YENİ GELİŞMELER IŞIĞINDA AMERİKAN-RUS SATRANCI


YENİ GELİŞMELER IŞIĞINDA AMERİKAN-RUS SATRANCI

Yazan  04 Kasım 2009
Dünya savaşlara ve ekonomik krizlere odaklanmışken, 2009 Sonbaharında Amerikan-Rus ilişkilerinde bir yakınlaşma göze çarpmaktadır.

Bu ilişkilerin iki tarafın çıkarları doğrultusunda mecburi bir yumuşama zemini üzerinde buluşmasından kaynaklanmaktadır. Rusya ikinci süper güç olabilmek için, ABD ise Afganistan sorununu çözebilmek için zamana ihtiyaç duymaktadırlar.

Kafkasya
ABD-Rusya arasında önemli bir konu Amerikan etkisinin Kafkasya'ya doğru yayılmasıdır. Azerbaycan ve Gürcistan'ın Rusya ile düşmanlıklarının olması, bu iki ülkeyi zaten ABD yanlısı yapmıştır. Rusya'nın etkisinde olan ve bölgede önemli Rus üsleri bulunan Ermenistan'ı tamamen yanına çekebilmek için, ABD Türkiye üzerinden Ermenistan'a açılma girişimi başlatmıştır. Hatta bunun için Türkiye üzerine yoğun bir baskı kurduğu da ortadadır. Bu bağlamda Kuzey Kafkasya'daki suikastların getirdiği karışıklık da, ABD'nin Güney Kafkasya'da istediği hedeflere ulaşabilmesi için Rusya'yı oyalayarak güçten düşürme taktiğinin bir parçası olarak algılanabilir. Ne de olsa yakın geçmişte Kuzey Kafkasya, Güney Kafkasya'ya rağmen Rusya için daha ciddi sorunların yaşandığı yer olmuştur.

Afganistan Ve Orta Asya
Rusya, arka bahçesi olduğu için Afganistan'ın istikrarı ile yakından ilgilenmektedir. Burada sürmekte olan savaş uzun vadede Rusya'nın çıkarına değildir. ABD'nin Rusya'nın Orta Asya üzerindeki etkisini kırarak bölgedeki tali enerji kaynaklarını kontrol etme isteği, Rusya'yı gelecekte süper güç olmaktan edecek en önemli husustur. Doğalgaz konusunda AB ülkeleri üzerinde tekelleşmeyi hedeflemiş olan Rusya, bu alanda dünyanın en büyük gaz şirketi olan Gazprom'u bir silah olarak kullanabilmektedir. Bu konu zaman zaman Ukrayna ve AB ülkeleri üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta olup, Rusya'nın şu ana kadar ki uygulamaları, gelecekte kıtayı enerji konusunda Rusya'ya bağlayacağını göstermektedir. Böyle bir durumda Avrupa'da ABD'nin etkisi kırılırken, yerini Rusya alabilir. Dolayısıyla ABD sorunu kalbine, yani Orta Asya'daki enerji kaynaklarına yakın olan Afganistan'dan çözmeye çalışmaktadır. Dolayısıyla ABD'nin buradaki uzun süreli varlığı Rusya'nın lehine değildir.

Rusya, son dönemdeki yumuşamanın bir parçası olarak ABD'nin Kırgızistan'daki Manas Üssü'nü kullanmayı devam ettirmesine ses çıkartmamıştır. Ancak kendisi de bölgede yeni, üs arayışı içindedir. Bunun son örneği Tacikistan'da açmak etmek istediği üs olup, iki ülke arasındaki görüşmeler sürmektedir. Bu üste ağır motorize tugay seviyesinde bir birliğin konuşlandırılması söz konusudur. Anlaşmaya varıldığı takdirde, toplam 7000 kişilik birlikte üç motorize piyade alayı, bir kendinden kundaklı topçu alayı, bir uçaksavar füze alayı ve bir de muharebe helikopter grubu bulunacaktır.i Bu tür önemli ölçüde bir birliğin Tacikistan'da konuşlandırılması, Rusya ile Çin arasındaki stratejik işbirliği anlaşması göz önünde bulundurulduğunda, doğrudan Afganistan'a karşı olduğu açıkça gözükmektedir.

