Mariya Zaharova, “29 Şubat Doha’da imzalanan ABD-Taliban anlaşmasının hayata geçirilmesinin yabancı askerlerin tamamen çekilmesine ve Afgan taraflar arasında ulusal uzlaşıya yol açmasını umuyoruz” dedi.ABD askerlerinin Afganistan topraklarından çekilmesinin Orta Asya ülkelerine yönelik tehditlerde artışa yol açacağı görüşüne katılmadıklarını ifade eden Mariya Zaharova, “Aksine ABD ve NATO’nun varlığı, silahlı muhalefeti tahrik ediyor ve bu ülkedeki durumun istikrara kavuşması önünde engel teşkil ediyor”  ve “Ayrıca normalleşmenin Afganistan yönetimine, şu anda ülkede faaliyet gösteren terör tehditlerine ve uyuşturucu kaçakçılığına karşı daha etkili mücadele fırsatını vereceğini düşünüyoruz” diye ekledi.[1]

Rusya'nın yurt dışındaki en büyük üssü olan Tacikistan'daki 201. Rus askeri üssü potansiyelini güçlendirmeye devam ettiklerini dile getiren Zaharova, “Bu adımları, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (KGAÖ) güney sınırlarının güvenliğini artırmanın önemli bir koşulu olduğunu düşünüyoruz” dedi.

Dışişleri Sözcüsü Mariya Zaharova, KGAÖ’nün Afganistan’da olabilecek her türlü senaryoya hazır bulunduklarını ve üye ülkelerin örgütün sorumluluk bölgesinin güney sınırlarını daha da güçlendirme yönünde ortak çabalar harcadığını, buna ortak askeri eğitim tatbikatların da dahil olduğunun altını çizmişti.

Afganistan’ı yine tarihte yaşadığı gibi “tampon” bölge olarak kalacak mı? Doğrusu Afganistan’ı belirsiz bir gelecek beklemektedir. Yüzyıllardır bu bölge büyük güçlerin paylaşamadığı ve yerli halkında savaşmakta çok yorgun düştüğü bir ülkedir.

Cumhurbaşkanı Gani’nin belirttiği gibi Afgan halkı, onlarca yıldır süren şiddetli çatışmalarda en büyük kurbanın ve en çok acı çekenin yine kendileri olduğunu gayet iyi biliyor. Bu durum, Batılı ülkeler Afgan savaşlarına girip çıkmaya devam ettiği sürece sorun olmaya devam edecek.[2]

Patrick Cockburn Ortadoğu, Suriye ve Irak konularında The Independent'ın yazarına göre, Afganistan'daki ABD başarısızlığı epey gerçek ve bu durum insanların kafasının COVID-19 ile meşgul olmasına rağmen dünyanın geri kalanı tarafından da fark edilir. ABD küresel güç konumunu korumak istiyorsa, hedeflerine ulaşmada makul derecede başarılı ve yetkin görünmesi gerekir. Aynı durum, daha küçük boyutta, İngiltere için de geçerli. Britanya'nın Irak ve Afgan savaşlarındaki icraatlarına şahit olan hiç kimse, bu devletin Kovid-19 salgınıyla başa çıkarken düştüğü tökezlemelere ve zayıf muhakeme ürünü çabalarına da şaşırmayacaktır.[3]

Afganistan’da yaklaşık 20 yıldır devam eden savaşı sona erdirmek adına ABD yönetimiyle Taliban arasında bir süredir devam eden müzakereler anlaşmayla sonuçlanmıştı. ABD’nin 2001’den bu yana Afganistan’da bulunan askeri varlığının kademeli olarak sona ermesini içeren anlaşmada taraflara ne gibi sorumluluklar düştüğü maddeler halinde ortaya kondu.

