Avrupa Güvenliği, AGİT ve Ukrayna Krizi…

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Başkanı Didier Burkhalter ile 7 Mayıs’ta gerçekleşen görüşmenin ardından yaptığı açıklamada Ukrayna’daki gerilimin azaltılmasına dönük iki önemli adımı açıkladı. Putin, Ukrayna sınırındaki Rus askerlerinin birliklerine geri çekildiğini duyururken, 11 Mayıs’ta Donetsk ve Lugansk bölgelerinde yapılacak referandumların ertelenmesi için çağrıda bulundu. Putin, Kiev yönetimi ile güneydoğudaki halkın temsilcileri arasında doğrudan diyalog kurulmasını istediklerini, bu yolla halkın yasal haklarını garanti altına alınabileceğini düşündüğünü, dolayısıyla referandumun ertelenmesini istedi. (http://en.ria.ru/russia/20140507/189651313/Putin-Calls-on-Ukrainian-Federalists-to-Put-Off-May-11-Vote.html) Öte yandan AGİT yetkilileri, Teşkilatın Ukrayna krizinde yol haritasını koordine görevini üstlenmeye konusunda hazır olduğu açıkladılar. Soğuk Savaş’ın yumuşama (detente) döneminin ürünü olan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK)’nın 1990’larda kurumsallaşmış yapısına dönüşen AGİT’in temel felsefesi, konferansta tartışılan üç sepetten (güvenlik, ekonomik işbirliği ve insan hakları) evrilirken; “Egemen eşitlik ve egemenliğe saygı; kuvvet kullanmak veya kuvvet kullanmak tehdidinden kaçınmak; sınırların ihlal edilmezliği; devletlerin toprak bütünlüğünün korunması; anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözülmesi; içişlerine karışmama; insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı; halkların eşit haklarından ve kendi kaderlerini tayin hakkında yararlanması; devletlerarası işbirliği; uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi” ilkeleri konferans sonunda imzalanarak resmi hale getirilmişti. Ancak gerek Soğuk Savaş’ın geri kalan bölümünde gerekse bugüne kadar uluslararası alanda sözkonusu ilkelere tam anlamıyla uyulduğunu söylemek mümkün değildi. Zira sözkonusu ilkelerden “egemenlik - halkların kendi kaderlerini tayin hakkı”, “iç işlerine karışmama-insan haklarına saygı” gibi ilkeler birbirleriyle çelişen ya da daha güçlü tarafın yorumuna göre değişen bir hal almaktaydı. AGİT’in tek başına Ukrayna krizini çözebilecek imkanı olmasa da, soğuk savaş döneminin bir ürünü olarak taraflara sunacağı yol haritasıyla krizi bir ölçüde yumuşatabileceği değerlendirilmektedir. Zira Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in AGİT’in inisiyatifini destekleyen açıklamaları, Kremlin’in Ukrayna’daki Rusların ya da Rusça konuşan halkın güvenliğinden geri bir adım olarak değil, Moskova’nın başından beri savunduğu “Kievli yetkililer ile güneydoğudaki halk arasında diyalog sağlanmasına” son kez fırsat verilmesi olarak yorumlanmalıdır. Öte yandan AGİT’in ilkelerinden olan “devletlerin toprak bütünlüğünün sağlanması ve halkların eşit haklarından ve kendi kaderlerini tayin hakkından yararlanması” ilkelerinden hangisini Ukrayna’da öne çıkaracağı merakla beklenmektedir...