Soçi Kış Olimpiyatlarına Beş Kala Rus ve Dünya Basınından Farklı Yaklaşımlar

Adige dilinde Şaçe, Ubıh dilinde Şeaça olarak adlandırılan Soçi şehri, Rusya Federasyonunun Krasnodar bölgesinde Karadenize kıyısı olan ve adını da komşusu olduğu Soçi nehrinden almaktadır. Soçi tarihi ve stratejik konumunun ötesinde geçmişten günümüze farklı anlamlar taşımıştır.

Son bir kaç yıldır 2014 Kış Olimpiyat’ları ile dünya gündemine gelen Soçi, Rusya Federasyonuna dünya çapında kazandırdığı prestij ve Olimpiyat oyunlarının bölgeye getirceği ekonomik kazancın dışında, olimpik kış oyunlarına Soçide ev sahipliği yapan Rusya Federasyonuna uzun süredir problem yaşadığı Kafkasyada istikrar sağlamış olduğu imajını tüm dünyaya da vermektedir.

Her ne kadar ilk bakışta böyle bir tablo çizmek mümkün olsada Soçinin tarihini ve sosyo-kültürel dinamiklerini bilenler için bu tip bir iddianın tarihi derinlikten yoksun olacağı kanısındayız.   

1838 yılında Çarlık Rusyasının Kafkasya yı ele geçirme planlarını bir parçası olarak denizden yapmış oldukları askeri hareketler neticesinde Soçi ırmağı kıyısında Navaginskoye Kalesini kurmuş ve Çarlık ordusu bu noktadan batı kafkasyadaki askeri harekâtlarını sürdürmüştür. Her ne kadar 1840 yılında Çarlık Rusyası Navaginskoye Kalesinden çekilemk zorunda kalsalarda 24 Mart 1864 yılında yapılan ateşkes antlaşması sonucunda Navaginskoye Kalesi ve kaleyi çevreleyen bölge Rusların kontrolüne bıraklımıştır. Bu tarihten itibaren Rusyanın hâkimiyetine giren bu bölgede zaman içerisinde Soçi nehri ile alınacak olan Soçi şehri kurulmuştur.

Kısa süre içerinde gelişen şehir Karadenizdeki en önemli yazlık ve dinlenme tesislerinden biri haline gelmiş ve günümüzde Rusların kendi ülkelerinde en çok tercih ettikleri turistik şehirlerden biri olduğu kadar dünyadaki diğer turistik merkezler arasında da Ruslarca tercih edilen bir turizim merkezidir. 

4 Temmuz 2007 tarihinde Guatemalada toplanan Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) aralarında Güney Korenin aday gösterdiği Pyeongchang şehri ve Avusturyanın adayı Salzburg arasından Rusya Federasyonunun adayı Soçi şehrinin 2014 Olimpik kış oyunlarına ev sahibi olabilmesine karar veriştir.

Böylelikle, 7 - 23 Şubat 2014 tarihleri arasında düzenlenecek olan 22. Kış Olimpiyatları Soçi şehri ile adaylığını koyan Rusya Federasyonu oyunlara ev sahipliği yapma hakkını kazanarak 1980 yılı Moskova Olimpiyat Oyunlarının yanında birde Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği yapma fırsatını elde etmiştir.

Gerek Olimpiyatların dünyadaki yüksek itibarı gerekse oyunlara doksanın üzerinde ülkenin katılacak olması oyunlara evsahipliği yapan Rusya Federasyonunun bölgede büyük spor komplekleri inşa etmesi ile devem etmiştir. Bu çerçevede Rusya Federasyonu Soçide hem kıyı kesminlerde hemde dağlık kesimlerde farklı inşaat projeleri başlatmıştır.

Bu noktada yapılan Olimpik kompleks inşasına gerek ülkemizden gerekse dünyanın diğer ülkelerinden Çerkezler itiraz etmişlerdir.

Çerkezler Soçi Olimpiyat oyunlarına yaptıkları bu itirazları Çerkez - Rus savaşları ve bu savaşlar sonucunda meydana gelen büyük kayıplar’ın anısına saygısızlık noktasında temellendirmektedirler.

Çerkezlere, Çerkez soykırımının 150. yılının Soçi’de düzenlenecek olan Kış Oyunları ile Rusya Federasyonu tarafından üzerinin örtüleceğini ve dolayısı ile oyunların Rusya Federasyonu tarafından taktik bir kullanım olduğun belirtmektedirler.

Bu iddialardan Rus İmparatorluk stratejistlerinin Kafkasya’da izlemiş olduğu politikaların günümüzde Rusya Federasyonunca’da sürdürüldüğü anlamıda çıkarılabilir.

Çerkezler, Rusya Federasyonunun Soçiyi Kış Olimpiyatları için seçmiş olması ve oyunlar için seçilen Olimpiyat köyünün toplu mezarlığın üzerine kurulması Rus İmparatorluk stretejinin Çerkezlere karşı yapmış olduğu sistematik katliyamın belleklerden silinmesi için yapmış olduğu görüşündedirler.

