Zafer Yanukoviç'in
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda çok az bir farkla Bölgeler Partisi (Partiya Regionov) Başkanı Viktor Yanukoviç galip geldi. Başbakan Yuliya Timoşenko, "Rusya'nın adamı" olarak tanınan Yanukoviç'in çok az gerisinde kaldı. Merkezi Seçim Komisyonu'nca seçim sonuçlarına ilişkin 9 Şubat gecesi yapılan açıklama ile oyların yaklaşık yüzde 99.99'nun sayıldığı, Yanukoviç'in oyların yüzde 48.95'ini, Timoşenko'nun ise yüzde 45.47'sini aldığı duyurulmuştur. Seçmenlerin yüzde 4.36'sı ise oylarını iki aday için de kullanmamıştır. Seçim Komisyonu'ndan yapılan açıklamaya göre seçimlerin resmi sonuçları 17 Şubat 2010 tarihinde açıklanacaktır.[1]
Seçim sonuçları, siyasi analistler için sürpriz olmamıştır. 17 Ocak 2010'da yapılan seçimlerin birinci turunda Yanukoviç yüzde 35, Timoşenko ise yüzde 25 oranında oy almıştı. Birinci tur oylamaya katılan seçmenlerin ekseriyetinin ikinci turda Timoşenko'yu tercih edeceği belirtilmiştir. Bu tercih değişikliği ile ikinci turda iki aday arasındaki oy farkı önemli ölçüde azalmışsa da seçimler yine de Yanukoviç'in üstünlüğü ile sonuçlandı. Seçim sonuçları, Ukrayna halkının, bir anlamda, Rus ve Batı taraftarı olmak üzere eşite yakın bir oranda parçalandığını göstermektedir. Adayların potansiyel oy kazandığı bölgelerden alınan sonuçlar bunu matematiksel olarak doğrulamaktadır.
Sonuçların açıklanmasıyla, Yanukoviç'in seçim bürosunda bayram havası hakim oldu. Yanukoviç galip geldiğini açıklayarak ülkenin birlik ve bütünlüğünü sağlama vaadinde bulundu. Yaptığı ilk açıklamada dile getirdiği "Bence biz bu seçimlerde ülkenin birleşmesi için ilk adımı atmış bulunuyoruz. Bu çok önemli ve benim için çok gerekli bir adımdı." İfadeleri önemlidir. Ancak bundan daha önemli olanı Yanukoviç'in bu konuşmasını Rusça yapmış olmasıdır.[2]
Timoşenko Sonuçları Kabullenmiyor
Yuliya Timoşenko seçimlere yolsuzlukların ve hukuk ihlallerinin yaşandığını iddia etmektedir. Ona göre, ihlallerinin yaşandığı bir ortamda yapılan seçimlerin sonuçları ve dolayısıyla Yanukoviç'in zaferi meşru kabul edilemez. Timoşenko hukukçularına seçim sonuçlarını mahkemeye götürme talimatı vermiş, üçüncü tur seçimlerin yapılabileceğini de dile getirmiştir.[3] Fakat uzmanlara göre uluslararası gözlemciler seçimlerle ilgili olumlu görüş bildirildikleri için Timoşenko'nun böyle bir şansı bulunmamaktadır. O yüzden bundan sonra atabileceği tek adım güçlü bir muhalefet oluşturmak olabilir. Timoşenko açısından başka bir olumsuz gelişme de taraftarlar arasında görüş ayrılığının ortaya çıkmasıdır. Lideri olduğu parlamento grubu mensuplarından bir kısmı seçim sonuçlarını kabul ederek muhalefete geçmenin daha akılcı olduğunu söylerken diğer bir kısmı da mücadeleyi sonuna dek sürdürmekten yana olduğunu açıklamıştır. Bölgeler Partisi'ne göre ise Timoşenko'nun seçim sonuçlarını yargıya götürmesi sadece Yanukoviç'in yemin törenini geciktirecektir.[4]
Yeni Bir Devrim Yaşanabilir mi?
Seçimlerin sonuçlarının resmen açıklanmasından sonra Ukrayna'da bir istikrarsızlık yaşanabileceğini düşünen kesimler bulunmaktadır. Bu tür istikrarsızlığın belki kısa süre için yaşanabileceği söylenebilir. Timoşenko'nun itirazının oyların neredeyse yarısını kazanmasına rağmen ciddi kamuoyu desteği kazanacağı ihtimali çok düşüktür. Bunun birkaç nedeni vardır.
1) Ukrayna kamuoyu psikolojik olarak buna hazır değildir. Bundan önce yaşanmış Turuncu Devrim'in sonuçları halkın yaşam standartları açısından iç açıcı olmamıştır. Ayrıca Yanukoviç yandaşları artık bugünden itibaren önemli kamu binalarını "koruma altına" almış bulunuyorlar.Bugün bir devrim inisiyatifinde bulunmak ülkeyikaosa sürükleyebilir. Ukrayna'da gerek siyasiler gerekse halk bunun farkındadır. Yanukoviç, Timoşenko'nun Ukrayna halkının iradesini kabul etmemesi halinde Ukrayna'da siyasi istikrarsızlığın devam edeceğini, bu durumda Timoşenko'nun devrim kahramanı olmaktan çıkarak "devrim cellâdına" dönüşeceğini söylemiştir. [5]
2) Uluslararası gözlemcilerin de izlediği seçimlerde çok ciddi bir seçim yolsuzluğu şu ana kadar bildirilmiş değildir. Hatta Avrupa Parlamentosu Başkanı Jerzy Buzek, resmi sonuçları dahi beklemeden Ukraynalıları serbest ve adaletli seçimden dolayı tebrik etmiştir. J.Buzel bu seçimlerin tüm Ukrayna halkı için büyük bir başarı olduğunu, son yıllarda yaşanan siyasi istikrarsızlığa rağmen Ukrayna'da sağlam demokratik temelin olduğunu gösterdiğini ifade etmiştir.
