Rusya açısından Suriye'nin önemi tarihi, askeri ve ticari bağların ve işbirliğinin ötesinde sıcak denizlerde varlık sorunu olarak algılanmaktadır. Bu bağlamda Suriye, Rusya için "Orta Doğu'nun stratejik kalbi"[1] konumundadır. Suriye konusunda Rusya sürecin başından bu yana Esad'ı desteklemekle birlikte zaman zaman bölgede aşırı güç kullanımları karşısında da Esad rejimini eleştirmekten de çekinmemiştir. Bu yazıda Suriye Krizi boyunca Rusya ve Suriye arasındaki ilişkiyi ve Rusya'nın uluslararası alanda Suriye ile ilgili takip ettiği politikaları ele alınıp değerlendirilecektir.

1.Rusya'nın Suriye'ye silah satışı: Mart 2012'de Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından hazırlanan raporda Suriye'nin silah ihtiyacının yüzde 78'lik kısmını Rusya'dan sağladığını ve Rusya'nın Suriye'ye sattığı silah oranın 2007 ile 2011 arasında daha önceki 4 yıla oranla yüzde 580 arttığını açıklamıştır.[2] Rusya ve Avrasya Programı uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden Jeffrey Mankoff, Rusya ve Suriye arasındaki savunma sanayi anlaşmalarının değerinin 4 Milyar Dolar olduğunu belirtmektedir. [3] Bu açıdan, İran ve Libya'ya uygulanan ambargolardan sonra, Rusya'nın silah ihracatı için daha önemli bir pazar olarak gördüğü Suriye'ye de silah ambargosu uygulanma ihtimali Rusya'yı endişelendirmiş ve Suriye'ye karşı yaptırımları mümkün olduğunda durdurmaya çalışmıştır. Suriye krizi ekseninde Rusya, Suriye'ye silah satışını devam ettirmekte ve Suriye'ye yapılacak her türlü askeri müdahaleye karşı olduğunu açıklamaktadır.

2. Rusya'nın Suriye'ye politikasının uluslararası alana yansımaları: Rusya'nın Suriye desteğinin net bir şekilde görüldüğü diğer alan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK)'nde alınacak kararlara veto hakkını kullanmasında net bir şekilde görülmektedir. 4 Şubat 2012'de BMGK'ne sunulan Suriye tasarısı Çin ve Rusya'nın vetosu sonucunda kabul edilmemiştir.[4] Nitekim bu Rusya ve Çin'in Suriye bağlamında BMGK tarafından alınacak karar kapsamında ilk vetoları değildir. Ekim 2011'de Rusya, Çin ile birlikte BMGK'de Suriye kararını veto etmiştir.[5] Rusya Çin ile birlikte BMGK'nde Suriye'ye müdahale kapsamında çıkartılmak istenen kararları veto ederek, uluslar arası alanda Suriye'ye desteğini net bir şekilde göstermektedir. Rusya ve Çin'in veto kozları Batı'nın Suriye'ye müdahale isteğini tamamen ortadan kaldırmamışsa da BMGK'de daha yumuşak kararların alınımında önemli rol oynamıştır. 21 Mart 2012'de BM Güvenlik Konseyinde Çin ve Rusya, BM Özel Temsilcisi Kofi Annan'ın altı maddelik Suriye planının kabul edilişi bunun en somut göstergesi olmuştur.[6], [7]

3. Rusya'nın Suriye Krizi Sürecinde İstihbarat Paylaşımı: Bu süreçte Rusya çeşitli dönemlerde Suriye'ye Batı müdahalesi beklediğine dair açıklamalarda bulunmuştur. 12 Ocak 2011'de, Rusya Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Nikolay Patruşev, İnterfax'a verdiği bir röportajda Suriye'ye, Fransa, İngiltere veya İtalya'dan değil, Suriye'nin komşu çevresinden, kısa süre öncesine kadar kendisiyle dost olan, İran ile rekabet eden ve büyük ihtirasları olan Türkiye tarafından bir müdahale beklediklerini açıklamıştır. [8] Ardından 4 Şubat 2012 BMGK vetosundan sonra Çin ve Rusya'nın uluslararası alanda veto kararları eleştirilirken, Rusya Dış İşleri Bakanı Sergei Lavrov ve Rusya Federal Dış İstihbarat Servisi Başkanı Mihail Fradkov Suriye'ye 2012 Şubat ayının başlarında bir ziyaret gerçekleştirmiştir. [9] Rusya, bu süreçte bir nevi enformasyon savaşı sürdürerek Batı'nın gerçekleştirebileceği "taktik sürprizleri"[10] engellemeye çalışmıştır.

4. Rusya'nın bölgede varlığını hissettirme girişimleri: Rusya bölgede sahip olduğu Tartus Limanı'nda bulunan askeri üssü ile Akdeniz'e ulaşmakta ve Orta Doğu coğrafyasında bulunma şansını elinde tutmaktadır.Bu nedenle Tartus Limanı Rus askeri üssünün varlığı ve bu üssün korunması Rusya'nın bölgedeki varlığı için önemlidir. 2006' da Moskova, Tartus ve Lazkiye üslerini kullanabilmek için, Beşir Esad'ı Kremlin'e davet etmiş Suriye'nin borcunun %70'ini silmiştir.[11] Rus askeri uzmanlardan Aleksandır Perenjiyev Suriye'nin Ortadoğu'da Rusya'nın son cephesi olduğunu belirtmiş ve ''Eğer bu kaybedilirse bizim değerimiz ikinci sınıf bir ülke konumuna düşer." açıklamasında bulunarak Suriye'nin bölgeye çıkış açısından önemini belirtmiştir. [12]

