Bu ilişkilerin iki tarafın çıkarları doğrultusunda mecburi bir yumuşama zemini üzerinde buluşmasından kaynaklanmaktadır. Rusya ikinci süper güç olabilmek için, ABD ise Afganistan sorununu çözebilmek için zamana ihtiyaç duymaktadırlar.
Kafkasya
ABD-Rusya arasında önemli bir konu Amerikan etkisinin Kafkasya'ya doğru yayılmasıdır. Azerbaycan ve Gürcistan'ın Rusya ile düşmanlıklarının olması, bu iki ülkeyi zaten ABD yanlısı yapmıştır. Rusya'nın etkisinde olan ve bölgede önemli Rus üsleri bulunan Ermenistan'ı tamamen yanına çekebilmek için, ABD Türkiye üzerinden Ermenistan'a açılma girişimi başlatmıştır. Hatta bunun için Türkiye üzerine yoğun bir baskı kurduğu da ortadadır. Bu bağlamda Kuzey Kafkasya'daki suikastların getirdiği karışıklık da, ABD'nin Güney Kafkasya'da istediği hedeflere ulaşabilmesi için Rusya'yı oyalayarak güçten düşürme taktiğinin bir parçası olarak algılanabilir. Ne de olsa yakın geçmişte Kuzey Kafkasya, Güney Kafkasya'ya rağmen Rusya için daha ciddi sorunların yaşandığı yer olmuştur.
Afganistan Ve Orta Asya
Rusya, arka bahçesi olduğu için Afganistan'ın istikrarı ile yakından ilgilenmektedir. Burada sürmekte olan savaş uzun vadede Rusya'nın çıkarına değildir. ABD'nin Rusya'nın Orta Asya üzerindeki etkisini kırarak bölgedeki tali enerji kaynaklarını kontrol etme isteği, Rusya'yı gelecekte süper güç olmaktan edecek en önemli husustur. Doğalgaz konusunda AB ülkeleri üzerinde tekelleşmeyi hedeflemiş olan Rusya, bu alanda dünyanın en büyük gaz şirketi olan Gazprom'u bir silah olarak kullanabilmektedir. Bu konu zaman zaman Ukrayna ve AB ülkeleri üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta olup, Rusya'nın şu ana kadar ki uygulamaları, gelecekte kıtayı enerji konusunda Rusya'ya bağlayacağını göstermektedir. Böyle bir durumda Avrupa'da ABD'nin etkisi kırılırken, yerini Rusya alabilir. Dolayısıyla ABD sorunu kalbine, yani Orta Asya'daki enerji kaynaklarına yakın olan Afganistan'dan çözmeye çalışmaktadır. Dolayısıyla ABD'nin buradaki uzun süreli varlığı Rusya'nın lehine değildir.
Rusya, son dönemdeki yumuşamanın bir parçası olarak ABD'nin Kırgızistan'daki Manas Üssü'nü kullanmayı devam ettirmesine ses çıkartmamıştır. Ancak kendisi de bölgede yeni, üs arayışı içindedir. Bunun son örneği Tacikistan'da açmak etmek istediği üs olup, iki ülke arasındaki görüşmeler sürmektedir. Bu üste ağır motorize tugay seviyesinde bir birliğin konuşlandırılması söz konusudur. Anlaşmaya varıldığı takdirde, toplam 7000 kişilik birlikte üç motorize piyade alayı, bir kendinden kundaklı topçu alayı, bir uçaksavar füze alayı ve bir de muharebe helikopter grubu bulunacaktır.i Bu tür önemli ölçüde bir birliğin Tacikistan'da konuşlandırılması, Rusya ile Çin arasındaki stratejik işbirliği anlaşması göz önünde bulundurulduğunda, doğrudan Afganistan'a karşı olduğu açıkça gözükmektedir.
