Patriot Füze Sistemi niçin geliyor?
Bölgedeki Son Gelişmeler ve Türkiye'nin Hareket Tarzı
Suriye'deki gelişmelerin Türkiye'nin ulusal güvenliğine oluşturduğu tehdit ve riskler karşısında "ulusal hava savunma sisteminin takviyesinin desteklenmesi" amacıyla Patriot füze sistemlerinin gönderilmesini talep eden Ankara, bu isteğini bir mektupla NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen'e iletti. Rasmussen, Patriot sistemlerinin konuşlandırılmasının Türkiye'nin savunma yeteneklerinin artırılmasına ve İttifak'ın güneydoğu sınırındaki krizin tırmandırılmasını önlemeye katkıda bulunacağını söyledi.
Türk Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, Suriye'de devam etmekte olan krizin Türkiye'nin ulusal güvenliğine oluşturduğu tehdit ve riskler karşısında, Washington Antlaşmasının IV. Maddesi çerçevesinde Türkiye'nin talebi üzerine 26 Haziran ve 3 Ekim 2012 tarihlerinde düzenlenen Konsey toplantılarındaki istişareleri müteakiben, Türkiye'nin ulusal hava savunmasının Müttefik hava savunma unsurlarıyla takviyesinin desteklenmesinin NATO'dan resmen talep edilmesinin kararlaştırıldığı bildirildi. Açıklamada, "Bu talebimiz, tarafımızdan NATO'da bugün yayımlanan bir mektupla resmen gündeme getirilmiştir. NATO Konseyi, talebimizi ele almak üzere kısa zamanda toplanacaktır" denildi.
Planları hazır şekilde Ankara'nın resmi talebini bekleyen NATO'ya, sistemlerin tamamen savunma amacıyla kullanılacağı, herhangi bir uçuşa yasak bölge operasyonuna destek verme amacıyla kullanılmayacağı ya da saldırı amacı güdülmeyeceği konusunda güvence verildi. Bu güvence hem Türkiye'nin Suriye sınırına Patriot yerleştirilmesi konusunda çekinceleri olan ülkeleri rahatlatmak, hem de bu füzeleri gönderecek olan ülkelerin elini siyasi açıdan güçlendirmek amacıyla verildi. Başvurunun gecikmesine Türkiye'nin NATO'dan gelebilecek olası bir itiraza olanak tanımamak için uzun ve yoğun bir diplomasi trafiği yürütmesi neden oldu. Tüm NATO üyelerinin Türkiye'nin Patriot talebine olumlu yaklaşma sözü verdiği bildirildi.
Patriotlar nereye konuşlandırılacak ve nasıl işletilecektir?
Her ne kadar Rasmussen, NATO'nun konuyu gecikmeksizin ele alacağını belirtse de Türkiye'ye Patriot gönderilmesi konusunda İttifak içinde bir konsensüs sağlanmış durumdadır. Envanterlerinde Patriot bulunan ABD, Almanya ve Hollanda'dan hangisinin ve hangi süreyle sistemleri Türkiye'ye göndereceği konusu ise kısa sürede netleştirilecektir. Füzelerin nereye konuşlandırılacağı konusunda önümüzdeki günlerde teknik bir heyet de Türkiye'de incelemelerde bulunacaktır.
TSK'nın alternatifli belirleyeceği yerler, NATO heyetine gösterilecektir. Ancak, nihai konumlama bölgeleri NATO-TSK uzmanlarının ortak değerlendirilmesinin ardından belirlenecektir. Orta menzilli hava savunma sistemlerinin sayısı ve konumlandırılacakları yerlere ilişkin kriterler göz önünde bulundurulacaktır. Türkiye Suriye sınırının çok uzun olmasının yapılacak planlamalarda belirleyici olduğunu göstermektedir.
Bu çerçevede, "Patriot radarının kapsama alanı, Suriye'den Türkiye'ye yönelebilecek olası saldırının nereden gelebileceği ve Türkiye'deki risk alanları" ana kriterleri oluşturacaktır.
