Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasında doğalgaz boru hattı anlaşması imzalandığını Reuters'dan öğrendik.

Reuters'a bilgi veren yetkililer ve görüşmelere yakın kaynaklar, varılan mutabakatta hem petrol hem de doğalgaz konularının olduğunu ve bu çerçevede Kuzey Irak'ın günlük petrol ihracatının ilerleyen dönemde 2 milyon varile ulaşırken, başlangıçta Türkiye'ye yılda 10 milyar metreküp doğalgaz akışının sağlanacağını bildirdiler.

Genel Enerji işin içinde

Reuters'e bilgi veren kaynaklara göre, 'anlaşma kapsamında ilk gazı Türkiye'ye 2016 sonu veya 2017 başında Genel Enerji getirecek. Kuzey Irak'tan gaz gelişi yıllık en az 10 milyar metreküp ile başlayacak ve ardından 20 milyar metreküpe çıkacak.

Turkish Energy Company'nin (TEC) Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile gaz alım anlaşması imzalayacağını kaydeden bir kaynak, "Gaz başlangıçta Genel Enerji'nin Miran ve Bina Bawi sahalarından gelecek. Hem gaz hem petrolde esas üretim önümüzdeki iki-üç yılda çıkacak yeni üretime geçen sahalarla beraber olacak" dedi.

Davutoğlu-Maliki ziyaretleri öncesi

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Irak ziyareti ve sonrasında Irak Başbakanı Nuri El Maliki'nin Türkiye ziyareti öncesi böyle bir anlaşmanın yapılması ise dikkat çekiyor. Merkezi Bağdat Hükümeti'nin çekincelerine rağmen, Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasında yapılan bu yeni anlaşmaya karşı Bağdat cephesinden henüz bir açıklama gelmiş değil.

Irak Anayasasına göre, Irak'ın bütününden ihraç edilen petrolden elde edilen gelirin yüzde 83'ünün Bağdat'a yüzde 17'sinin Erbil'e gitmesi gerekiyor. Ancak Kuzey Irak yönetimi petrolden elde edilen geliri düzenli alamadığı gerekçesiyle zaman zaman Bağdat'ı sert şekilde eleştiriyor. Bağdat ise, Kuzey Irak'ı sattığı petrolü Bağdat'a bildirmemekle suçluyor.

Enerji işbirliği alttan alta götürülüyor

Detaylarını yukarıda aktardığımız Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasında yapılan bu doğalgaz boru hattı anlaşmasını 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü enerji uzmanı Dr. Tuğçe Varol Sevim'le konuştuk.

Türk kamuoyunun yapılan anlaşmayı Reuters aracılığı ile öğrenebildiğine dikkat çeken Sevim, ''Mesela Nabucco anlaşmaları olsun, TANAP anlaşması olsun ya da SOCAR ile anlaşmalar olsun, bakanlık ya da üst düzey devlet adamları basın toplantıları düzenlerler, görkemli imza törenleri yaşanır. Ama söz konusu Kuzey Irak ile olan enerji anlaşmaları olunca hem Türkiye için 'hayati' önemde deniliyor, hem de ne Türk basınına haber veriliyor, ne anlaşmalar hakkında tam bir netlik var. Demekki ortada öyle pek gurur duyulacak değil, mümkün olduğunca düşük seviyeden götürülmek istenen bir Ankara-Erbil enerji işbirliği var'' dedi.

Barzani, Kerkük'ün kaynaklarına el koyacak!

Türkiye ile Kuzey Irak arasındaki ilişkinin sorunlu olduğuna vurgu yapan Dr. Sevim, taraflardan birinin bağımsız bir devlet, diğerininse başka bir bağımsız devletin içindeki özerk bir bölge olduğunu kaydetti. ''Ve o özerk bölgenin bağlı olduğu Merkezi Hükümet bu gelişmeleri kaygı ile izlemekte ve Türkiye'yi uyarmaktadır'' diyen Sevim, şöyle devam etti: ''Erbil'den Türkiye'ye inşa edilen petrol boru hattı ve doğalgaz boru hattı; Kerkük'ün de petrolünü ve gazını taşıyacaktır. Erbil'in Kerkük'ün kaynaklarına el koyması, Kerkük'e el koyması demektir. Eğer yanlış hatırlamıyorsam, bizim bir zamanlar bir Kerkük politikamız vardı.''

Türkiye hikaye hedef Avrupa!

Anlaşma gereğince Türkiye'ye 10 ila 20 milyar metreküp doğalgaz aktarılacağını ileri sürülüyor fakat Dr. Sevim, ''Kuzey Irak'ın Türkiye'ye vermeyi planladığı gaz öyle çok büyük bir rakam değil. Siyah Kalem'in EPDK'dan aldığı doğalgaz ithalat ruhsatına bakarsak 750 milyon kübik metre ile başlıyor, 2030'larda ancak 3 milyar metre küpü buluyor. Bu tarihlerde Türkiye'nin ihtiyacı 70 milyar metre küpü bulucak. Bu da demektir ki Kuzey Irak'tan gelecek gaz Türkiye'nin ihtiyacının yüzde 5'i bile etmiyor. Erbil yönetiminin enerji bakanının da söylediği gibi hedef Türkiye pazarı değil, esas hedef Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaşabilmek'' görüşünü savundu.