Nükleer Füzeler Ve Stratejik Savunma
ABD ve Rusya, START Antlaşması'nın bitişine rağmen nükleer füzeleri ve başlıkları sınırlama konusunda anlaşmaya varmışlardır. Başlıkların ve gönderme araçlarının sayısal sınırlamaları olumlu bir şekilde sürerken, yeni araştırmalara da hız verilmektedir. Bunun bir örneği Rusya'nın 1 Kasım'da Barents Denizi'nde seyreden Bryansk denizaltısından yapılan balistik füze atışlı denemesinin başarıya ulaşması, bu aşamada Rusya'nın ılımlaşmaya rağmen boş durmayacağını göstermektedir. Eğer Rusya'nın bu ılımlaşmayı geçici gördüğünü ve bu doğrultuda kendi stratejisini geliştirdiğini düşünürsek, bu tarz denemelerin zaman zaman kendini göstereceğini düşünmek gerekir.ii Bunun anlamı, sahip olduğu itibarı gelecekteki kesin adımları atabilecek güce gelene kadar Rusya'nın ABD'nin her alanda takipçisi olduğunu dünyaya hissettirmesi ihtiyacıdır.

ABD'nin stratejik savunma kapsamında antibalistik yetenekli Patriot füzelerinden Doğu Avrupa'ya konuşlandırmak istemesine Rusya'dan ciddi bir tepki gelmiştir. Bunun üzerine Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Romanya'yı 2015'e kadar füze kalkanının dışında tutan ABD, bu alanda oluşan boşluğu giderebilmek için belirlediği alternatif strateji doğrultusunda, stratejik savunma yapılanmasını denize kaydırmıştır. Bunun karşılığında Rusya Afganistan konusunda ABD ile işbirliği yapmıştır. Rusya'nın Afganistan'a belli oranda lojistik sağlanması için havayolu açması, ABD'yi bir ölçüde rahatlatmış ve harcamalarını azaltmıştır.

İran
İran, ABD'nin Rusya ile anlaşıp anlaşmadığı netlik kazanmayan bir konudur. Rusya'nın bir ara İran'a karşı uygulanabilecek yaptırıma katılması gündemdeyken, İran ile savunma işbirliğinden ekonomik girdi sağlayan Rusya'nıniii buna katılmayacağını açıklaması, ABD'nin Rusya'dan beklediği desteği kolay kolay alamayacağını göstermektedir. ABD'ye kafa tutan İran, Rusya için ABD ve müttefiklerinin kendisini çevreleme potansiyeli için Çin'den sonraki en önemli ülkedir. Rusya ile İran farklı açılardan birbirlerine bağımlıdır. İran Rusya ile öncelikle teknolojik, Rusya ise İran ile siyasi işbirliğine ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla ABD'nin Rus-İran ilişkilerini anlama konusunda daha dikkatli davranması gerekmektedir.

Sonuç
ABD-Rusya ilişkilerindeki yumuşamanın geçici olduğu muhakkaktır. Ancak belli bir dönem bile olsa, bu yumuşama kızışmakta olan uluslararası siyasetin üzerine biraz su serpmektedir. Ulusal çıkarları ve hedefleri doğrultusunda ABD tek süper güç olarak kalmayı istemekte, Rusya ise ikinci süper güç olma isteğini saklamamaktadır. Dolayısıyla aralarında sürekli çıkar çatışmalarının yaşanması kaçınılmazdır. 2009 Sonbaharına damgasını vuran aralarındaki ılımlaşma ise, aslında kesin hamlelerden önce oyun kurmaktan başka bir şey değildir.

* 21. Yüzyıl Enstitüsü ABD Araştırmaları Bölüm Başkanı.

____________________________________________________________

[i] "Russia-Tajikistan talks on military base 'positive' – minister", , 26.10.2009, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/10/mil-091026-rianovosti04.htm

[ii] "Russian submarine successfully test-launches ballistic misilse", RIA Novosti, 01.11.2009, http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/russia/2009/russia-091101-rianovosti01.htm

[iii] Rusya'nın İran'a karşı ABD ile işbirliği yapmak üzereyken vazgeçmesinin önemli bir sebebi, bu ülkeyle aralarında olan bir milyar dolarlık silah anlaşmasını iptal etmek istememesidir. Anlaşma iptal edildiği takdirde Rusya ayrıca 300-400 milyon dolar da ceza ödemekRIA Novosti zorunda kalacaktır. Bkz. "Russia to lose 'billions' if S-300 missile deal with Iran scrapped", RIA Novosti, 21.10.2009,
http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/10/mil-091021-rianovosti06.htm

Burak ÇINAR

1973 yılında Ankara'da doğmuştur. Lise eğitimini Ankara Lisesinde tamamlamıştır. 1998 yılında Bilkent üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun olmuştur.  2000 yılında Atılım üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde Yüksek lisans eğitimine başlayan çınar, buradaki eğitimini tamamladıktan sonra 2003 yılında Hacettepe üniversitesi Tarih  bölümünde başladığı doktora çalışmalarını 2007 yılında tamamlamıştır.

