TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİNDE DEĞİŞİM

Yazan  15 Şubat 2010
Rand Corporation ile Amerikan Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın birlikte yürüttüğü 2007 tarihli “Hava Kuvvetleri Projesi”nin “Trouble Partnership” başlıklı raporunda, Küresel jeopolitik değişimin yaşanmakta olduğu bu dönemde Türk-Amerikan ilişkilerinde

Araştırmanın sonuç bölümünde ilişkilerin geleceğine yönelik analiz ve öneriler yer almaktadır. Bu önerilerin iyi tahlil edilmesi, ABD'nin yakın gelecekte Türk Dış Politikası'nı nasıl etkileyebileceğine ışık tutmaktadır.

Öncelikle ABD'nin Türkiye'nin PKK ile mücadelesine siyasi ve istihbarat desteğini yoğunlaştırması gerektiği, PKK'nın çökertilmesi için Kürt Bölgesel Yönetimi'ne baskı yapılması ve bu grupla siyasi ve lojistik desteklerinin kesilmesi gerektiği söylenmektedir. Bununla birlikte PKK tehdidinin sadece askeri yöntemlerle çözülemeyeceği, güçlü bir antiterör programının yanında Kürtlerin şikâyetlerinin kaynağına yönelik sosyal ve ekonomik reformların da uygulanması gerektiği düşüncesi göze çarpmaktadır. Bunlara ek olarak, ABD'nin Türkiye'nin Kuzey Irak'ta Kürt Bölgesel Yönetimi liderliği ile doğrudan diyalog açma girişimlerini desteklemesi ve ABD'nin Irak'tan çekilmesine kadar Bağdat Merkezi Yönetimi ile Kürt Bölgesel Yönetimi arasındaki gerginliğin düşürülmesi gerektiği vurgulanmıştır.[2]

Robert Gates'in Şubat 2010'daki Türkiye ziyaretinde önce "PKK'ya karşı işbirliğinin daha da yoğunlaştığını" söylemesi ve ardından da "nihai çözümün herkesi öldürmek olmadığını" eklemesi,[3] Rand'ın araştırması doğrultusunda uygulanan bir davranış gibi gözükmektedir. Görüldüğü üzere,ABD, ordusunun Irak'tan çekilmesi öncesinde, Kürt Bölgesel Yönetiminin güvenliğini garantilemeye çalışmaktadır. Bu durumda "acaba PKK'nın kontrol edilebilir mevcudiyeti uzun vadede Türkiye'nin lehine mi" sorusu akla geliyor. Bu tehlikeli düşünce, ABD'nin Bölgesel Kürt Yönetimi'nin ileride daha faal bir siyasi yapılanmaya kavuşması lehine Türkiye'yi bu oluşumla sürekli daha çok siyasi işbirliğine itmeye çalışmasından kaynaklanmaktadır.

Ortada olan tarihsel gerçekler vardır. ABD'nin Körfez Savaşı ile birlikte bölgeye gelmesi, maddi ve manevi olarak Türkiye'yi ciddi sıkıntılara itmiştir. Amerikan Özel Kuvvetleri'nin Kuzey Irak'taki yardım faaliyetlerinin hemen ardından Türkiye'nin güneydoğusunun savaş alanına dönmesi bir tesadüf değildir.[4] ABD'nin Körfez Savaşı, 1990'lar boyunca Irak Politikası, Kuzey Irak'taki Çekiç Güç, Irak Savaşı ve ardından ABD'nin Kuzey Irak politikası Türkiye için "alerji etkisine" sahip olmuştur. Dolayısıyla Türkiye'nin ABD'nin bölgeye yönelik politikalarından olumsuz etkilendiği ortada olup, bu ülkenin gelecekteki uygulamalarına da bu açıdan bakmasında fayda vardır.