Sayı tespitinde ve yer seçiminde, sistemin konumlandırılacağı bölgenin ulaşım olanakları ile güvenlik koşulları da mutlaka dikkate alınacaktır. Kaç bataryanın konumlandırılacağına yapılacak keşif sonunda karar verilecektir. Muhtemelen 4 ya da 6 batarya olabilir diye düşünüyorum.
Sistemlerin konumlandırılması çerçevesinde 200 civarında yabancı personelin de Türkiye'ye gelebileceği tahmin edilmektedir. En az üç devletten gelmesi muhtemel birer bataryanın Suriye'den atılan top ve havanlar tarafından sınırın ihlal edildiği Akçakale, Kilis ve Reyhanlı bölgeleri civarı ve derinliklerine konuşlandırılması değerlendirilmektedir.
Masrafları NATO'nun askeri bütçesinden karşılanacak olan Patriot sistemleri Türkiye'ye işletimi sağlayacak askerler eşliğinde gönderilecektir. Sistemler ortak savunmanın bir parçası olacağından kullanım konusunda son sözü Türkiye değil NATO söyleyecektir. Türkiye'nin başvurusunun en dikkat çeken unsurlarından birini de Almanya'nın rolü oluşturmaktadır. Körfez Savaşı'nda Türkiye'nin Patriot talebi konusunda en fazla sorun yaratan ülkeler arasında bulunan Almanya, bu kez Patriotları Türkiye'ye gönderme konusundaki olumlu tavrıyla dikkat çekmektedir. Almanya'nın Patriot konusundaki son kararını parlamento belirleyecektir. Bazı tartışmalar olsa da Alman hükümeti Türkiye'nin talebine olumlu yanıt vermekten yanadır. Hollanda'nın da talebin 'dayanışma ilkesi' çerçevesinde değerlendirileceğini açıklaması bu ülkenin de sorun çıkarma niyetinde olmadığının işareti olarak algılanmaktadır. Hollanda, 1991 ve 2003 yıllarında da Patriot füzelerini Türkiye'ye göndermişti. ABD ise, Patriotları sevk etmeye hazır olduklarını bildirdi.
Patriot Füze Sisteminin Özellikleri
MIM-104 Patriot (Phased-Array TRacking and Intercept Of Target), ABD Raytheon Company yapımı uçaksavar füzesidir.
Patriot, yoğun ECM (Elektronik Karşı Koyma) şartlarında dahi süpersonik uçaklara üstünlük sağlayabilecek, yerden havaya atılan bir füze sistemidir. Uçaklara olduğu kadar, taktik balistik füzelere karşı da kullanılabilmektedir. Körfez Savaşında Irak'ın elindeki Scud füzelerine karşı başarıyla kullanılmıştır. Track Via Missile (Füze Güdüm Sistemiyle İzleme) Tam güdümlüdür.
Son versiyonu olan PAC-3 tipi Patriot füzeleri, Mobil ve sâbit rampadan kullanılabilir. Çok fonksiyonlu AN/MPQ 53 radarı mevcuttur. Amerika, Körfez Savaşında, Türkiye, İsrail ve Suudî Arabistan'daki önemli sanayii merkezlerini, limanları ve diğer stratejik yerler dâhil yerleşim merkezlerini korumak için Patriot ve Hawk füze bataryalarını kullanmıştır. Bu savaşta Patriot, Hawk ve E-3 Awacs sistemleri birbirlerini tamamlayarak bölge savunması görevini yerine getirmişlerdir. Esas İtibarıyla hava savunmasının sevk ve idâresini yapan Patriot atış ünitesi, diğer ana parçalardan ayrı olarak görev yapmaktadır. Normal olarak sistem bilgi koordinasyon merkezi aracı tarafından kontrol edilen bir taburda birleştirilmiş altı üniteli gruplar hâlinde kullanılmaktadır.
Uzunluğu 5.30 m, çapı 41 cm, ağırlığı 906 kg'dır. 105 km menzili vardır. 60.000 feet irtifaya kadar kullanılabilir. Bir atış ünitesi, atış kovanlarının her biri içinde dört füzeli 8 ila 16 fırlatma istasyonları, çok maksatlı tarama radarı ve bir muharebe kontrol istasyonundan teşekkül etmektedir.
