi olarak daha da güçleneler Kırım Türklerinin siyasi varlıklarını tehdit edeceği endişesi söz konusudur. Yanukoviç’in Ukrayna yönetiminden uzaklaştırılması ve aşırı sağcı partilerin ve grupların Kiev yönetimini ele geçirmesi, Rusya’nın Ukrayna politikasında radikal değişime neden olmuştur. 21 Şubat gecesi (2014) Ukrayna yönetimini ele geçiren muhalif partiler ilk günden itibaren Rusya ve Rus karşıtı politikalar izlemeye başlamıştır. Rusçanın Ukrayna’nın ikinci resmi dili olmaktan çıkarılması olmuştur. Bunun karşısında Moskova, yasa dışı olarak gördüğü yeni Kiev yönetimine Kırım’daki Rus nüfusunu harekete geçirerek engellemeye ve Kiev’i caydırmaya çalışmıştır. Yeni Ukrayna yönetiminin Kırım olmak üzere, diğer bölgelerinde kontrolü sağlama çabasına karşı ise, Rusya Kırım örneğinde görüldüğü gibi, Kiev yönetimine karşı çıkan bölgelerde gizli servisler üzerinden askeri birliklerin oluşturulmasını ve mobilize olmasını sağlamıştır. Ukrayna’nın toprak bütünlüğü esasına dayanan Rusya’nın Ukrayna politikasının değişmeye başlaması Kiev yönetiminin Rusya’nın etkisini, Ukrayna’daki varlığını ülkeden silmeye çalışması ve NATO’ya katılmak için izlediği politikaları olmuştur. 5 Mart 2014’te Ukrayna’nın Minsk(Belorusya) Büyükelçisi Mihail Ejel, Ukrayna’nın ABD’den elde edeceği maddi destek karşılığında ülkesinde Amerikan Füze Savuma Sistemlerinin yerleştirilmesine izin vermesi konusunda görüşmeler yürüttüğünü açıklaması ve Ukrayna parlamentosunun 5 Mart 2014’te Ukrayna’nın NATO’ya dâhil olması için yasa değişikliğine gitmesi Rusya’nın Kırım’ın Ukrayna’dan ayrılmasını desteklemesine neden olmuştur. Aşırı sağ siyasi partilerin yönetimindeki Ukrayna’nın NATO’ya girmesi, Rusya’nın Ukrayna’daki ve Kırım üzerinden Karadeniz’deki varlığını yok olması anlamına gelecektir. Ukrayna’yı kaybetmiş Rusya, aynı zaman da Ukrayna’nın kendisine karşı düşman ülke halene gelmesiyle karşı karşıya kalacaktır. Eski Doğu Blok’u Polonya ve eski Sovyet ülkelerinden üç Baltık ülkelerinde görüldüğü gibi, Rusya batı sınırlarında yeni düşman ülkeyle karşı karşıya kalacaktır. Rusya’nın özellikle Kırım’da izlediği politikanın sebebi yeni Kiev yönetiminin politikalarına karşı bir tepki olarak gelişmektedir. Daha geniş çerçeveden ele alacak olursak, Batı tarafından desteklenen yeni Ukrayna yönetimi, Ukrayna’nın tamamının Batı kontrolü altına girmesi için çaba harcaması ve Rusya’nın ulusal çıkarlarını göz ardı etmesi, Gürcistan’ın 2008’de yaptıklarının benzerini yapmakta ve Kırım üzerinden yeni savaşın çıkması için zemin hazırlamaktadır.