“Afganistan'a Barışı Getirme Anlaşması” adlı uzlaşının tam metni şöyle:

Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği ve Amerika Birleşik Devletleri arasında imzalanan Afganistan'a Barışı Getirme Anlaşması Hicri Kameri takvime göre 5 Recep 1441, Hicri Şemsi takvime göre 10 Hut 1398'e karşılık gelen 29 Şubat 2020'de imzalanmıştır

Kapsamlı barış anlaşması 4 bölümden oluşmaktadır:

1. Afganistan topraklarının Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğine zarar verecek şekilde herhangi bir grup veya birey tarafından kullanmasını önleyecek garantiler ve uygulama mekanizmaları.
2. Tüm yabancı güçlerin Afganistan'dan çekilmesi için garantiler, uygulama mekanizmaları ve zaman çizelgesinin duyurulması.
3. Yabancı kuvvetlerin tamamen geri çekilmesi garantilerinin ve zaman çizelgesinin uluslararası şahitlerin huzurunda duyurulmasından ve Afgan topraklarının Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğine karşı kullanılmayacağının uluslararası şahitlerin huzurunda ilan edilmesi ve garantilerin verilmesinden sonra, Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Afgan taraflarla Hicri Kameri takvimde 15 Recep 1441'e ve Hicri Şemsi takvimde 20 Hut 1398'e karşılık gelen 10 Mart 2020'de Afganlar arası müzakereleri başlatacaktır.
4. Kalıcı ve kapsamlı bir ateşkes, Afganlar arası diyalog ve müzakerelerin gündeminde olacaktır. Afganlar arası müzakerelerin katılımcıları, Afganistan'ın gelecekteki siyasi yol haritasının tamamlanması ve anlaşmaya varılmasıyla birlikte ilan edilecek ortak uygulama mekanizmaları da dahil olmak üzere kalıcı ve kapsamlı bir ateşkesin zamanı ve usulünü ele alacaktır.

Yukarıdaki 4 bölüm birbiriyle ilişkilidir ve her biri üzerinde mutabık kalınan kendi zaman çizelgesine ve mutabık kalınan şartlarına göre uygulanacaktır. İlk iki bölüm üzerinde varılan anlaşma, son iki bölümün yolunu açmaktadır.

Yukarıdaki birinci ve ikinci bölümlerin uygulanmasına ilişkin anlaşmanın metni aşağıdadır. Her iki taraf da bu iki bölümün birbirine bağlı olduğu konusunda mutabıktır. Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Afganlar arası diyalog ve müzakerelerin taraflarınca belirlenecek anlaşma sonrası yeni Afgan İslami hükümeti oluşturuluncaya dek bu anlaşmadaki yükümlülüklerini kendi kontrolleri altındaki bölgelerde yerine getirecektir.

BİRİNCİ BÖLÜM

Amerika Birleşik Devletleri, bu anlaşmanın ilanını takiben on dört (14) ay içinde tüm diplomatik olmayan sivil personel, özel güvenlik yüklenicileri, eğitmenler, danışmanlar ve destek hizmetleri personeli de dahil olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin, müttefiklerinin ve Koalisyon ortaklarının tüm askeri güçlerini Afganistan'dan çekeceğini ve bu konuda aşağıdaki önlemleri alacağını taahhüt etmektedir:

Amerika Birleşik Devletleri, müttefikleri ve Koalisyon, ilk yüz otuz beş (135) gün içinde aşağıdaki önlemleri alacaktır:

