Stratejinin en önemli parçasını oluşturan kaç askerin daha ülkeye gönderileceği konusu da böylece açıklığa kavuşmuş oldu. Obama Hükümeti, askeri liderlerin sundukları seçenekler içinde Afganistan'da savaşan 68.000 kişilik Amerikan Ordusu'na takviye olarak 30.000 askerin daha bölgeye gönderilmesi kararını aldı. Yeni plana göre taze birliklerin bölgeye gönderilmesine 2010'un ilk yarısında başlanacak. Amerikan Ordusu'nun stratejisindeki en önemli nokta ise "Taliban'ın çıkışını tersine çevirmek olacak." 2011 Temmuz'undan itibaren sorumluluk Afgan güvenlik güçlerine devredilerek Amerikan birlikleri Afganistan'dan çekilmeye başlayacak.[1]
Obama'yı Zorlayan Takviye
Obama'nın Afganistan'a 30.000 askerin gönderileceğini açıklaması, ABD'nin Afganistan'a yığabileceği azami asker sayısını da açığa vurmuştur. Obama'nın önüne konulan dört ana seçenekten bu üçüncü büyük sayıyı seçmesi, ABD'nin şu anda savaşabilir askeri gücünün kapasitesinin ancak 30.000'e kadar zorlanabildiğini göstermiştir. Diğer seçenekler içinde 20.000 ile 40.000'in bulunması ve bunların reddedilmeleri bu sınırı ortaya çıkarmıştır. Dolayısıyla artık Afganistan'daki en büyük kozunu oynamakta olan ABD, son büyük yığınağını yaparak yola çıkmaktadır. Afganistan'daki karışıklığın sona erdirilmesi için, bunun ABD'nin son şansı olduğu görülmektedir. Eğitilmekte olan Afgan asker ve polislerinin yeterli sayıda, donanımları tam ve istenilen kalite düzeyine ulaşmış disiplinli bir kuvvet haline gelene kadar, ABD kabaca şu anki birlikleriyle idare etmek durumundadır. Dolayısıyla yeni stratejinin açıklanmasıyla Obama seçeneksizliğe düşmüş olup, soğukkanlılığını koruyarak verdiği kararın sonucunu almak durumundadır.
Siyasi liderler savaş sırasında karşılaştıkları bu tür durumlarda bazen durumun vahametinin baskısıyla, bazen de iç dinamiklerin sıkıştırmasıyla hatalı kararlara zorlanabilmektedirler. Joseph Stalin, Adolf Hitler, Winston Churchill, Lyndon Johnson, George W. Bush bu hatalardan paylarını almışlardı. ABD'de kayıp sayılarındaki artış ile savaşta medyaya uygulanan sansürdeki azalış birlikte gelişme göstermekte olup, bunun zaman içinde iç dinamikleri harekete geçirmesi ve hükümete şu an olandan çok daha yoğun baskıda bulunması beklenmelidir. Burada Obama'nın McChrystall ve ardılı olacak generalleri sonuç alamayacakları endişesiyle değiştirmesi muhtemeldir ki, bu tarihte siyasilerin savaş sırasında yaptıkları bir hata türüdür. İkincisi bir olasılık ise, işadamı, asker, siyasetçi, bürokrat ve istihbaratçılardan oluşan ve Cumhuriyetçileri destekleyen kuvvetli lobiye sahip gruplara ödün vererek bu baskıyı azaltabilir. "Denize düşen yılana sarılır" benzetmesini yapabileceğimiz böyle bir durumda Demokratların oylarının hızla azalmasıyla birlikte, Cumhuriyetçilerin bürokraside daha etkili olarak hükümet üzerindeki baskısını kısa bir zaman sonra daha da artıracaktır.
Taliban Amerikan Ordusu'na Tehdit mi?