 

YAYINLARI (TüRKçE):

 

n    Yayınlanmamış Doktora Tezi: İkinci Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi ve Türkiye, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe üniversitesi (2007).

n    Yayınlanmamış Master Tezi: Körfez Savaşı Sonrası Türkiye, Suriye ve Yunanistan'ın Savunma Politikalarının Türk Dış Politikasına Etkileri, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atılım üniversitesi (2002).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Incorrect Technological Decisions”, Akademik Araştırmalar Dergisi (No: 9-10, Mayıs-Aralık 2001), s.145-177, http://www.academical.org/dergi/MAKALE/9_10sayi/s9cinar1.htm

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Yeni NATO üyesi Doğu Avrupa ülkelerinin Dünya Silah Piyasasındaki Yerleri”, Jeopolitik (Yıl: 1, Sayı: 2,  Bahar 2002), s.128-137.

n    Ulusal Yayın-Akademik: “İkinci Dünya Savaşı'ndaki Silah Teknolojileri'nin Soğuk Savaş'a Etkileri”, Jeopolitik (Yıl: 2, Sayı: 5,  Kış 2003), s.118-127.

, s.147-154.

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Savaş ve çatışmalardaki Amerikan Askeri Kayıpları”, Jeopolitik (Yıl: 3, Sayı: 9,  Kış 2004) s.146-157.

n    Ulusal Yayın: “Irak Savaşı'nda Teknoloji-Ordu-Harekat Bağlantısı”, Stradigma (Sayı: 7, Ağustos 2003) http://www.stradigma.com/turkce/agustos2003/makale_05.html

n    Ulusal Yayın: “Savaş Tarihinde Saldırı-Savunma İlişkisi”, Stradigma (Sayı: 9, Ekim 2003)  http://www.stradigma.com/turkce/ekim2003/makale_07.html

n    Ulusal Yayın: “İnsan, Silah ve Kültür”, Panorama (Sayı: 4, Mayıs 2004) http://www.panoramadergisi.com/mayis2004/pf_version.php?id=4

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'ta Güvenlik Uzak Bir Düş”, Cumhuriyet-Strateji, No: 22, (22 Kasım 2004).

n    Ulusal Yayın-Makale: “ABD İle Başbaşa Gidiyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 27, (3 Ocak 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak Savaşı'nda Silahların Etkinliği”, Cumhuriyet-Strateji, No: 29, (17 Ocak 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Tarihten Tarihe öğütler”, Cumhuriyet-Strateji, No: 41, (11 Nisan 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye'deki Tarihi Savaşalanları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 50, (13 Haziran 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Gelişmekte Olan Bir ülkenin Savunma Sanayisi Nasıl çökertilir?”, Cumhuriyet-Strateji, No: 58, (8 Ağustos 2005)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak Savaşı'nda Amerikan Kayıplarının Boyutu”, Cumhuriyet-Strateji, No: 71, (7 Kasım 2005)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Kamboçya ve Laos Müdahaleleri Işığında Suriye'ye Askeri Müdahale”, Strateji No: 75, (5 Aralık 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Değişen Savaş Tarzları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 80, (9 Ocak 2006).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'tan çekilme Tartışmaları Hızlandı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 89, (13 Mart 2006).

n    Ulusal Yayın-Makale: “İran'a Olası Saldırı Yöntemleri”, Cumhuriyet-Strateji, No: 156, (25 Haziran 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Saldırı Helikopterlerinin Etkisizliği”, Cumhuriyet-Strateji, No: 165, (27 Ağustos 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye Bölgesel Düşünmeli”, Cumhuriyet-Strateji, No: 181, (17 Aralık 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Başarı Diplomasiyle Tamamlanmalı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 184, (7 Ocak 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Ortadoğu'da Kaybolan Batı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 186, (21 Ocak 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'tan çekilmek Zor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 189, (11 Şubat 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Rusya İzin Vermez”, Cumhuriyet-Strateji, No: 190, (18 Şubat 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Hükümetin Stratejik Başarısızlığı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 196, (31 Mart 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Sömürü Mantığı Değişmedi”, Cumhuriyet-Strateji, No: 198, (14 Nisan 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye ‘Kabullere' Zorlanıyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 201, (5 Mayıs 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Savaşların Yan Etkileri”, Cumhuriyet-Strateji, No: 216, (18 Ağustos 2008)