• Afganistan'daki ABD kuvvetlerinin sayısını sekiz bin altı yüze (8.600) düşürecek, müttefiklerinin ve Koalisyon kuvvetlerinin sayısını da orantılı olarak azaltacaktır.
• Amerika Birleşik Devletleri, müttefikleri ve Koalisyon, beş (5) askeri üsteki tüm güçlerini geri çekecektir.
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği'nin bu anlaşmanın İkinci Bölümü'ndeki yükümlülüklerine dair taahhüt ve eylemlerle birlikte Amerika Birleşik Devletleri, müttefikleri ve Koalisyon şu maddeleri yerine getirecektir: 1) Amerika Birleşik Devletleri, müttefikleri ve Koalisyon, kalan dokuz buçuk (9,5) ay içinde Afganistan'da kalan tüm güçlerin geri çekilmesini tamamlayacaktır.
• Amerika Birleşik Devletleri, müttefikleri ve Koalisyon, kalan üslerdeki tüm güçlerini geri çekecektir.
• Amerika Birleşik Devletleri, tüm ilgili tarafların koordinasyonu ve onayıyla güven arttırıcı tedbir olarak savaş mahkumlarını ve siyasi mahkumları süratle serbest bırakma planı üzerinde, tüm ilgili taraflarla birlikte hemen çalışmaya başlamayı taahhüt etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği'nden beş bin (5000) kadar mahkum ve diğer taraftan bin (1000) kadar mahkum, Afgan müzakerelerin ilk günü olan, Hicri Kameri takvimde 15 Recep 1441'e, Hicri Şemsi takvimde 20 Hut 1398'e karşılık gelen 10 Mart 2020'ye kadar serbest bırakılacaktır. İlgili taraflar, geriye kalan tüm mahkumları da müteakip üç ay süresince serbest bırakma amacını taşımaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, bu hedefi yerine getirmeyi taahhüt etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, serbest bırakılan mahkumlarının, bu anlaşmada belirtilen yükümlülüklere bağlı kalacağını ve böylece Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğine karşı tehdit oluşturmayacağını taahhüt etmektedir.
• Afganlar arası müzakerelerin başlamasıyla birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği'ne karşı mevcut yaptırımların ve üyelerinin başına konan ödül listesinin idari incelemesini, Hicri Kameri takvimde 8 Muharrem 1442’ye ve Hicri Şemsi takviminde 6 Sunbula 1399'a karşılık gelen 27 Ağustos 2020'ye kadar bu yaptırımları kaldırmak hedefiyle başlatacaktır.
• Afganlar arası müzakerelerin başlamasıyla Amerika Birleşik Devletleri, Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği üyelerini yaptırım listesinden çıkarmak için ve bu hedefi Hicri Kameri takvimde 6 Şevval 1441'e ve Hicri Şemsi takvimde 9 Cevza 1399'a karşılık gelen 29 Mayıs 2020'ye kadar gerçekleştirme amacıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin diğer üyeleri ve Afganistan'la diplomatik uğraşlara başlayacaktır.
• Amerika Birleşik Devletleri ve müttefikleri, Afganistan'ın toprak bütünlüğüne ya da siyasi bağımsızlığına karşı güç kullanmaktan veya güç kullanmakla tehdit etmekten veyahut ülkenin içişlerine müdahale etmekten kaçınacaktır.

İKİNCİ BÖLÜM

• Bu anlaşmanın ilanıyla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, El Kaide dahil herhangi bir grup ya da bireyin, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmek için Afganistan topraklarını kullanmasını önlemek amacıyla müteakip adımları atacaktır:
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, üyelerinin, diğer bireylerin veya El Kaide dahil hiçbir grubun Afganistan topraklarını kullanarak Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmesine izin vermeyecektir.
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit eden kişilerin Afganistan'da yeri olmadığı konusunda net bir mesaj verecek ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği üyelerine, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit eden grup veya kişilerle işbirliği yapmamaları talimatını verecektir.
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Afganistan'da herhangi bir grubun veya bireyin Amerika Birleşik Devletleri ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmesini engelleyecek ve onların üye toplanmasına, eğitmesine ve para toplanmasına izin vermeyecek ve bu anlaşmadaki taahhütler uyarınca onlara ev sahipliği yapmayacaktır.
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Afganistan'da sığınma veya ikamet hakkı arayan kişilerle uluslararası göç hukukuna ve bu anlaşmanın taahhütlerine uygun şekilde ilgileneceğini, böylece bu kişilerin Amerika Birleşik Devletleri ve müttefiklerinin güvenliğine tehdit oluşturmayacağını taahhüt etmektedir.
• Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, Afganistan'a girmesi Amerika Birleşik Devletleri'nin ve müttefiklerinin güvenliğine tehdit oluşturacak kişilere vize, pasaport, seyahat izni veya diğer yasal belgeleri vermeyecektir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

• Amerika Birleşik Devletleri, bu anlaşmanın tanınmasını ve onaylanmasını Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'den isteyecektir.
• Amerika Birleşik Devletleri ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından devlet olarak tanınmayan ve Taliban olarak bilinen Afganistan İslam Emirliği, birbirleriyle olumlu ilişki geliştirme arayışında olacaktır ve Amerika Birleşik Devletleri'yle Afganlar arası diyalog ve müzakerelerin belirlediği, anlaşma sonrası kurulacak yeni Afgan İslam hükümeti arasında ilişkilerin olumlu olmasını ummaktadır.
• Amerika Birleşik Devletleri, Afganlar arası diyalog ve müzakerelerin belirlediği, anlaşma sonrası kurulacak yeni Afgan İslam hükümetiyle yeniden yapılanma için ekonomik işbirliği arayışında olacak ve bu ülkenin içişlerine müdahale etmeyecektir.