Ayrıca Obama açıklamaları yaparken, yeni birliklerin bölgeye gönderilmesine 2010'un ilk yarısında başlanmasını şu an atabilecekleri en hızlı adım olarak nitelemesi de, ABD'nin Afganistan'a birlik yığma konusundaki bazı sıkıntılarını su yüzüne çıkarmaktadır. Görüldüğü kadarıyla, 30.000 kişilik bir birliğin bölgede görev yapmaya başlaması 2010 yılı içine dağıtılmıştır. Afganistan'da 2008 başlarından itibaren tırmanışta olan olaylar ise bu takviyenin acil yapılması konusunda ipuçları vermektedir. Şüphesiz, dışarıdan göremediğimiz lojistik zorluklar, mali kaynakların idaresi ve Amerikan planlarında ayrıntılı olarak yer tutmaktadır. Peki, böyle bir ortamda bir anda ortaya çıkabilecek bir "Tet Saldırısı" durumunda ABD Afganistan'da nasıl dayanabilir? ABD'nin Afganistan'daki birlikleri zaten yetersizken böyle bir olayın olması Afganistan'daki harekâtları tehdit edebilir. Böyle bir durumda Amerikan Ordusu'nun elinde Afganistan'a kısa sürede intikal edecek stratejik bir takviyenin bulunmaması, akıllara "acaba ABD ve müttefikleri de Fransızların Vietnam'da karşılaştıkları hezimeti yaşarlar mı?" sorusunu getirmektedir.
Ordu'nun Hedefi
Obama'nın savaşın nihai hedefinin hâlâ El Kaide'yi parçalamak ve yok etmek olduğunu ve bunun değişmediğini söylemesine rağmen Amerikan Ordusu'nun yeni stratejisinin "Taliban'ın çıkışını tersine çevirmeden" geçtiğini belirtmesi,[2] sekiz yıldır sürmekte olan savaşın nereye gitmekte olduğunu göstermektedir. Bu sözler ABD'nin Afganistan'daki durumun kötüye gitmekte olduğunun en yüksek makamdan tasdikidir. 2009 yazından beri Afganistan'daki ABD ve müttefiklerinin komutanı General Stanley McChrystall'in aynı şeyleri yinelemiş olması, Amerikan kamuoyunun Afganistan gerçeğiyle daha fazla ilgilenmesini sağlamıştı. Obama da kötüye gidişi reddetmemiş, aksine durumu açıkça gözler önüne sermişti. Bununla birlikte dünkü açıklamalardan sonra Amerikan kamuoyunun Afganistan'daki savaşla daha yakından ilgilenmesi beklenmelidir.
Amerikan Müttefikleri
Obama'nın son aylarda NATO ülkelerinin Afganistan'a daha fazla birlik yığması için ikna çabaları çok küçük sesler getirmiştir. Afganistan'da 42.000 askeri bulunan NATO ülkeleri, şiddetlenmekte olan mücadeleden bir an önce kurtulmaya bakmaktadırlar. Obama'nın ısrarları doğrultusunda sadece İngiltere 500 asker daha göndereceğini açıklamış olup,[3] Polonya ise 1000 asker daha göndermeyi düşünmektedir.[4] Müttefikler mümkün olduğunca Afganistan'dan uzak durmaya çalışmaktadırlar. Bunun dışında onca NATO ülkesinden toplam 5000-10.000 asker daha gönderilmesi gibi bir olasılık söz konusu değildir. Dolayısıyla ABD Afganistan'da yalnızlaşmaya başlamıştır. Bu durum aynı zamanda 1990'lardan beri yeni görev üslenmiş olan NATO'nun güvenilebilirliğini de sarsmaktadır. Bu yüzden ABD'nin bir dahaki sefere savaş kararı alırken, NATO güçlerinin katılımını düşünmesini beklememeliyiz.
