Rosneft ve ExxonMobil, Rusya’nın Kuzey Kutup sularında hak iddia ettiği bölgelerde şimdiye kadar görülmemiş bir yatırım bütçesi ile geleceğe yönelik petrol üretmek üzere çalışmaya başlamış durumdadırlar. Bir Rus devlet şirketi olan Rosneft ile ABD’li özel ve dünyanın en büyük enerji şirketlerinden birisi olan ExxonMobil’in bu tarihi projesi “Yeni Soğuk Savaş” geliyor analizleri açısından değişik bir anlam taşımaktadır. ABD bizzat Rosneft ile ilgili yaptırımlar oluşturmaya ve AB ülkelerini de yaptırımlara uymaları için zorlarken neden ExxonMobil’in Rosneft ile olan çalışmalarına ses çıkartmamıştır? Oysa ki çok kısa bir süre önce Washington, IŞİD tehdidinin Erbil’deki ExxonMobil ve Chevron çalışanlarının olduğu bölgeye yaklaşması neticesinde IŞİD’i bombalamaktan da çekinmemiştir.
Uluslararası politikada her ne kadar Washington ve Moskova birbirleri ile pek çok noktada yeniden bir kriz sürecine girmiş olsalar ve “Yeni Soğuk Savaş – New Cold War” analizleri yapılmaya başlamış olsa da dünya artık eski SSCB ve ABD zamanındaki gibi dönmemektedir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından yeni kurulan Rusya Federasyonu içerisinde faaliyetlerine başlayan Amerika merkezli ExxonMobil enerji şirketi 20 yıldan fazla bir süredir Rusya topraklarında faaliyet göstermektedir. Rusya’nın ABD ile olan inişli-çıkışlı ilişkilerine paralel olarak ExxonMobil’in Rusya içerisindeki faaliyetleri de zaman zaman engellemelerle karşılaşmıştır. Örneğin Rusya’nın en uzak coğrafyalarından birisi olan Sakhalin adasında halen faaliyetlerde bulunan ExxonMobil, Sakhalin I projesi süresince çeşitli zorluklarla da karşılaşmıştır. Ama her şeye rağmen Rusya enerji sektöründe faaliyet göstermesine izin verilen nadir ABD enerji şirketi olarak ExxonMobil, Rusya açısından ayrıcalıklı bir noktada tutulmaktadır. Çünkü ExxonMobil’in Rusya’da ki varlığı, Rusya açısından hiç olmamasından çok daha faydalı görülmektedir.
2011 yılında Rosneft ile ExxonMobil arasında imzalanan tarihi anlaşma neticesinde iki şirket sadece Rusya’da değil aynı zamanda ABD’de ortak çalışmalar yapmak konusunda ve teknoloji paylaşımı konularında stratejik bir anlaşmaya varmışlardır. İki şirket arasındaki 2011 yılındaki anlaşmanın ardından bu kez 2012 yılında taraflar hem Batı Sibirya’da hem de Rusya’nın arktik bölgesinde multimilyar dolarlar değerlerinde keşif çalışmalarına başlayacaklarını duyurmuşlardır. 2013 yılı içerisinde arktik bölgede arama faaliyetlerinin başlaması ile birlikte şirketler bu kez likit doğal gaz konusunda da ortak çalışma kararı almışlardır. İki şirket açısından 2013 yılının en çarpıcı işbirliği anlaşmalarından birisi ise Rosneft’in alt şirketlerinden birisi olan NeftegazAmericaShelf LP şirketinin ExxonMobil Meksika körfezinde arama ve üretme lisansı sahibi olduğu bloklarda %30 pay sahibi olmasıdır. Dolayısıyla bir yandan ABD’li ExxonMobil Rusya’nın yeni stratejik alanlarına giriş yaparken, Rus Rosneft şirketi de ABD’nin stratejik kaynaklarına giriş yapmıştır.
2013 yılı sonunda Ukrayna’da olayların başlaması ve 2014 başında Soçi Olimpiyatlarının ardından Ukrayna’da hükümetin düşmesi ve gözlerin Rusya’ya çevrilmesine neden olmuştur. ABD tarafından yaptırım politikalarının telaffuz edildiği bir sırada Mayıs 2014 tarihlerinde Rusya’nın St.Petersburg şehrinde Rosneft CEO’su Igor Sechin (ABD yaptırım listesinde adı halen bulunmaktadır) ve ExxonMobil tüm dünyanın önünde yeni bir stratejik anlaşma imzalamışlardır. Ukrayna’da gelişen olaylar ve Rusya’nın Kırım’ı ilhakının ardından Ukrayna’daki haklarını kaybeden ExxonMobil açısından hiçbir sorun olmamış olmalı ki, ExxonMobil Rusya ile ilişkilerini geliştirmekten çekinmemiştir. Çünkü zaten ExxonMobil açısından şirketin Rus topraklarındaki ve sularındaki kaynaklarından kar elde etme oranı Ukrayna’ya göre çok daha fazladır.
Son olarak geçtiğimiz günlerde Rosneft ve ExxonMobil tarafından yapılan açıklamalara göre ise şirketler 2030 yılına kadar Rusya’nın Arktik bölgesine 400 milyar dolar tutarında bir yatırım yapmayı planlamaktadırlar. Yine şirketlerin ortak açıklamasına göre Arktik bölgede tek başına Suudi Arabistan rezervleri kadar bir kaynak bulmayı hedeflerini belirtmektedirler. 9 Ağustos tarihi itibariyle de Rosneft ve ExxonMobil Arktik bölgenin Kara Deniz sahasında keşif çalışmalarına başlamışlardır. İki şirketin toplamda 400 milyar dolar yatırım yapmayı planladıklarına göre bölgeden ne miktarda bir kar elde etmeyi düşündüklerini ise tahmin etmek çok da zor değildir.
ExxonMobil ve Rosneft işbirliği, ABD ve Rusya arasındaki gerilime rağmen nasıl bu kadar stratejik bir gelişme gösterir sorusunun cevabı şu şekilde düşünülebilir. Öncelikle dünya artık eski dünya, Rusya artık eski kapalı Rusya değildir. Buna ilave olarak da ortada yeni bir Soğuk Savaş vardır demek için çok erkendir. Yaşanan sadece fillerin kavgası sırasında ortada ezilen çimler meselesidir. ABD, AB ülkelerine Rus enerji şirketlerine yaptırım uygulamaları için baskı yapmaktadır; ama ExxonMobil’e aynı baskıyı uygulayamamaktadır çünkü hiçbir ABD Bakanı böyle bir güce sahip değildir. Öyle ki ilk Kürt petrolü alıcı bulabilmek için liman liman dolandığında ilk tankerdeki petrolün Rosneft tarafından satın alınıp İtalya’nın Triste limanından Avrupa’da bir rafineriye pompalandığı ortaya çıkmıştır. Muhtemeldir ki Kuzey Irak bölgesinde faaliyette bulunan ExxonMobil, Rosneft ile ilişkilerini kullanarak bu satışın gerçekleşmesi sağlanmış olabilir. Rusya’nın bu noktadaki taktiği özellikle ExxonMobil üzerinden ABD yaptırımlarını kırmak veya önemsiz hale getirmek olarak anlaşılabilir.
