Tırmanmakta olan tehdide bağlı olarak Amerikan Ordusu'nun desteğini alan Yemen Ordusu ve Özel Kuvvetleri, 2009'da terörle mücadele faaliyetlerini artırmaları sonucu ülkedeki El Kaide teröristlerine peş peşe darbe indirmeye başlamışlardır. 2009 Aralık'ında El Kaide kamplarına düzenlenen iki harekâtta onlarca El Kaide mensubunun ve sivilin öldürülmesinin ardından, 2010'a girilirken ABD'nin Detroit Havaalanı'nda yakalanan Nijeryalı teröristin sorgusundan elde edilen bilgiler doğrultusunda teröristin Yemen'de eğitim gördüğünün söylenmesi,[1] Yemen'deki El Kaide varlığını bir anda dünyanın gündemine oturtmuştur. Bu durum ülkede Amerikan ve İngiliz büyükelçiliklerinin geçici olarak kapanmalarını, diğer Batılı ülke elçiliklerinde de kısıtlamalar uygulanmasını getirmiştir.
CIA'in Yemen'deki El Kaide faaliyetlerini ülke içinde yakından takip ettiği bilinmektedir. Ülke El Kaide için batıya doğru bir tekerlek görevi gördüğü için jeopolitik açıdan önemli bir yere sahiptir.[2] ABD, 2010'da El Kaide ile mücadeleye bağlı olarak Yemen'e yapacağı toplam yardımı ikiye katlayarak 140 milyon dolara çıkaracaklarını söylemiştir. Böylece Yemen Hükümeti'nin kuzeydeki hükümet karşıtı isyancılar ile güneydeki ayrılıkçılarla mücadele gücü artacaktır. 2002'de Bush tarafından ülkeye gönderilen Özel Kuvvetler elemanları ve insansız hava araçları[3] ile ilk harekâtlar gerçekleştirmişlerdi. CIA, terör örgütünün eleman kaydırarak burada üslenmeyi artırmasına karşı, 2008'den itibaren en üst düzey harekât memurlarından birkaçını bu ülkeye göndererek, ülkenin terörle mücadele faaliyetlerine verdiği desteği artırmıştı. Aynı zamanda bir kısım en gizli Özel Kuvvetler mensubu da Yemen güvenlik güçlerini terörle mücadele taktikleri konusunda eğitmeye başlamıştı. Pentagon ise önümüzdeki on sekiz ay boyunca yılda 70 milyon dolardan fazla harcama yapmak ve özel birlikleri kullanmak suretiyle, Yemen İçişleri Bakanlığı'na bağlı Sahil Muhafaza birlikleri ile Yemen Silahlı Kuvvetleri'nin donatımını ve eğitimi üslenerek, bu ülkeye yapmakta olduğu askeri yardım miktarını iki buçuk katına çıkarmaktadır. Buna paralel olarak, ABD'nin Yemen'deki varlığı da artmaktadır. USCENTCOM[4] Komutanı Orgeneral David H. Petraus ile Obama'nın karşıterör danışmanı John O. Brennan'ın[5] ülkeye gizli ziyaretlerde bulunmaları da dikkat çekicidir.[6]
Bu noktalardan yola çıkacak olursak, ABD'nin Yemen'e gönderdiği askerler arasında öncelikle muharip-eğitmen olarak Yeşil Bereliler, bölgedeki kontrterör faaliyetleri için Delta Kuvveti birimi, istihbarat toplama için CIA ile askeri istihbarat elemanları ve çok sayıda teknik destek personelinin Yemen'e gönderildiğini tahmin edebiliriz. Bu gelişmeleri El Kaide üst düzeyinin Yemen'e geçtikleri ve ardından da ihtiyaca bağlı olarak ülkedeki özel harekâtlar için havadan yakın destek sağlayacak filoların Yemen'e yerleştirilmesi takip edebilir. Böyle bir durum söz konusu olursa, ABD terörle savaşını yavaşça Afganistan'dan Yemen'e kaydırması gündeme gelebilir. Dolayısıyla 2010 boyunca Yemen ve coğrafî yakınlığından dolayı buradaki gelişmelerden oldukça etkilenebilecek ikinci bir ülke olarak da Suudi Arabistan'daki gelişmelerin izlenmesinde fayda vardır.
Amerikan istihbaratına göre El Kaide'nin Yemen'deki faaliyetlerinde bir artış gözlemlenmektedir. Bu da Afganistan ve Pakistan'dan Yemen'e bir kayma olup olmadığı sorusunu akla getirmektedir. El Kaide'nin üs kurabildiği ve tutunabildiği bölgeler, genellikle hükümet kontrolünün zayıfladığı ya da kaybolduğu yerlerdir. Aynı zamanda bu bölgelerde çatışmalardan etkilenen, etki altına alınmış siviller de bulunmaktadır. Bunlar gönülsüz olsalar da, yerel kaynak sağlayıcılardır. Yemen'de hükümete karşı savaşan isyancılar sayesinde bu tarz yerler mevcut olup, BM'e göre 175.000 kişi bu durumdan etkilenmektedir.[7] Arap Dünyası'nın en fakiri olan Yemen'deki kötü ekonomik gidişat, ülkedeki su kaynaklarının bitmekte olması, % 40'ı bulmuş ve süreklilik kazanmış olan işsizlik oranı ile aşırı enflasyonun[8] kanunsuz kişilerin ülkede barınması ve yerel halk üzerinde etki kurması için ülkede gerekli ortamı hazırladığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla El Kaide'nin uzun vadeli barınma alanları için, Afganistan, Sudan ve Somali gibi ülkelerin yanına Yemen'i de katabiliriz. Daha önce Suudi Arabistan'ın El Kaide'ye önemli bir darbe vurmuş olması da, teröristlerin bu ülkede uzun süreli barınabilecekleri benzer bir ortamın olmayışındandır. Burada barınamayan El Kaide'nin Yemen'e yerleştiği bilinmektedir.