PKK'lıların bir kısmı Kuzey Irak'taki Peşmerge güçlerine katıldıkları bilinmektedir. Bunların Kuzey Irak'ta yer alacağı düşünülen üçlü kuvvette de bulunacağının üzerinde durmak gerekmektedir. Buna dayanarak, ileride Bölgesel Kürt Yönetimi'nin güçlenmesi durumunda bu kişilerden Kuzey Irak'taki Türkmenlere karşı bir paramiliter kuvvet ve Türkiye'nin güneydoğusuna yönelik bir istihbarat gücü oluşturulabilir. Dolayısıyla buna göz yuman ABD'nin PKK'ya karşı Türkiye'ye gerçekten tam bir destek sağlayacağı sözünün güvenilirliği tartışmalıdır.

RAND'ın araştırmasında göze çarpan bir diğer nokta, Türkiye'nin Ortadoğu için bir model olarak sunulmaması gerektiğidir. Türkiye'nin bu şekilde model gösterilmesinin, özellikle laik kesimin ve Ordu'nun içinde bulunduğu birçok Türk üzerinde Batılı kimliğini zayıflattığını ve siyasi açıdan Ortadoğu'ya daha çok yaklaşmasına neden olduğu söylenmektedir.[5] Gerçekten de Türk halkının önemli bir kesimi, özellikle Türkiye'nin AB'ne uyum süreci içinde karşılaştığı çifte-standartların yaşattığı hayal kırıklığı sayesinde, artık imkânsızlaştığını düşündüğü ve hatta önemsemediği bütünleşme yerine, jeopolitik gücün tekrar önplana çıkartılması gerektiğini görmeye başlamıştır. Bu durum zamanla Türkiye'nin gücünü yeniden keşfetmesi anlamını taşımaktadır. Buna paralel olarak ülkede bu düşüncenin baskılanmasının ABD'nin lehine olduğunu söyleyebiliriz.

Raporda Balistik Füze Savunması'nın Amerikan-Türk ilişkilerinin geleceğinde önemli olabileceği belirtilerek,[6] İran'ın nükleer silahlanmasının önün geçilemediği takdirde, nükleer caydırıcılığa yönelik henüz fazla bir ilgisi olmayan Türkiye'nin nükleer silah geliştimek zorunda kalacağı ve bu durumda ABD ile NATO'nun garantisine ihtiyacının azalacağı sonucuna varılmaktadır.[7] ABD, böyle bir gelişmeyi şüphesiz istememektedir.Çünkü kendisine bağımlılığı azalacak olan bir Türkiye, bölgede zaman zaman ABD ile çatışan çıkarlarını korumakta daha güçlü ve dolayısıyla dış politika alternatifleri daha geniş olacaktır. ABD'nin Türkiye'yi kendi çizgisinde tutmak istemesi bu yüzden oldukça anlamlıdır.

Türkiye'nin Ermenistan ile ilişkilerini geliştirme çabalarına destek verilmesi ve Türkiye-Ermenistan sınırının açılması gereği de raporda vurgulanmıştır. Böylece Ermenistan'ın Rusya ve İran'a bağımlılığı azalacaktır.[8] Bu konu, ABD'nin Güney Kafkasya'ya sızma politikası açısından önemlidir.[9] Ermenistan Rusya'nın etkisinde olduğu sürece, ABD'nin Orta Asya ve Kafkaslar'daki enerji kaynaklarının batıya aktarılmasını güven altına alınması söz konusu olamaz. Gürcistan Savaşı ile nüfuz alanını güneye doğru genişleten Rusya'ya karşı Türk-Ermeni ilişkilerinin geliştirilmesi, ABD'nin bölgesel çıkarları açısından önemlidir. Ne var ki, bu Amerikan politikasının altına "Türkiye'nin komşularla iyi ilişkiler" şeklinde taşeron bir imza atılması, "Türkiye bu konuda bir maşa olarak kullanılıyor mu" sorusunu akla getirmektedir.