Azami uçuş süresi 170 saniye olan Patriot füzesi, Japonya'da Mitsubishi tarafından lisans altında üretilmektedir. Füze bugün ABD ve Japonya dışında Almanya, Hollanda, İspanya, İsrail, Kuveyt, Suudi Arabistan, Tayvan ve Yunanistan tarafından kullanılmaktadır.
Standart bir Patriot bataryası; bir radar sistemi, komuta kontrol merkezi, bir jeneratör grubu ve her birinde 4 füze konuşlu 5 adet fırlatma biriminden oluşmaktadır. Fırlatmanın hedef doğrultusunda gerçekleştirilme zorunluluğu olması nedeniyle sistemin fırlatma rampalarının muhtemel hedef yönlerine tertiplendirilmesi gerekmektedir.
Türkiye'nin Uzun menzilli bir hava savunma sistemi satın alması konusu
TSK envanterinde halen uzun menzilli füze ve hava savunma sistemi bulunmamakta, bu amaç için hava önleme uçakları kullanılmaktadır. Türkiye, halen kısa menzilli hava savunma ihtiyacını Rapier ve kaideye monteli Stinger füze bataryalarıyla, orta menzilli hava savunma ihtiyacını ise modernize edilmiş I-Hawk füze sistemleriyle karşılamaktadır.
Körfez Savaşlarından sonra, Türkiye'de uzun menzilli hava savunma sistemi ihtiyacı daha da belirginleştir. ABD ile yapılan görüşmelerden satın alma çıkmadı ama bu ihtiyaç halen devam etmektedir. AWCS erken ikaz ve uyarı uçaklarının alımını da bu kapsamda değerlendirmek gerekir. Patriot füzeleri ve AWACS uçakları uydu sistemleri ile birlikte birbiri ile entegre edilebilmektedir.
Suriye'nin, çok iyi bir Rus menşeili hava savunma sistemine sahip olduğu bilinmektedir. Ortadoğu'da giderek durumun gerginleşmesi, özellikle petrol zengini Ortadoğu ülkelerinin günden güne silahlanmasını ve hatta nükleer hale gelmesini tetiklemektedir. Ortadoğu'da önemli bir aktör olmak isteyen Türkiye'nin uzun menzilli hava savunma sistemi ihtiyacı bu noktada daha da ön sıralara gelmektedir.
Türkiye'nin satın almayı planladığı yüksek irtifa hava savunma sisteminde, dünya genelinde, ABD, Rusya ve Çin gibi ülkelerin ürettiği füze tipleri başlıca alternatifleri oluşturmaktadır. Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi Projesi çerçevesinde ABD'nin Patriot füzelerinin en güçlü alternatifi olarak Rusların S-300-400 füzeleri gösteriliyor. Diğer alternatiflerden Çin'in füzeleri, uzun menzilden daha çok orta irtifa hava savunma sistemleri konusunda uzmanlaşmış durumda bulunmaktadır.
Patriot'ların muhtemel potansiyel satış ekipmanı, 13 ateşleme bataryası, 72 PAC-3 füzesi, çeşitli başka füze türleri ve ilgili diğer sistemlerini içeriyor. Patriot PAC-3 sistemleri ABD'nin Lockheed Martin ve Raytheon şirketleri tarafından üretilmektedir.
Türkiye'ye konuşlandırılacak Patriot füze sisteminde yaklaşık 200 personelin ve 40 araçlık bir konvoyun görev alacağı değerlendirilmektedir. Patriot füzesinin ortalama maliyetinin 1,5 milyon dolar kadar olduğu tahmin edilmektedir.
Rusya'nın Suriye Sınırına Patriot yerleştirilmesine bakışı
Türkiye'nin NATO'dan Patriot füze sistemi istemesi üzerine, Rus Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Suriye sınırına Patriot yerleştirilmesi istikrar sağlamaz" denildi. Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Aleksandr Lukaşeviç de, "Türkiye-Suriye sınırının silahlandırılması tabii ki, endişe edilmesi gereken bir durum" şeklinde konuştu. Lukaşeviç, "Türk Mevkidaşlarımıza önerimiz tamamen farklıdır. 'Potansiyelinizi, kısa sürede Suriye'deki taraflar arasında diyalog ortamının sağlanması için, Suriye muhalefetini etkilemek üzere kullanın' diyoruz" değerlendirmesinde bulundu.
