Engellerle Seçme Özgürlüğü

Demokrasi bir günde inşa edilemez özellikle yıllardır savaşın kasıp kavurduğu bir yerde. Bu bakış açısıyla Afganistan’da yarın yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri büyük bir başarı. Anayasa’ya göre Hamit Karzai yeniden seçilemeyecek. Ülkede ilk kez düzenli bir şekilde güç devri yapılacağına dair ortak bir görüş var. ABD’nin Taliban terörüne askerî müdahalesinin üzerinden neredeyse 13 yıl geçti. İnsan hakları, eğitim ve sağlık hizmetlerinde kayda değer gelişmeler sağlandı. Ancak seçim yine de Afganistan’ın üzerinde bulunan bir sis tabakası altında yapılacak. Şiddet ve yolsuzluk, seçim sonuçlarının Afganistan halkının tercihini yansıtmasını şüpheli hâle getiriyor. Seçimleri etkilemek amacıyla Taliban tarafından Kabil’de çarşamba günü düzenlenen bir intihar saldırısında altı polis öldü. On binlerce Afgan askeri, vatandaşların oy verme hakkını savunacak ancak on sandıktan biri açılamayacak. Güvenlikle ilgili bu zor durum, uluslararası gözlemcileri ve bağımsız medyayı uzakta durmak zorunda bırakacak. Bunlara ek olarak pratikte pek çok sorun bulunuyor. Bu ülke hâlâ aşırı derecede kısıtlı altyapısı olan bir ülke. Mesela seçim sandıklarını sayım merkezlerine taşımak üzere 3 bin eşek kiralanmış. Sonuçlar gecikecek. En çok oy olan iki aday arasında yapılacak ikinci turun mayıs ayının sonunda olacağı tahmin ediliyor. Bir savaş bölgesinde anketlere çok güvenilemese de üç kişi yarışı önde götürüyor görünüyor. Hem Dünya Bankasında çalışmış hem de bakanlık yapmış olan Eşref Gani tanınmış bir akademisyen. Efsanevi gerilla lideri Ahmet Şah Mesut’a yakın durmuş olan Abdullah Abdullah daha önce Karzai’nin Dışişleri Bakanlığı’nı yapmış ve 2009 seçimlerinde ikinci turda elenmişti. Resmî olarak ilan edilmese de Zalmay Resul de Karzai’nin adayı. Etnik faktör muhtemelen biyografilerden daha etkili olacak. Az veya çok kutsal ittifaklar cumhurbaşkanlığını kimin devralacağını belirleyecek. Gani ve Resul, en büyük etnik grup olan Peştun tarafından. Yarı Tacik olan Abdullah’ı Peştunlar kabul edebilecek mi? Gani, entelektüel olabilir ancak cumhurbaşkanı vekili olarak düşündüğü kişi, kötü şöhretli eski Özbek savaş lordu Abdül Reşit Dostum. Abdullah’ın yardımcısı da gene eli kanlı Hazarlı bir lider. Ancak esas soru, Resul’ün en etkili müttefikinin Hamit Karzai olup olmadığıdır. Uzun süredir Karzai’nin, Anayasa’ya rağmen koltukta kalmanın bir yolunu bulacağı konuşuluyordu. Tüm gücü elinden bırakmayacağına şüphe yok. Karzai’nin yeni evi Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan yalnızca bir buçuk kilometre ötede. Devlet aygıtının üzerindeki kontrolüyle pek çok şekilde seçim sonuçlarını etkileyebilir. ABD ve NATO’nun bütün çabasına rağmen 2009 seçimlerindeki hile anıtsaldı. O zamanki Amerikan ordusu danışmanı Sarah Chayes, bugün Taliban’ın pazar günü yapılacak seçimi sabote edecek kadar güçlü olmadığını söylüyor. Yine de pek çok insan özellikle isyancıların kontrolündeki bölgelerde oy vermekten çekinecektir. Chayes, Karzai’nin tutumunun seçim için Talibandan daha büyük bir tehdit olduğu uyarısını yapıyor. On iki milyon seçmenin olduğu bir ülkede on sekiz milyon oy pusulası bulunuyorsa seçim hilesi potansiyeli de vardır. Karzai, ABD ve NATO için her geçen gün daha fazla partner olamaz hâle geldi. Nitekim Karzai, ABD’nin sene sonundaki büyük çekilmesinden sonra küçük bir grup Amerikalı askerin Afganistan’da kalmasını sağlayacak güvenlik anlaşmasını imzalamayı reddetti. İçerideki ordunun hâlâ desteğe ihtiyacı var. Seçimin her üç favori adayı da en baştan anlaşmaya evet dediler. Peki ama ya Resul kazanırsa ve ipleri Karzai ele geçirirse? Doğru bir seçim Afganistan’ın geleceği için bir başlangıç olacaktır. Taliban ile yapılacak uzlaşmaya dayalı bir anlaşma da barış için bir başka gereklilik ama o zaman kadın haklarından söz etmek mümkün olacak mı? Öte yandan yolsuzluğa engel olacak, ekonomiyi geliştirecek ve afyonun ulusal ekonomi için anlamını geri plana itecek bir siyasi yönetim olabilir mi? Tahminler oldukça ürkütücü ancak uluslararası destek olmazsa Afganistan daha da karanlık hâle gelir. (Kaynak:Dagens Nyheter,İsveç,04 Nisan 2014)