Bağdat, Erbil ile gerginliğe hazırlanıyor

Bağdat Hükümeti'nin İran'dan gaz alım anlaşması yaptığına işaret eden Sevim, ''Bunun için boru hattı inşaatı güç bela da olsa tamamlandı. Bu hat batının ve İsrail'in asla istemediği bir hat. Ben başından beri bu soruyu soruyorum? Neden Irak Merkezi Yönetimi kendi ülkesinde yani Kuzey Irak bölgesinde gaz varken İran'dan gaz almaya çalışıyor. Demekki, Bağdat yönetimi Erbil ile bir gerginliğe hazırlanıyor. Buna bizimde hazırlıklı olmamız lazım'' uyarısında bulundu.

Barzani ve yandaşları zengin edecekler

Türkiye'nin Kuzey Irak'ta izlediği enerji poitikasının yanlış olduğunu ifade eden Sevim, Türkiye'nin Kuzey Irak'tan gelecek gaza muhtaç olmadığını söyledi. ''Bu iş Kürdistan Yönetimi, Siyah Kalem ve Genel Enerji'yi zenginleştirmekten başka bir işe yaramayacaktır'' diyen Dr. Sevim, şu görüşü savundu: ''İşin kötüsü bir kez Kürdistan gazını Avrupa'ya taşıdığını zaman, ve Avrupa ülkeleri ile Erbil arasında doğalgaz anlaşması imzalandığında, birincisi anlaşmayı imzalayacak ülke Kürdistan'ı tanıdı demektir. Ki bunun önünü Türkiye açıyor. İkincisi Türkiye bu gazı kesemeyeceği gibi güvenliğinden de sorumludur. Bu da şu demektir; hep beraber, Türkiye'nin güneydoğusundan girip batısından çıkacak olan Barzani gazını korumakla mükellefiz demektir. Aksi taktirde Türkiye tazminat ödemek zorunda kalır.''

Bedava gaz oyununa dikkat!

Öte yandan Barzani gazı ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne gaz sağlanması gibi bir stratejinin de olduğuna dikkat çeken Dr. Sevim, son gelişmeler ışığında 'bedava gaz oyununu' da şöyle anlattı: ''Bölge Türkiye'nin en düşük gelir seviyesine sahip bir yer. Bu bölgeden doğalgaz faturalarının toplanamama ihtimali toplanma ihtimalinden çok daha yüksek. Ve bağlamda Enerji Bakanlığı'nın Türkiye'nin her bölgesinde geçerli olmak üzere destek yapma ve faturaların ödenmemesini talep etmeme yetkisi var. Yani işin hukuki alt yapısıda hazır.

Zannederim elektrik faturalarındaki ek ödemeler için yapılması unutlan düzenleme doğalgaz için düşünülmüş. Bu bağlamda Güneydoğu Anadolu'yu bir kez doğalgazla donatırsan, oranın gazını kesemezsiniz. Elektiriğini kesemediğiniz gibi. Bölgenin enerji ihtiyaçları için Türkiye'nin oldukça zengin kömür kaynakları bulunmaktadır ve rahatlıkla kurulabilir.

Gaz hikayesinde şirketlerin rolü

Ama burada bir şirket meselesi vardır. Kuzey Irak'tan doğalgaz ithal edilebilmesi için kurulan Siyah Kalem şirketi uzun uğraşlardan sonra EPDK'dan bu yetkiyi almıştır. Elimizde kesin bir bilgi olmamasına rağmen, şirketin aslında Remzi Gür'e ait olduğuna dair çok çeşitli bilgi akışı mevcuttur. Şahsen ben Remzi Gür'ün sadece bir tane Siyah Kalem şirketinin kendisine ait olmadığına dair röportajını okudum, o da Akşam gazetesinde idi. Akşam gazetesi de malunuz Kuzey Irak'ta iş yapan, İngilitere'ye kayıtlı ve ortaklarından birisi Mehmet Emin Karamehmet'e aittir. Önce geçen hafta İstanbul'da yapılan Enerji toplantılarında Genel Enerji yöneticisi Mehmet Sebil Kuzey Irak'tan Genel Enerji'nin doğalgaz taşıyacağını ve üreteceğini dillendirdi. Ve çok kısa süre sonra Reuters'tan okuduk ki Genel Enerji Kuzey Irak'tan gelecek, petrol, doğalgaz, boru hatları, hepsinin içinde. Burada ben Siyah Kalem ile Genel Enerji arasında stratejik bir mutabakat görmekteyim.''