n    Ulusal Yayın-Makale: “ABD Kayboluyor, Rusya Yükseliyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 217, (25 Ağustos 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Yeni Soğuk Savaşın Şekillenme Süreci”, Cumhuriyet-Strateji, No: 221, (22 Eylül 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Büyük Kedilerin Oyun Yumağı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 223, (5 Ekim 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nın Hava Muharebeleri Ve Kayıplar I”, MSI, 2008-36, (Ekim 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Savaş Ve ölüm”, Cumhuriyet-Strateji, No: 225, (20 Ekim 2008)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nın Hava Muharebeleri Ve Kayıplar II”, MSI, 2008-37, (Kasım 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Gürcistan Savaş Notları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 230, (24 Kasım 2008).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Modern Savaş'ın Babası: Gustav Adolf”, Hacettepe üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Cilt:25 Sayı:2, Aralık 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Zırhlı Birlikler I”, MSI, 2008-38, (Aralık 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Zırhlı Birlikler II”, MSI, 2008-39, (Ocak 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Emperyalizmin Sınır ülkesi”, Cumhuriyet-Strateji, No: 238, (19 Ocak 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Tarihte üçüncü Güç Ve Orta Asya Enerji Savaşları”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl:4 Sayı:8, Aralık 2008, s.21-43, http://www.harpak.edu.tr/saren/files/GSD/guv_str_sayi_8_aralik2008.pdf

n    Ulusal Yayın-Makale: “İsrail'in Savaş Riski”, Cumhuriyet-Strateji, No: 241, (9 Şubat 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Helikopterler”, MSI, 2008-41, (Mart 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Moğolların İkinci Japonya Seferi: Kyushu 1281”, Hacettepe üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:10, Bahar 2009, s.37-55.

n    Ulusal Yayın-Akademik: (Yrd. Doç.Dr. Haldun Yalçınkaya ile birlikte) “Blitzkrieg'in İkinci Dünya Savaşı öncesi Uygulaması: Büyük Taarrruz”, Hacettepe üniversitesi, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (basım aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Afganistan'da Yeni Dönem”, ASAM Güncel Analiz, www.asam.org.tr

n    Ulusal Yayın-Makale: “McNamara'nın Ardından” ASAM Dış Politika Analizi, www.asam.org.tr

n    Ulusal Yayın-Makale: “Obama'nın Mesajı”, Stratejik Analiz (Temmuz 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Deniz Desteği”, MSI (Temmuz 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Nehir Desteği”, MSI (Ağustos 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Roma Ordusu'nun Savaşlardaki üstünlüğü” (basım aşamasında), Doğu Batı.

n    Ulusal Yayın: Amerikan Ordusu'nun Afganistan'daki Etkisizliği, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3000&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Afganistan'daki Hançer Harekâtı”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3028&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Bölgeden Bölgeye Sıçrama Stratejisi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3017&kat=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Irak'tan çekilmesi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazararsiv.aspx?yazar=133

n    Ulusal Yayın: “Obama Ve Nobel”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3059&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “Yeni Gelişmeler Işığında Amerikan-Rus Satrancı”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009 (yayın aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Bir Savaş Nasıl Yaratılır?”, 21. Yüzyıl, Aralık 2009 (basım aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Afganistan Bir Tet Saldırısı'nın Eşiğinde mi? ”, 21. Yüzyıl, Kasım 2009 (basım aşamasında).

 

Son ekleyen Burak ÇINAR

Obama ile Özgürlük ve Demokrasi Yolu Küba: Yeni Enerji Jeopolitiğinde Bir Hamle Mi?
ÖZEL RAPOR: İRAN VE XIII-XX YÜZYIL ARASI İRAN-İNGİLTERE İLİŞKİLERİ VE SONUÇLARI
ALMANAK 2020: GEÇİCİ KORUMA ALTINDAKİ SURİYELİLER

ÜYE GİRİŞİ

Şifremi unuttum

ÜYELERE ÖZEL

  1. SON MAKALELER
  2. ÇOK OKUNANLAR

Ergun Mengi   - 07-04-2024

Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Başlangıcında, Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Anatomisi

2. Mahmut, Balkan isyanları, Rus baskısı ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa’yla uğraşırken yeniçeriler, her fırsatta ayaklanmaktaydı. 15-18 Kasım 1808’de Babıali’yi basan yeniçerilerle mücadele eden Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa mahzendeki barutları ateşleyerek içeri giren 600 yeniçeriyle beraber kendini h...

Error: No articles to display