Seçim sonuçlarının Kasım ayında açıklanması bekleniyor.

Alınan tüm güvenlik önlemlerine rağmen, saldırıların ve can kayıplarının gölgesinde gerçekleştirilen bu seçimler Afgan halkı adına bir demokrasi sınavı; hükümet adına güvenli koşullarda seçim gerçekleştirebilme kapasitesinin değerlendirilmesi açısından bir test niteliğinde idi.

Afganistan Hükümeti bu testi başarıyla geçti mi? 

Taliban’ın ülkenin yarısından fazlasını kontrol ettiği, IŞİD’in yerleşmeye başladığı, hükümet güçlerinin terör örgütleri ile mücadele ettiği, Taliban ve IŞİD’in birbirleri ile çatıştığı, kaos halinin hakim olduğu Afganistan gibi bir ülkede seçimlerin gerçekleştiriliyor olmasını başlı başına bir başarı olarak okursak, hükümet bu testi geçmiştir. Ancak güvenlik nedeniyle seçim günü bazı oy verme merkezlerinin kapatılmış olduğu, bu nedenle oy verme işlemlerinin bir gün uzatılmasının gerektiği, üstelik Gazne ve Kandahar vilayetlerinde oy verme işlemlerinin ertelendiği hususlarını dikkate alırsak –hatta Gazne’de ertelemenin süresiz olduğu belirtiliyor- hükümetin bu testi ülkenin tamamında başarıyla geçtiğini söyleyemeyiz.

Daha da önemlisi, resmi rakamlara göre, seçimlerle ilgili şiddet olaylarında can kaybı ve yaralı sayısının 170’i bulması,[1] seçim günü çok sayıda patlamanın gerçekleşmesi, seçimin ilk günü 36 kişinin hayatını kaybetmesi,[2] seçimlerin gerçekleştirilmiş olmasını başlı başına bir başarı olarak görenler açısından bile, bu başarıyı gölgeleyecek gerçeklerdir.

Afganistan halkı bu demokrasi sınavını başarıyla vermiş midir?

Seçime katılım oranı kesinleşmemiş olsa da,  Bağımsız Seçim Komisyonu Başkanı Abdul Badi Sayyad, 4 milyonu aşkın seçmenin oy kullandığını açıklamıştır. Sayyad’ın verdiği bu rakamın gerçeği yansıtmadığına yönelik iddialar mevcuttur;[3] ancak rakamı doğru kabul ettiğimizde ve kayıtlı seçmen sayısının 8.8 milyon olduğunu dikkate aldığımızda seçime katılım oranının % 50’den az olduğu sonucuna varmaktayız ki, bu oran halkın demokrasi sınavına pek de ilgi göstermediği yönündeki bir çıkarıma sebep oluyor. Ancak bu oranı, Afganistan’da son on yılda geçmiş seçimlerdeki katılım oranları ışığında değerlendirir isek, demokrasi adına kısmen olumlu bir tablo ile karşılaşıyoruz. Zira 2010 Wolesi Jirga seçimlerinde katılım oranı  % 40.94’de kalmış; 2014 başkanlık seçimlerinde katılım oranı sadece %38.9.[4] Hal böyle olunca Afgan siyasiler bu son seçimi Afgan halkının demokrasiye sahip çıkması olarak okumuştur; Devlet Başkanı Ghani bir mesaj yayınlayarak halka ve güvenlik güçlerine teşekkür etmiştir..

Ghani mesajında, “Afganistan'ın büyük halkı, teşekkürler! Oy vererek, dünyaya şiddeti istemediğinize dair bir mesaj gönderdiniz, demokrasi yolunda kararlılığınızı gösterdiniz. Taliban’a bu ulusun kimseye teslim olmayacağını kanıtladınız”[5]  demiştir.

Ghani’nin seçimler nedeniyle halka teşekkür ederken, Taliban’a özel atıf yapmasının nedeni ise Taliban’ın seçimleri “halkı kandırmak için bir komplo”, “kötü niyetli yabancıların çıkarına hizmet eden bir araç” olarak görmesi ve hatta seçimleri engellemek için her türlü engeli yaratacağını açıklamış olmasıdır. [6] Taliban seçimlerden birkaç gün önce de halkı seçimleri boykot etmeye çağırmış ve seçimleri yine “Afganistan’a karşı yabancıların komplosu” olarak nitelendirmiştir.[7] Taliban önce seçmen  kayıt merkezlerine yönelik saldırıları halkı anılan merkezlere gelip kaydolmaktan caydırmaya çalışmış,  sonrasında seçim merkezlerine yönelik saldırıları ile oy kullananları kendince cezalandırmaya kalkışmıştır.  

Bu koşullarda Afganistan uzmanları da Afgan halkının seçime katılımını başarı olarak okuma eğilimindedir. Hatta BBC’den Lyse Doucet, Afganistan’da oy kullanmayı cesur bir eylem olarak nitelendirmiştir.[8] Bu tür bir okuma ve sandık başına gidenleri cesur olarak tanımlama, Taliban’ın tehditler savurduğu, saldırılar gerçekleştirdiği bir ortamda, hiç de yanlış sayılmaz.

Ancak Afganistan’da demokrasi adına bu kısmi pembe tablo, 35 milyonu aşan nüfusa sahip Afganistan’da, nasıl oluyor da, kayıtlı seçmen sayısının sadece 8.8 milyon olduğu sorusu ışığında önemini kısmen yitiriyor. Dolayısıyla, Afgan halkı, Taliban korkusundan seçim merkezlerine gidip seçmen kaydını yaptırmamış ise,  seçmen kaydını yaptırdığı halde oy kullanmamış ise, seçimleri gölgeleyen –isteği de tam olarak budur-  Taliban olmuştur.

[1] https://www.ndtv.com/world-news/as-afghanistan-votes-for-a-new-parliament-terror-attacks-leave-170-dead-1935057, 21 Ekim 2018

[2] https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/chaotic-bloody-afghan-parliamentary-elections-enter-2nd-day/2018/10/21/3ed3f098-d4eb-11e8-a4db-184311d27129_story.html?utm_term=.d79511106c67, 21 Ekim 2018

[3] https://www.afghanistan-analysts.org/election-day-two-a-triumph-of-administrative-chaos/,  21 Ekim 2018

[4] http://www.electionguide.org/countries/id/2/,

[5] https://www.tolonews.com/index.php/elections-2018/ghani-thanks-nation-successful-elections, 21 Ekim 2018

[6] https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/the-taliban-has-vowed-to-disrupt-the-afghan-elections-candidates-are-out-in-force-anyway/2018/10/16/d57bf1a4-ccf7-11e8-ad0a-0e01efba3cc1_story.html?utm_term=.049a8f9dc468, 17 Ekim 2018

[7] https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-election-taliban/afghan-taliban-issue-fresh-call-to-boycott-foreign-plot-of-elections-idUSKCN1MS1JK, 18 Ekim 2018

[8] https://www.bbc.com/news/world-asia-45919057, 21 Ekim 2018