Fransız haber ajansı AFP, Rusya'nın NATO Patriot füzeleri için Türkiye'yi uyardığını iddia etti. AFP, haberiyle ilgili kaynak ise belirtmedi. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen,Türkiye'ye Patriot füzelerinin yerleştirilmesini eleştiren Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'u arayarak, "füzeler sadece savunma amaçlı" dedi. Patriotlar konusunda Rusya'nın açıklamalarını eleştiren Başbakan Erdoğan, "Rusya'nın yaptığı açıklamaları çok yanlış buluyorum. Kendisi ile alakası olmayan, Türkiye'nin iç meselesini kendi meselesi gibi gösterme yaklaşımı yanlış. Mesele füzelerin savunma amaçlı yerleştirilmesi olayı" dedi.
İsrail ile Hamas arasında Gazze'de ateşkes sağlanmasına rağmen Rusya, Karadeniz filosuna bağlı altı savaş gemisini Akdeniz'e gönderdiğini açıkladı. Savaş gemilerinin, çatışmaların yeniden başlaması durumunda Filistin topraklarında ikamet eden Rus vatandaşlarının tahliye edilmesi için gönderildiği bildirilmiş olmasına karşın, asıl maksadın NATO Patriotlarının Türk topraklarına konuşlandırılmasına tepki olarak algılanabileceği değerlendirilmektedir.
Sonuç
Türkiye'nin,Suriye sınırına konuşlandırılmak üzere NATO'dan resmen Patriot füze sistemi talep etmesinin nedenleri şu şekilde sıralanabilir.
1. Patriot füzelerinin yerleştirilmesi, Suriye sınırında krizin tırmandırılmasına hizmet edecek girişimlere karşı caydırıcı rol oynaması, Türk halkına da yalnız olmadığımız imajını vererek moral yükseltmek amacına matuftur.
2. Ortadoğu sürecinden Türkiye'nin dışlanması gibi bir sezinleme içerisinde olan Türkiye, hem dost ve müttefiklerine hem de düşmanlarına, uluslararası organizasyonları çalıştırabilme gücünde olduğu mesajını vermeye çalışmaktadır.
3. Türkiye'yi kendisine düşman gören ülkelere, NATO şemsiyesi altında olduğu gösterilmek istenmektedir.
4. Patriot füzeleri zaten savunma amaçlı olması nedeniyle, Suriye içlerine yapılacak bir harekâtı desteklemek gibi bir amacı yoktur. Kaldı ki, Türkiye sistemleri alırken savunma amaçlı kullanacağı taahhüdünde de bulunmuştur.
5. NATO üyesi bir ülke olarak, NATO sisteminin ne derece güvenilir olduğunu görmek, sistemi aktive etmek istemektedir.
6. Türkiye Cumhuriyeti devleti, harekâta psikolojik destek sağlamak istemektedir.
7. Türkiye'nin istekte bulunması, NATO'nun isteği olumlu karşılaması iki taraflı bir güven tazeleme olarak yorumlanmaktadır.
8. TSK envanterinde uzun menzilli füze ve uçaksavar sistemi yoktur. Bu ihtiyacı sık sık gündeme gelmektedir. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla, araştırmalarını yapan TSK'nin Patriot Füzelerini bir kez daha denemek istemesi olabilir.
9. Olaya NATO ve üretici ülke olan ABD açısından bakıldığında, isteğe hemen olumlu cevap verilmesinin altında her iki Körfez Harekâtında da kullanılan ve yeni versiyonu üretilen Patriot füze sisteminin işlerliğini denemek olabilir.
10. ABD tarafından Patriotların gönderilmesinin perde arkasında, Kürecik'e yerleştirilen radar sisteminin, Suriye veya İran'dan gelebilecek füzelere karşı korunması amacı olabilir.