ABD'nin Ortadoğu'yu demokratikleştirme girişimini başlattığı Irak'ın durumuna baktığımızda, istikrarsızlık ve geleceğe yönelik belirsizlikler görüyoruz. Bununla birlikte Irak'taki duruma bağlı olarak Türkiye'nin güvenliğine yönelik riskler de artmış olup, yeniden ülke bütünlüğüne yönelik bir tehdide dönüşme durumu söz konusu olmuştur. Afganistan'daki savaş da bölgede karışıklıklara yol açmış ve özellikle Pakistan'ın geleceğiyle ilgili soru işaretlerine sebep olmuştur. Görüldüğü gibi, ABD'nin savaştığı yerlerin ortak özelliği hem o ülkede, hem de çevresinde uzun vadeli ve bölgesel güvenlik sorunları yaratmasıdır. Şu anda İran üzerinde de ABD'nin ciddi bir diplomatik baskısı mevcuttur. Benzer bir durumu Yemen ve buna bağlı olarak da Suudi Arabistan'a uyarlarsak, ileride dünyanın en büyük kanıtlanmış petrol yataklarına sahip ilk üç ülke olan Suudi Arabistan, İran ve Irak'ın petrole dayalı ekonomik zenginliklerini kullanmalarının kısa vadede kısıtlandığını, uzun vadede ise yalıtıldığını görebiliriz. Çünkü bu üç ülke ABD'nin üç savaşı ile çevrelenmiş olacaktır. Dolayısıyla Yemen'deki terörist faaliyetlerinin incelenmesi, Suudi Arabistan'ın geleceğine yönelik gelişmelerin takip edilmesiyle anlam taşıyacaktır.
Eğer ABD Yemen'e ciddi miktarlarda ekonomik yardım yaparak ülkeyi teröristlerin barınağı olmaktan çıkarırsa, El Kaide'yi Yemen'den atma şansı artar. Bununla birlikte Yemen'de girişmesi olası bir savaşı Irak ve Afganistan'dakilere oranla kazanma ihtimalinin daha yüksek olduğunu da söyleyebiliriz. Ancak Yemen'in 24 milyon nüfuslu ve ekonomik altyapısı zayıf bir ülke olarak kabul edersek, El Kaide'nin burada barınma imkânının uzun bir süre devam edeceğini söyleyebiliriz. Yemen ekonomisinin gelişmesiyle en çok ilgilenebilecek ülke ise, buradaki sorunların ileride kendisi için bir risk taşıdığını düşünebileceğimiz Suudi Arabistan'dır. Buna dayanarak ABD'nin ve Suudi Arabistan'ın yakın bir gelecekte ülke ile ilgili atacakları ortak ya da ayrı ayrı adımları takip etmek gerekir. Yemen'e bundan sonra yapacakları askeri ve ekonomik yardımların miktarı ve yardım şekilleri, her iki ülkenin Yemen'deki sorunu nasıl algıladıklarını açıkça sergileyecektir.
[*] 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü ABD Araştırmaları Bölüm Başkanı
[1] "Petraeus: Airline Bomb Plot Had Roots in Yemen", VOA News, 01 January 2010,
http://www.globalsecurity.org/security/library/news/2010/01/sec-100101-voa01.htm
[2] Carolyn Presutti, "US Asks Yemen for Help in Fight Against al-Qaida", VoA News, 05 January 2010, http://www.globalsecurity.org/security/library/news/2010/01/sec-100105-voa04.htm
[3]http://en.wikipedia.org/wiki/Terrorism_in_Yemen
[4] Amerikan Ordusu, Merkez Komutanlığı.
[5] Brennan, 1990'larda CIA'in Riyad'daki anten şefi ve ardından Ulusal Karşıterör Merkezi'nin ilk direktörü olarak çalışmıştır. CIA eski Başkanı George Tenet'in de yardımcılığını yapmıştır.
[6] Eric Schmitt ve Robert F. Worth, "U.S. Widens Terror War to Yemen, a Qaeda Bastionhttp://www.nytimes.com/2009/12/28/world/middleeast/28yemen.html?_r=1&hp", New York Times, December 27, 2009,
[7] "Ban voices support for London conference on Yemen and terrorism", UN News Service, 4 January 2010, http://www.globalsecurity.org/security/library/news/2010/01/sec-100104-unnews01.htm
[8] http://en.wikipedia.org/wiki/Yemen ve Presutti, http://www.globalsecurity.org/security/library/news/2010/01/sec-100105-voa04.htm