Konuyla ilgili bir öneri, Obama Yönetimi'nin Amerikan Kongresi'ne yakın çalışarak Ermeni Soykırımı'nın yasalaşmasının önüne geçilmesini sağlamasıdır. Aksi takdirde Türk milliyetçilerinin güç kazanacağı ima edilerek, böyle bir gelişmenin kamuoyu baskısıyla Türk hükümetini ABD'ye karşı öç almaya itebilecektir. Türkiye'nin Afganistan ve Irak'taki savaşlar için ABD'nin önemli bir ikmal üssü olması, ABD'nin bu konuda riske girmemesini gerektirmektedir.[10] Buna ek olarak, ABD'nin diğer Müslüman ülkelere göre İslam anlayışının daha ılımlı olduğu Türkiye'de gelişmekte olan İslami bilince karşı aşırı tepki vermemesi gerektiği de dikkat çekmektedir.[11]

Bu arada Türkiye ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri arasındaki ilişkilere yönelik bir önerinin raporun sonuç kısmında olmaması dikkat çekicidir. Demek ki, ABD Orta Asya'ya yönelik siyasetinde, Afganistan'da kötü bir durumda olmasına rağmen bu ülkeye öncelik vermektedir. Dolayısıyla bölgeyle kültürel bağları bulunan Türkiye'nin, bu konunun detaylarını araştırmasında fayda vardır.


[*] 21. Yüzyıl Enstitüsü ABD Araştırmaları Bölüm Başkanı.


[1] F. Stephen Larrabee, Troubled Partnership: U.S.-Turkish Relations in an Era of Global Geopolitical Change, Santa Monica, RAND Corporation, 2010.

[2] Larrabee, s.119-120.

[3] "Gates: 'PKK'ya Karşı İşbirliğimiz Yoğunlaşıyor", VoA News Türkiye, 06/02/2010,http://www.voanews.com/turkish/2010-02-06-voa3.cfm

[4] Burak Çınar, "Amerikan Özel Kuvvetleri'nin Kuzey Irak'taki Etkinliği", 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/Öngörü, 24 Aralık 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3147&kat=25

[5] Larrabee, s.121.

[6] Larrabee, s.125.

[7] Larrabee, s.122.

[8] Larrabee, s.122.

[9]Burak Çınar, "Ermenistan'ın ABD İçin Önemi", 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/Öngörü, 16 Aralık 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3138&kat1=1 ve "ABD'nin Bölgeden Bölgeye Sıçrama Stratejisi", 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/Öngörü, 25 Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3017&kat=1.

[10] Larrabee, s.122-123.

[11] Larrabee, s.125.

Burak ÇINAR

1973 yılında Ankara'da doğmuştur. Lise eğitimini Ankara Lisesinde tamamlamıştır. 1998 yılında Bilkent üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun olmuştur.  2000 yılında Atılım üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde Yüksek lisans eğitimine başlayan çınar, buradaki eğitimini tamamladıktan sonra 2003 yılında Hacettepe üniversitesi Tarih  bölümünde başladığı doktora çalışmalarını 2007 yılında tamamlamıştır.

 

YAYINLARI (TüRKçE):

 

n    Yayınlanmamış Doktora Tezi: İkinci Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi ve Türkiye, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe üniversitesi (2007).

n    Yayınlanmamış Master Tezi: Körfez Savaşı Sonrası Türkiye, Suriye ve Yunanistan'ın Savunma Politikalarının Türk Dış Politikasına Etkileri, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atılım üniversitesi (2002).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Incorrect Technological Decisions”, Akademik Araştırmalar Dergisi (No: 9-10, Mayıs-Aralık 2001), s.145-177, http://www.academical.org/dergi/MAKALE/9_10sayi/s9cinar1.htm

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Yeni NATO üyesi Doğu Avrupa ülkelerinin Dünya Silah Piyasasındaki Yerleri”, Jeopolitik (Yıl: 1, Sayı: 2,  Bahar 2002), s.128-137.

n    Ulusal Yayın-Akademik: “İkinci Dünya Savaşı'ndaki Silah Teknolojileri'nin Soğuk Savaş'a Etkileri”, Jeopolitik (Yıl: 2, Sayı: 5,  Kış 2003), s.118-127.

, s.147-154.