Kurulan Olimpiyat Köyünün merkezinin seçilmiş olduğu bölge Çerkezler için sonderece önemli bir yerdir. Zira 21 Mayıs 1864 zamanın Çerkez nüfusunun yüzde ellisinin yaşadığı ve bir buçuk millyon erkek, kadın ve çocuğun hataylarını kaybettiği Çerkezce Kbaa da Rusça “Krasnaya Polyana” veya “Kızıl Çayır” bölgesinde yaşandığı gerçeği düşünüldüğünde olayın Çerkezler açısından hassasiyetide anlaşılmaktadır[1]. 

Gerek Olimpiyat oyunlarını gerekse Kafkasyada yaşanan sıkıntıları dile getirmek için Rusya Federasyonu’un İstanbul konsolosluğu önünde toplanan Çerkezler, 1936 yılında Olimpiyat Oyunlarınında Berlinde yapıldığını hatırlatarak Rusya Federasyonunun protesto etmişlerdir[2]. 

Diğer taraftan, batı ve Rus basınlarına baktığımız zaman ise 2014 Soçi Kış Olimpiyatları ağarlıklı bir şekilde terör ve güvenlik yönünden ele alınmaktadır.

Özellikle batı ve Rus basınında son zamanlarda Rusya Federasyonunda yaşanan bombalı saldırılar ve Soçi Olimpiyat oyunlarının güvenliği üzerinde tartışılmaktadır. Özellikle son bir buçuk aydır Pyatigorsk, Derbent ve akabinde Volgograd da peş peşe yaşanan olayların altını çizen Rus basını bu saldırılar ve Soçi olimpiyatları arasındaki ilişkiyi vurgulamaktadırlar.

Volgograd da bir kaç gün ara ile önce bir otobüste sonra tren istasyonunda meyadana gelen intihar saldırıları sonucunda 34 kişi hayatını kaybetmiş 70 kişi yaralanmıştır. Bu olayla bağlantılı olarak Kafkasyada faaliyet yürüten Doku  Umarov liderliğinde sınırları Karadenizden Hazardenizine kadar uzanan Kafkas Emirliği daha öncede 2004 yılında Beslanda’ki okula baskınından ve Moskovadaki tiyatro baskınlarından sorumlu tutuluyorlardı[3].    

Geçtiğimiz aylarda Volgograd şehrinde yaşanan terrör eyleminden sonrası, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığının, Rusya Federasyonu Acil Durumlar Bakanı Sergey Şoygu ile yapmış olduğu telefon konuşmasında Amerika Birleşik Devletlerinin terrörizim ile mücadelede hazır olduğunu ve olası bir terör eylemine karşı her iki ülkenin bir arada önlem alabileceklerini teklfi etmiştir[4].  

Olayla ilgilenen İngiliz basını ise Soçi Olimpiyatlarını ne kadar güvenli olduğunu tartıştığı haberinde. İngliz uzmanların Rusya Federasyonun farklı bölgelerinde yaşanabilecek çeşitli terrör olaylarından endişe duyduklarını dile getirmişlerdir. BBC’den Frank Gardner yazısında kara dul olarak bilinen kadın intihar bombacılarının yaratabilecekleri tehlikenin altını çizdikten sonra Rusya Federasyonu Devletinin Soçide almış olduğu güvenlik önlemlerine değinerek, Soçinin bu yüzden Volgograd dan daha güvenli olduğunun altını çizmiştir[5]. 

Olimpiyat oyunları süresince ülkeye 3,9 milyon ziyaretçinin geleceğini ve gelen bu ziyarteçilerin farklı şehirlerede gideceklerini vurgulayan kaynaklar 63.000 polis ve askerin bölgeye yerleştirilmiş olduğunu belirtmişlerdir. Uluslarası uzmanlar Soçi dışında kalan fakat ziyarteçi çekebilecek diğer şehirlerinde tehdit altında olduklarını ve Soçi merkez olmak üzere Volgograd, Krasnodar, Stavropol ve Rostov-ve-Don gibi çevre şehirlerde de güvenlik önlemlerinin en üst düzeyde alındığını belirtmektedirler.[6]

Son olarak Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin ile yapılan röportajda geçtiğimiz aylarda Volgagrad ve diğer şehirlerde yapılan terör saldırıları hatırlatarak güvenlik ve muhtemel bir saldırı olasılığı hakkında sorulan bir soru üzerine Vladimir Putin alınabilecek tüm güvenlik önelemlerini aldıklarını bu çerçevede çok sayıda özel yetiştirilmiş güvenlik görevlisinin görevlendirildiğini, bunun dışında deniz ve hava sahasının da denetiminin yapıldığını belirtmiştir.[7]

Her ne kadar; Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putinin farklı ülkelerden gelen gazeteciler ile yapmış olduğu bu röportajda geçmişte Olimpiyat oyunlarında meydana gelen terör olaylarına değinmiş olsada, 2014 Soçi Kış Olimiyatlarını çevreleyen politik, tarihi ve sosyo-kültürel dinamiklerin diğer Olimpiyatlardan çok daha farklı olduğunu ve bu sebepten dolayı bu yıl ki kış Olimpiyatlarının daha zor bir süreçten geçtiğini düşünmekteyiz.