Devletlerin başlıca elementleri bulunmaktadır. Bunlar toprak, nüfus ve egemenliktir. Türkiye devletinin yapı taşlarından biri olan toprak, Yunanistan ile güncel bir sorun olan ege anlaşmazlıklarını akıllara getirmektedir. Başlıca Ege denizi sorunları 5 başlıkta incelenir.

• Karasuları ve kıta sahanlığı ile bu alanların sınırlandırmalarını da kapsayan deniz yetki alanlarıyla ilişkilidir.

Türkiye ve Yunanistan arasındaki deniz sınırı henüz bir anlaşmayla belirlenmemiştir ancak günümüzde hem Türkiye hem de Yunanistan karasularının Ege Denizi’ndeki genişliği 6 deniz milidir. Deniz alanlarının kesiştiği veya bir noktada birleştiği konumlar arasında bulunan deniz alanlarının anlaşmayla belirlenmesi uluslararası hukukun temel gerekliliğidir. Bununla birlikte, Ege Denizi örneğinde, sahillerin karşıt olduğu alanların yanı sıra sahillerin bitişik olduğu bölgelerde de karasuları çerçevesinde Türkiye ve Yunanistan arasında herhangi bir deniz sınırı mevcut değildir.

Kıta sahanlığı, Ege’deki deniz yetki alanları ile ilgili bir başka temel sorun Türkiye ve Yunanistan arasındaki belirlenmesi konusudur. Tartışmaların esas konusu, “Ege Denizi kıta sahanlığının Türkiye ve Yunanistan arasında, iki kıyı devletinin 6 deniz mili olan karasularının ötesindeki alanların da sınırlandırılmasıdır”

• Uluslararası belgeler çerçevesinde Doğu Ege Adaları’nın silahsızlandırılmış statüsüdür.

Doğu Ege Adaları, 1923 Lozan Antlaşması ve 1947 Paris Antlaşması da dâhil olmak üzere birtakım uluslararası antlaşmalarla silahsızlandırılmıştır. Halen yürürlükte olan bu uluslararası anlaşmalar, Doğu Ege Adalarının silahlandırılmasını yasaklamakta ve bu maksatla Yunanistan’a yasal yükümlülükler ve sorumluklar da getirmektedir. Buna rağmen Yunanistan ege adalarını 1960’larden beridir silahlandırmakta ve statüyü ihlal etmektedir.

• Ege denizindeki coğrafi formasyonların yasal statüsüdür.

Ege’deki bazı coğrafi formasyonların hukuki statüsüyle ilgili anlaşmazlık konusu esas itibariyle, antlaşma yorumuna ilişkin bir uyuşmazlıktır.Türkiye, uluslararası alanda geçerliliği olan anlaşmalara bağlı olarak açık bir biçimde Yunanistan’a bırakılmış olan adalar, adacıklar ya da bu tür formasyonlar üzerinde herhangi bir hak iddia etmemektedir. Ancak Ege Denizi’nde egemenliği açık olarak Yunanistan’a bırakılmayan birçok adacık ve coğrafi formasyon olduğu da tartışmasız bir gerçektir.

• Yunanistan’ın uluslararası hukuka aykırı olarak ulusal hava sahasının 10 deniz mili genişliğinde olduğunu iddia etmesi ve Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) sorumluluğunu istismar etmesidir.

Yunanistan’ın 10 deniz mili genişliğinde ulusal hava sahası iddiası Ege hava sahası anlaşmazlığının temelini oluşturmaktadır. Problem, Yunanistan’ın karasuları genişliğinin 6 deniz mili olmasına karşın, ulusal hava sahası genişliğinin 10 deniz mili olduğuna yönelik Yunan iddiasıdır.Yunanistan’ın hava sahası iddiası uluslararası alanda ve Türkiye tarafından tanınmamaktadır.

• Arama Kurtarma (SAR) Faaliyetleriyle ilgilidir.

Denizde Arama Kurtarma faaliyetleri 1979 tarihli Denizde Arama Kurtarmaya ilişkin Uluslararası Sözleşme (Hamburg Sözleşmesi) ile düzenlenmiştir. Hamburg Sözleşmesi’ne göre arama ve kurtarma sahaları belirlenemediği takdirde taraflar, böyle bir anlaşma yapılana kadar arama ve kurtarma hizmetlerinin kapsamlı koordinasyonu için çaba sarf edeceklerdir. Türkiye’nin bu amaca yönelik çağrılarına rağmen Ege’de böyle bir koordinasyon kurulamamıştır. Arama kurtarma çalışmalarındaki temel uyuşmazlık Yunanistan’ın bu konuya egemenlik meselesi olarak yaklaşmasıdır. Buna rağmen; arama kurtarma çalışmalarındaki gölgeler, egemenlik alanları değil hizmet sahalarıdır.

Türkiye ve Yunanistan arasındaki güncel ihlaller nelerdir?

Geçtiğimiz 17 Temmuz 2021 tarihinde, Türkiye, Yunanistan’ın Doğu Ege adalarının silahsızlandırılmış statüsünü ihlal eden eylemleri hakkında Birleşmiş Milletlere (BM) mektup göndererek şikâyette bulundu.

23 Şubat 2021 tarihinde, Yunanistan’a ait F-16’lar Ege denizinde Türk gemisini taciz etti. Bu suçlamalara Yunanistan’dan yalanlama haberi geldi.

12 Aralık 2020 tarihinde, ABD’nin Ege Denizi Hava Sahası raporunda, Yunanistan'ın hava sahasını 10 deniz mili, deniz kıta sahanlığını ise 6 deniz mili olarak belirlediğini fakat ABD farklı düşündüğünü yorumladı. ‘’Uluslararası anlaşmalara göre bir ülkenin hava sahası kıta sahanlığı ile sınırlıdır. Bu nedenle ABD hava sahasının sınırının da kıta sahanlığına paralel olarak 6 deniz miline kadar olduğunu kabul etmektedir,’’

Güncel problemler esasında Yunanistan ve Türkiye arasında Ege denizi anlaşmazlıkları devam etmektedir. İşbirliğini geliştirmek ve düzenlemek amacıyla görüşmeler yapılmakta ve hâlihazırda görüşülmemiş sorunlar vardır.

Kaynak: mfa, euronews, bbc, sputnik