Rusya bölgede sahip olduğu Tartus askeri üssüne Suriye Krizi süresinde belirli dönemlerde savaş gemileri göndermiştir. İtar-Tass 'da Eylül 2011'de yayınlanan haberde ağır uçak gemisi Amiral Kuznetsov 'un üç aylık Atlantik ve Akdeniz turuna çıkacağı açıklanmış ve son durak olarak ise Tartus askeri üssü belirtilmiştir.[13] Ocak 2012'de Rusya Savunma Bakanlığı savaş gemilerinin Suriye'nin Tartus Limanı'nı ziyaretinin ülkede devam eden siyasi krizle ilişkili olmadığını, önceden planlanan bir tatbikat çerçevesinde bölgede bulunduklarını açıklamıştır.[14] Mart 2012'de Rusya ve uluslararası basında yer alan Rus savaş gemisinin Suriye limanına yanaştığı ve askeri amaçlı olarak bölgede olduğu yönünde iddialar ortaya atılmıştır. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise bu iddiaların bir peri masalı[15]olduğunu belirtmiştir. Fakat bu iddialardan kısa bir süre sonra Moskova 3 Nisan'da Rus savaş gemisi Smetliviy 'i Suriye limanına göndermiştir. İsrail merkezli internet sitesi Debka File Rusya'nın bu hareketini Washington'a verilmiş bir mesaj olarak yorumlamıştır. [16]

Sonuç olarak Rusya, Arap Baharı sürecinin başında Tunus ve Mısır olaylarına bekle –gör politikası takip ederken, olayların Suriye'ye sıçraması ile ülkeye askeri müdahaleyi engellemek adına uluslararası alanda desteğini açıkça göstermiş ve göstermektedir. Rusya'nın SSCB'nin çöküşü ile uluslararası alanda güçlü bir aktör olmadığı ve eski gücüne kavuşma isteği söylemleri dile getirilse de Rusya, Suriye Krizi'nde sahip olduğu küresel aktör ve belirleyici konumunu destekler politikalar takip etmektedir. Rusya Suriye'ye silah satışına devam ederek hem Suriye'ye destek vermekte hem de enerji ve silah satışına dayalı ekonomisinin devamlılığını sağlamaya çalışmaktadır.Uluslararası alanda Suriye Krizi ile birlikte daha aktif yer alma şansını yakalayan Rusya, Çin ile birlikte BMGK'deki veto hakkını kullanarak Suriye'ye yapılacak olası bir müdahaleyi engellemeye çalışmaktadır. En önemlisi ise Rusya bu süreç boyunca gerek istihbarat kaynaklı açıklamaları gerekse de bölgede yapmış olduğu askeri tatbikatlar ile gövde gösterisinde bulunarak Batı'ya bölgeden vazgeçmeyeceğinin sinyallerini göndermiştir.

[1] Dmitri TRENİN ,"Why Russia Supports Assad"

, http://carnegieendowment.org/2012/02/09/why-russia-supports-assad/9j2x, 09.02.2012

[2]Tom Parfitt, " Syria: dramatic increase reported in foreign arms supplies to Assad regime between 2007-2011,"19.03.2012

[3](Holly Yan ,"Why China, Russia won't condemn Syrian regime" http://articles.cnn.com/2012-02-05/middleeast/world_meast_syria-china-russia-relations_1_syrian-president-bashar-al-assad-syrian-government-syrian-regime?_s=PM:MIDDLEEAST,05.02. 2012)

[4]"Rusya ve Çin BM'deki Suriye Tasarını Veto Etti" http://www.voanews.com/turkish/news/Rusya-ve-Cin-BMdeki-Suriye-Tasarn-Veto-Etti-138713344.html,04.02.2012

[5] "Rusya neden Suriye yönetimini destekliyor?",http://www.sabah.com.tr/Dunya/2011/10/15/rusya-neden-suriye-yonetimini-destekliyor,15.10.2011

[6]"Russia and China join UN security council effort to end Syrian bloodshed"

http://www.guardian.co.uk/world/2012/mar/21/syria-un-security-council-peace-russia-china,21.03.2012

[7]"Suriye Annan Planı'nı kabul etti" , http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/03/120327_syria_annan.shtml, 27.03.2012

[8] "Nikolai Patrushev:If Putin, Obama come to power, situation worldwide can see a trend toward consolidation"http://www.interfax.com/interview.asp?id=301007,12.01.2012

[9]"Lavrov in Syria to Strongly Back Assad",

http://www.themoscowtimes.com/news/article/lavrov-in-syria-to-strongly-back-assad/452593.html,08.02.2012

[10] Ümit Özdağ " İstihbarat Teorisi", Kripto Yayınları, Ankara, s.85-86

[11] http://wakeupfromyourslumber.com/node/5367

[12] "Lavrov in Syria to Strongly Back Assad",http://www.themoscowtimes.com/news/article/lavrov-in-syria-to-strongly-back-assad/452593.html,08.02.2012

[13]" Cruiser Adm Kuznetsov to leave for Mediterranean in Nov", http://www.itar-tass.com/en/c32/236147.html,29.09.2011

[14] "Russian warships leave Syrian port of Tartus"http://en.rian.ru/world/20120110/170695026.html, 10.02.2012

[15] "'Fairytales!' No Russian warships, anti-terror squads in Syria ", http://rt.com/politics/russia-syria-warships-annan-lavrov-979/, 20.03.2012

[16] "Russian warships launch drill from Tartus versus US-Israeli-Greek naval exercise", http://www.debka.com/article/21886/, 03.04.2012