Nükleer Füzeler Ve Stratejik Savunma
ABD ve Rusya, START Antlaşması'nın bitişine rağmen nükleer füzeleri ve başlıkları sınırlama konusunda anlaşmaya varmışlardır. Başlıkların ve gönderme araçlarının sayısal sınırlamaları olumlu bir şekilde sürerken, yeni araştırmalara da hız verilmektedir. Bunun bir örneği Rusya'nın 1 Kasım'da Barents Denizi'nde seyreden Bryansk denizaltısından yapılan balistik füze atışlı denemesinin başarıya ulaşması, bu aşamada Rusya'nın ılımlaşmaya rağmen boş durmayacağını göstermektedir. Eğer Rusya'nın bu ılımlaşmayı geçici gördüğünü ve bu doğrultuda kendi stratejisini geliştirdiğini düşünürsek, bu tarz denemelerin zaman zaman kendini göstereceğini düşünmek gerekir.ii Bunun anlamı, sahip olduğu itibarı gelecekteki kesin adımları atabilecek güce gelene kadar Rusya'nın ABD'nin her alanda takipçisi olduğunu dünyaya hissettirmesi ihtiyacıdır.
ABD'nin stratejik savunma kapsamında antibalistik yetenekli Patriot füzelerinden Doğu Avrupa'ya konuşlandırmak istemesine Rusya'dan ciddi bir tepki gelmiştir. Bunun üzerine Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Romanya'yı 2015'e kadar füze kalkanının dışında tutan ABD, bu alanda oluşan boşluğu giderebilmek için belirlediği alternatif strateji doğrultusunda, stratejik savunma yapılanmasını denize kaydırmıştır. Bunun karşılığında Rusya Afganistan konusunda ABD ile işbirliği yapmıştır. Rusya'nın Afganistan'a belli oranda lojistik sağlanması için havayolu açması, ABD'yi bir ölçüde rahatlatmış ve harcamalarını azaltmıştır.
İran
İran, ABD'nin Rusya ile anlaşıp anlaşmadığı netlik kazanmayan bir konudur. Rusya'nın bir ara İran'a karşı uygulanabilecek yaptırıma katılması gündemdeyken, İran ile savunma işbirliğinden ekonomik girdi sağlayan Rusya'nıniii buna katılmayacağını açıklaması, ABD'nin Rusya'dan beklediği desteği kolay kolay alamayacağını göstermektedir. ABD'ye kafa tutan İran, Rusya için ABD ve müttefiklerinin kendisini çevreleme potansiyeli için Çin'den sonraki en önemli ülkedir. Rusya ile İran farklı açılardan birbirlerine bağımlıdır. İran Rusya ile öncelikle teknolojik, Rusya ise İran ile siyasi işbirliğine ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla ABD'nin Rus-İran ilişkilerini anlama konusunda daha dikkatli davranması gerekmektedir.
Sonuç
ABD-Rusya ilişkilerindeki yumuşamanın geçici olduğu muhakkaktır. Ancak belli bir dönem bile olsa, bu yumuşama kızışmakta olan uluslararası siyasetin üzerine biraz su serpmektedir. Ulusal çıkarları ve hedefleri doğrultusunda ABD tek süper güç olarak kalmayı istemekte, Rusya ise ikinci süper güç olma isteğini saklamamaktadır. Dolayısıyla aralarında sürekli çıkar çatışmalarının yaşanması kaçınılmazdır. 2009 Sonbaharına damgasını vuran aralarındaki ılımlaşma ise, aslında kesin hamlelerden önce oyun kurmaktan başka bir şey değildir.
* 21. Yüzyıl Enstitüsü ABD Araştırmaları Bölüm Başkanı.
____________________________________________________________
[i] "Russia-Tajikistan talks on military base 'positive' – minister", , 26.10.2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/10/mil-091026-rianovosti04.htm
[ii] "Russian submarine successfully test-launches ballistic misilse", RIA Novosti, 01.11.2009, http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/russia/2009/russia-091101-rianovosti01.htm
[iii] Rusya'nın İran'a karşı ABD ile işbirliği yapmak üzereyken vazgeçmesinin önemli bir sebebi, bu ülkeyle aralarında olan bir milyar dolarlık silah anlaşmasını iptal etmek istememesidir. Anlaşma iptal edildiği takdirde Rusya ayrıca 300-400 milyon dolar da ceza ödemekRIA Novosti zorunda kalacaktır. Bkz. "Russia to lose 'billions' if S-300 missile deal with Iran scrapped", RIA Novosti, 21.10.2009,
http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/10/mil-091021-rianovosti06.htm