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Savaş ve çatışmalardaki Amerikan Askeri Kayıpları”, Jeopolitik (Yıl: 3, Sayı: 9,  Kış 2004) s.146-157.

n    Ulusal Yayın: “Irak Savaşı'nda Teknoloji-Ordu-Harekat Bağlantısı”, Stradigma (Sayı: 7, Ağustos 2003) http://www.stradigma.com/turkce/agustos2003/makale_05.html

n    Ulusal Yayın: “Savaş Tarihinde Saldırı-Savunma İlişkisi”, Stradigma (Sayı: 9, Ekim 2003)  http://www.stradigma.com/turkce/ekim2003/makale_07.html

n    Ulusal Yayın: “İnsan, Silah ve Kültür”, Panorama (Sayı: 4, Mayıs 2004) http://www.panoramadergisi.com/mayis2004/pf_version.php?id=4

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'ta Güvenlik Uzak Bir Düş”, Cumhuriyet-Strateji, No: 22, (22 Kasım 2004).

n    Ulusal Yayın-Makale: “ABD İle Başbaşa Gidiyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 27, (3 Ocak 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak Savaşı'nda Silahların Etkinliği”, Cumhuriyet-Strateji, No: 29, (17 Ocak 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Tarihten Tarihe öğütler”, Cumhuriyet-Strateji, No: 41, (11 Nisan 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye'deki Tarihi Savaşalanları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 50, (13 Haziran 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Gelişmekte Olan Bir ülkenin Savunma Sanayisi Nasıl çökertilir?”, Cumhuriyet-Strateji, No: 58, (8 Ağustos 2005)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak Savaşı'nda Amerikan Kayıplarının Boyutu”, Cumhuriyet-Strateji, No: 71, (7 Kasım 2005)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Kamboçya ve Laos Müdahaleleri Işığında Suriye'ye Askeri Müdahale”, Strateji No: 75, (5 Aralık 2005).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Değişen Savaş Tarzları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 80, (9 Ocak 2006).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'tan çekilme Tartışmaları Hızlandı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 89, (13 Mart 2006).

n    Ulusal Yayın-Makale: “İran'a Olası Saldırı Yöntemleri”, Cumhuriyet-Strateji, No: 156, (25 Haziran 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Saldırı Helikopterlerinin Etkisizliği”, Cumhuriyet-Strateji, No: 165, (27 Ağustos 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye Bölgesel Düşünmeli”, Cumhuriyet-Strateji, No: 181, (17 Aralık 2007).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Başarı Diplomasiyle Tamamlanmalı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 184, (7 Ocak 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Ortadoğu'da Kaybolan Batı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 186, (21 Ocak 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Irak'tan çekilmek Zor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 189, (11 Şubat 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Rusya İzin Vermez”, Cumhuriyet-Strateji, No: 190, (18 Şubat 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Hükümetin Stratejik Başarısızlığı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 196, (31 Mart 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Sömürü Mantığı Değişmedi”, Cumhuriyet-Strateji, No: 198, (14 Nisan 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Türkiye ‘Kabullere' Zorlanıyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 201, (5 Mayıs 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Savaşların Yan Etkileri”, Cumhuriyet-Strateji, No: 216, (18 Ağustos 2008)

n    Ulusal Yayın-Makale: “ABD Kayboluyor, Rusya Yükseliyor”, Cumhuriyet-Strateji, No: 217, (25 Ağustos 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Yeni Soğuk Savaşın Şekillenme Süreci”, Cumhuriyet-Strateji, No: 221, (22 Eylül 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Büyük Kedilerin Oyun Yumağı”, Cumhuriyet-Strateji, No: 223, (5 Ekim 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nın Hava Muharebeleri Ve Kayıplar I”, MSI, 2008-36, (Ekim 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Savaş Ve ölüm”, Cumhuriyet-Strateji, No: 225, (20 Ekim 2008)