"Afganlaştırma" Programı
Bütün bunlar ABD'nin Afganistan'daki savaşını Afganlaştırmasına doğru itmektedir. ABD'nin isteği de zaten budur. Ancak Afgan güvenlik güçleri ülkede güvenliği sağlayacak kapasiteden oldukça uzaktır. Bu yüzden bunların eğitimine ağırlık vermeye çalışan ABD'nin göndereceği birliklerin en çok eğitmen olması bekleniyordu. Ancak birliklerin çoğunun savaş bölgelerine ya da yoğun nüfuslu yerleşim birimlerine gönderilmesinin ağır basacağı anlaşılmaktadır. Bu durumda eğitimin kısa zamanda istenilen düzeye ulaşmasını zorlaşmaktadır. ABD'nin seçim şansını yetiştirmek yerine savaşmaktan yana kullanması, akla iki soruyu getirmektedir. Birincisi, acaba ABD Afganistan'da daha uzun süre kalmak mı istiyor? ABD'nin Rusya'nın güçlenmesine karşı Orta Asya'da baskı unsuru olmak istemesi, bu sorunun cevabını "evet" kılmaktadır. İkincisi ise, ABD terörle savaş mücadelesinde artık Afgan güçlerine fazla güvenmiyor mu? Afgan Ordusu, Afganistan'da % 40'a varan işsizlik sayesinde kısa sürede çok sayıda askere kavuşmuştur. Dolayısıyla niteliğinin düşük olması doğaldır. Bu askerlerin önemli bir bölümünün bölgede ilişkide oldukları kişilerle ekonomik bağlarını iyi tutmayı elden bırakamayacakları ortadadır. Bu yüzden Afganistan Ordusu'nun askerlerini bir düzenli ordudan çok, öncelikle hayatını kazanmaya çalışan bir insan kalabalığı olarak görmek gerekir. Bölgedeki yerel ekonomik gücün Taliban'da olmasına dayanarak, eğitimleri ve donanımları zaten eksik olan Afgan birliklerine güvenin fazla olmadığını tahmin edebiliriz. Yani ABD savaşı sadece kendisinin kazanabileceğini anlamış gözükmektedir.
Sonuç
Obama'nın yeni stratejisinin uygulanmaya başlamasıyla birlikte Afganistan'da savaşın seyrinin değişmesini beklemek hayalcilik olur. Böyle bir savaşa 30.000 asker daha yığarak kazanmaya çalışmak mümkün gözükmemektedir. Aksine, hedef sayısının artmasıyla kayıplarda artışın da hızlanması mümkündür. Afgan coğrafyasında denetimin artırılması için muharip ağırlıklı, büyük sayılarda birliklerin yığılması gerekmektedir ki, Afgan güvenlik güçlerinin haricinde böyle bir sayıya ulaşılmasına imkân olmadığı, Obama'nın gönderebileceği azami asker sayısının ortaya çıkmasıyla belli olmuştur. ABD'nin bundan sonra Afganistan'da yapabileceği tek ilerleme, mevcut durumu kabul ederek tutunmaya çalışmak ve bu sırada da Taliban yerine öncelikle El Kaide'ye odaklanarak risk almaktır.
ABD Afganistan'daki savaşın ilk zamanında teröre karşı savaşıyordu. Şimdiyse gerilla mücadelesiyle karşı karşıya ve bunun ayaklanmaya dönme ihtimali giderek yükselmektedir. Son birkaç sene içinde ABD El Kaide'ye değil Taliban'a odaklı savaşırken, kilit noktaları tutarak kontrolü elinde bulundurmaya çalışmaktadır. Savaşı Afganlaştırarak çekilme düşüncesi zaten uzun zamandır gündemden düşmemektedir. Şu anda Amerikan kuvvetleri Taliban'ın çıkışını durdurmaya ve bazı yerlerde tekrar kontrolü sağlayabilmek için çabalamaktadırlar. Bugün açıklanan stratejide de zaten bunlar mevcuttur. Yani yeni strateji aslında, fiilen Afganistan'da olan mücadele şeklinin resmiyet kazanmış halidir. Dolayısıyla Amerikan Hükümeti, buradaki mücadelenin aslını yeni yeni kabul ediyor. Bu durum, zaten Obama'nın da kabul ettiği gibi, Afganistan'da inisiyatifin ABD'de olmadığını açıkça göstermektedir.[5]
* 21. Yüzyıl Enstitüsü ABD Araştırmaları Bölüm Başkanı.
[1] "Remarks by the President in Address to the Nation on the Way Forward in Afghanistan and Pakistan", The White House Office of the Press Secretary, December 01, 2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/12/mil-091201-whitehouse01.htm [2] "Remarks by the President in Address to the Nation on the Way Forward in Afghanistan and Pakistan", The White House Office of the Press Secretary, December 01, 2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/12/mil-091201-whitehouse01.htm
[3] "US President to Outline Revised Afghan War Strategy", VOA News, 01 December 2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/12/mil-091201-voa01.htm
[4] "Poland to send up to 1,000 additional troops to Afghanistan", RIA Novosti, 30/11/2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/11/mil-091130-rianovosti08.htm [5] "Remarks by the President in Address to the Nation on the Way Forward in Afghanistan and Pakistan", The White House Office of the Press Secretary, December 01, 2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/12/mil-091201-whitehouse01.htm