Yeni bir devrim olmasının önündeki en önemli engel, gerek Ukrayna'nın içinde bulunduğu şartların gerekse uluslararası konjuktörün "Turuncu Devrim"in yaşandığı dönemden çok farklı olmasıdır. Öte yandan Batı'nın amacı Ukrayna'yı Rusya'yı karşısına almadan tedricen kendisine entegre etmektir. Dolayısıyla yeni bir devrim hareketini desteklemesi ya da ateşlemesi söz konusu olamaz. Bundan ziyade Rusya'yı kızdıracak yada rahatsız edecek adımlar atmadan Yanukoviç'in yönünü Batı'ya çevirmek tercih edilecektir. Devrimin anlamını artık bilen Ukrayna halkı için de böylesi bir girişim mantıklı olmayacaktır. Bu nedenlerle de Ukrayna'da seçimlere endeksli bir siyasi istikrarsızlık döneminin başlaması pek mümkün görünmemektedir.
Başka bir önemli nokta da "Rusya'nın adamı" Yanukoviç'in Ukrayna'nın dış politikasında yapacağı ya da yapabileceği değişikliklerdir. Seçimdeki "kazanma farkı" çok küçük olduğu için Yanukoviç, Avrupa yanlısı güçlerin tutumunu dikkate almak zorunda kalacaktır. Seçim öncesi dönemde Yanukoviç, Ukrayna'nın GUAM üyeliğinde kalıp kalmayacağının tartışılması gereken bir mesele olduğunu dile getirmiş olsa da, böylesi bir değişikliği gerçekleştirmesi çok kolay olmayacaktır. Bundan önce Moldova Cumhurbaşkanı V.Voronin de seçimler öncesinde benzeri açıklamalarda bulunmuştu ancak Voronin'in Cumhurbaşkanlığı döneminde Moldova birkaç defa GUAM zirvelerine ev sahipliği yapmıştır.[6] Yanukoviç'in dış politika rotasını aniden Rusya'ya döndürmesi beklenmemelidir. Bu yüzden önümüzdeki dönemde Ukrayna dış politikası, Batı ve Rusya arasındaki mesafelerin korunacağı bir denge politikası şeklinde seyredecektir. Bu dengeyi korumak her zaman kolay olmayacaktır. Çünkü Yanukoviç'in seçmen potansiyeli ülkenin doğu bölgelerinde yaşayan "Rusya yanlısı" yurttaşlardır. Bu kesim Ukrayna'nın Rusya'ya ile yakın ilişkiler içinde olmasını istemektedir.
Şaibeli Turuncu Devrimin Katkısı
Ukrayna'daki seçim sonuçları kuşkusuz en fazla Rusya'yı tatmin etmiştir. Gerçi bu sonucun ortaya çıkmasının esas nedenlerinden biri arkasında Amerikan istihbarat örgütlerinin bulunmasının yarattığı şaibenden kendisini kurtaramayan "Turuncu Devrim"in lideri Viktor Yuşşenko'nun Ukrayna'yı demokratik seçim yapabilecek bir devlet düzeyine getirmiş olmasıdır. Bir dış mühadalenin özünde anti demokratik karakterini taşıyan Ukrayna "Turuncu Devrim"i birinci amacı olmasa da bu ülkede demokratik ilkelerin yaşama geçmesine yardımcı olmuştur. Post komünist ülkelerde yaşanan renkli devrimlerin karakteri tartışmaya açık olsa da Ukrayna ve Gürcistan gibi ülkelerde demokratikleşmeyi tetikleyen önemli bir aşama oldukları da görülmektedir. Bu ülkeler, renkli devrimlerin yan ürünü olan dinamikler sayesinde nispi "istikrarın" yaşandığı ve sözde demokratik seçimle gelen kralların yönettiği bir çok post Sovyet cumhuriyetinden farklı bir hüviyete kavuşmuşlardır. Bu anlamda Ukrayna'da "Turuncu Devrim"in kendisi Ukrayna'yı Rusya'dan koparmak anlamında zafer kazanamış ise de demokratikleşmenin dinamiklerini üretmek anlamında kazandığı söylenebilir. Bundan sonraki süreçte Kremlin yanlısı iktidarın Ukrayna'yı demokratikleşme yolundan geri çevirmesi zor olacaktır. Nitekim aldığı oy oranı ve güçlü muhalefet olgusu Ukrayna'nın demokratikleşmesi açısından büyük önem arz etmektedir.
[*] 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Rusya-Avrasya Çalışmaları Bölümü Başkanı.
_____________________
[1] Итоги выборов на Украине после подсчета 99,99yüzde голосов не изменились, http://rian.ru/politics/20100209/208450607.html, 09.02.2010
[2] Янукович объявил себя президентом, http://www.dni.ru/polit/2010/2/9/185137.html, 09.02.2010
[3]Тимошенко: Я никогда не признаю легитимность победы Януковича,
http://rus.ruvr.ru/2010/02/09/4254959.html
[4] Yanukoviç qələbəni bayram edir, Timoşenko isə hədələyir , Musavat, 10.10.2010,http://www.musavat.com/new/Dünya/70144-YANUKOVİÇ_QƏLƏBƏNİ_BAYRAM_EDİR,_TİMOŞENKO_İSƏ_HƏDƏLƏYİR
[5] Иванна Янина, Затишье перед итогами, http://vz.ru/top/ 09.02. 2010
[6] Yanukoviç prezident olsa…, http://www.azadliq.org/content/article/1952046.html, 10.10.2010.