Katar'ın Doha kentinde, Hicri Kameri takvime göre 5 Recep 1441’e ve Hicri Şemsi takvime göre 10 Hut 1398'e karşılık gelen 29 Şubat 2020'de, çift nüsha halinde, Peştuca, Darice ve İngilizce dillerde, her metin eşit derecede sahih olacak şekilde imzalanmıştır.

Rusya'nın Afganistan meselesindeki aktif rolü, bölgedeki diğer oyuncuların Taliban üzerindeki etkilerini arttırmada teşvik edebilir. Aralık 2018 yılında İran, bu ülkenin yetkilileriyle Tahran'da görüşmeler yapmıştı. İran tarafının resmi açıklamasına göre, ziyaret sırasında Taliban, İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakchi ile görüştüğü ve İranlı yetkililer bu konuda son derece hassas davrandığını belirtiyor. Bununla birlikte, İran tarafı ile Taliban arasındaki müzakereler, ABD'nin İran’a karşı uygulanan politikalarında bir değişikliğe yol açmadığı belirtmişti.[4]

Amerika Birleşik Devletleri açısından en uzun ve en pahalı yabancı askeri operasyonlardan biri olan Afganistan'daki savaş, büyük bir yerel siyasi öneme sahiptir. Kuşkusuz, önceki Washington yönetimlerinin tamamlayamayacağı Afgan kampanyası, yaklaşmakta olan ABD başkanlık seçimlerinde adayların tartışılmasında kilit noktalardan biri olarak sayılır. Bu nedenle, ABD Başkanı Trump’ın Afganistan politikasındaki ilk hedefi, Amerikalı toplumunun beğenebilecekleri ve inandırıcılığı yüksek başarılar göstermektir. Washington’un tarafından yürütülen yeni barış girişiminin yaklaşmakta olan ABD başkanlık seçimleriyle ilgili olduğu da bir varsayımdır. Aynı zamanda etki raporları bilinen Amerikan analitik merkezi RAND-Corporation tarafından 2019'un başında hazırlanan raporda, Afgan çatışması, taraflar arasındaki barış anlaşmasını olacağını öngörmüştü.

Trump, bir sonraki başkanlık seçimlerinden önce Amerikan askeri birliklerini Afganistan'dan geri çekme kararlılığını göstermesine rağmen, bu konuda uzmanlar arasında fikir ayrılıkları mevcuttur. Moskova'da yakın zamanda yayımlanan analitik rapora göre, ABD ve Taliban arasında imzalanan anlaşma gereği, Afganistan'da geçici bir hükümetin kurulmasını öngörmüştü.Afganistan barış sürecinin pratik sonuçları ne olursa olsun Afganistan halkına ne getireceğini ve Taliban için nasıl sonuç doğuracağını kestirmek hayli zordur. Bununla birlikte, Taliban, ABD ile barış anlaşmasını imzalayarak kendini uluslararası kamuoyunda siyasi konumunu güçlendirmektedir.

[1]https://tr.sputniknews.com/rusya/202006171042273580-rusya-abdnin-taliban-ile-anlasmasinin-afganistanda-uzlasiya-yardimci-olmasini-umuyoruz/

[2]https://www.independent.co.uk/news/world/asia/us-afghanistan-troop-withdrawal-donald-trump-kandahar-a8758351.html

[3]https://www.independent.co.uk/voices/trump-afghanistan-taliban-troops-withdrawal-kabul-a9539241.html

[4]НАТО рассчитываетнавкладРоссии в поддержкуафганскогомирногопроцесса // Афганистан.Ру. 04.12.2018 // URL: http://afghanistan.ru/doc/125221.html; ЗалмайХалилзадпосетитРоссию и другиестранырегиона в целяхобсужденияафганскоговопроса // Афганистан.Ру. 03.12.2018 // URL: http://afghanistan.ru/doc/125184.html