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nın Hava Muharebeleri Ve Kayıplar II”, MSI, 2008-37, (Kasım 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Gürcistan Savaş Notları”, Cumhuriyet-Strateji, No: 230, (24 Kasım 2008).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Modern Savaş'ın Babası: Gustav Adolf”, Hacettepe üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Cilt:25 Sayı:2, Aralık 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Zırhlı Birlikler I”, MSI, 2008-38, (Aralık 2008).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Zırhlı Birlikler II”, MSI, 2008-39, (Ocak 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Emperyalizmin Sınır ülkesi”, Cumhuriyet-Strateji, No: 238, (19 Ocak 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Tarihte üçüncü Güç Ve Orta Asya Enerji Savaşları”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl:4 Sayı:8, Aralık 2008, s.21-43, http://www.harpak.edu.tr/saren/files/GSD/guv_str_sayi_8_aralik2008.pdf

n    Ulusal Yayın-Makale: “İsrail'in Savaş Riski”, Cumhuriyet-Strateji, No: 241, (9 Şubat 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Helikopterler”, MSI, 2008-41, (Mart 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Moğolların İkinci Japonya Seferi: Kyushu 1281”, Hacettepe üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:10, Bahar 2009, s.37-55.

n    Ulusal Yayın-Akademik: (Yrd. Doç.Dr. Haldun Yalçınkaya ile birlikte) “Blitzkrieg'in İkinci Dünya Savaşı öncesi Uygulaması: Büyük Taarrruz”, Hacettepe üniversitesi, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (basım aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Afganistan'da Yeni Dönem”, ASAM Güncel Analiz, www.asam.org.tr

n    Ulusal Yayın-Makale: “McNamara'nın Ardından” ASAM Dış Politika Analizi, www.asam.org.tr

n    Ulusal Yayın-Makale: “Obama'nın Mesajı”, Stratejik Analiz (Temmuz 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Deniz Desteği”, MSI (Temmuz 2009).

n    Ulusal Yayın-Makale: “Vietnam Savaşı'nda Nehir Desteği”, MSI (Ağustos 2009).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Roma Ordusu'nun Savaşlardaki üstünlüğü” (basım aşamasında), Doğu Batı.

n    Ulusal Yayın: Amerikan Ordusu'nun Afganistan'daki Etkisizliği, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3000&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Afganistan'daki Hançer Harekâtı”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3028&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Bölgeden Bölgeye Sıçrama Stratejisi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Eylül 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3017&kat=1

n    Ulusal Yayın: “ABD'nin Irak'tan çekilmesi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazararsiv.aspx?yazar=133

n    Ulusal Yayın: “Obama Ve Nobel”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009, http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3059&kat1=1

n    Ulusal Yayın: “Yeni Gelişmeler Işığında Amerikan-Rus Satrancı”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü/öngörü, Ekim 2009 (yayın aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Bir Savaş Nasıl Yaratılır?”, 21. Yüzyıl, Aralık 2009 (basım aşamasında).

n    Ulusal Yayın-Akademik: “Afganistan Bir Tet Saldırısı'nın Eşiğinde mi? ”, 21. Yüzyıl, Kasım 2009 (basım aşamasında).

 

Son ekleyen Burak ÇINAR

Obama ile Özgürlük ve Demokrasi Yolu Küba: Yeni Enerji Jeopolitiğinde Bir Hamle Mi?
ÖZEL RAPOR: İRAN VE XIII-XX YÜZYIL ARASI İRAN-İNGİLTERE İLİŞKİLERİ VE SONUÇLARI
ALMANAK 2020: GEÇİCİ KORUMA ALTINDAKİ SURİYELİLER

ÜYE GİRİŞİ

Şifremi unuttum

ÜYELERE ÖZEL

  1. SON MAKALELER
  2. ÇOK OKUNANLAR

Ergun Mengi   - 07-04-2024

Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Başlangıcında, Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Anatomisi

  II.Mahmut, Vakay-ı Hayriye adıyla, Aksaray-Et Meydanı’ndaki yeniçeri kışlaları top ateşine tutularak 6.000'den fazla yeniçeri öldürülmüş ve isyana katılan yobaz takımı tutuklanmıştır. Askeri kuvveti çok zayıflayan Osmanlı’nın Donanması 1827’de Navarin’de sonra Sinop Limanında yakılınca Osmanlını...

Error: No articles to display