Widodo’nun seyahatinden önce bir açıklamada bulunan Endonezya Dışişleri Bakanı Retno Marsudi, üç ülkenin de Endonezya’nın ekonomik sektördeki stratejik ortakları olduğunu ve toplantıların odak noktasının özellikle ticaret ve yatırımda ekonomik işbirliğini güçlendirmek olduğunu söyledi.[1]

Widodo’nun ilk durağı Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile görüşmek üzere Pekin oldu. Widodo, Şubat ayında Pekin’de düzenlenen Kış Olimpiyatlarından beri Çin lideriyle yüz yüze görüşen ilk yabancı devlet başkanı oldu. Resmi ziyaret öncesinde Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin tarafından yapılan açıklamada, Endonezya liderinin Doğu Asya turundaki ilk durağın Çin olması, her iki ülkenin de ikili ilişkilere verdiği “yüksek önemi” gösterdiği ifade edildi.[2]

26 Temmuz Salı günü Pekin’de Şi Jinping ile Widodo’nun bir araya gelmesiyle iki ülke, sağlam bir Çin-Endonezya ilişkisinin olumlu, geniş kapsamlı bölgesel ve küresel etkilere sahip olduğunu ve iki tarafın ikili ilişkilerin geliştirimesine yönelik güçlü taahhüdünü vurguladı. Şi, stratejik karşılıklı güvenin daha da pekiştirildiğine ve siyasi, ekonomik, insandan insana ve denizcilik işbirliği olmak üzere dört ayaklı işbirliğinin derinleşmeye devam ettiğine dikkat çekti. Şi, “Gerçeklerin sağlam bir Çin-Endonezya ilişkisinin yalnızca her iki ülkenin ortak uzun vadeli çıkarlarına hizmet etmekle kalmayıp, aynı zamanda bölgesel ve küresel olarak olumlu, geniş kapsamlı etkileri olduğunu kanıtladı” dedi. Şi, ayrıca iki tarafı daha verimli sonuçlar için Kuşak ve Yol işbirliğini daha da derinleştirmeye, Jakarta-Bandung yüksek hızlı demiryolunu zamanında ve yüksek standartlarda tamamlamaya çabalamaya, bir bölgesel aşı merkezı inşa etmede Endonezya’yı desteklemeye devam etmeye, Endonezya ile halk sağlığı işbirliğini artırmaya ve Endonezya’dan daha fazla emtia ve kaliteli tarımsal ve yan ürün ithal etmeyi vurguladı. Şi, Çin ve Endonezya’nın dayanışma içinde bir arada durmaları, büyük gelişmekte olan ülkelerin sorumluluklarını yerine getirmeleri, gerçek çok taraflılığı izlemeleri, açık bölgeselciliği desteklemeleri ve Doğu bilgeliğine ve Asya’nın küresel yönetişiminin gelişimine katkıda bulunmaları gerektiğini ifade etti.[3]

Başkan Widodo, belirsizliklerle dolu uluslararası bir ortamda, Endonezya ve Çin arasındaki sağlam işbirliğinin ikili ilişkilerin stratejik doğasını gösterdiğini ve bunun tüm dünyaya ve bölgeye pozitif enerji kattığını belirtti. Widodo, Endonezya’nın, kapsamlı stratejik ortaklıklarını derinleştirmeye devam etmek ve bölgesel barışa ve küresel kalkınmaya daha fazla katkı sağlamak için Çin ile birlikte çalışacağını ve Endonezya’nın, Çin’in yoksulluğun azaltılmasındaki kayda değer başarılarına hayran olduğunu ve bu deneyiminden faydalanmak istediğini ifade etti.İki devlet başkanı, ortak bir geleceğe sahip bir Çin-Endonezya topluluğu inşa etmenin genel yönünü belirleme, karşılıklı yarar, ortak kalkınma ve önde gelen gelişmekte olan ülkeler arasında Güney-Güney işbirliğine öncülük etme konusunda bir örnek oluşturma konusunda anlaştılar. İki devlet başkanı, ortak bir geleceğe sahip bir toplumun unsurlarını ve ilkelerini daha fazla tartışmak üzere iki ülkenin dışişleri bakanlarını görevlendirdi.[4]

Kovid-19 küresel salgınının olumsuz etkilerine reğmen, Çin ve Endonezya arasındaki ikili ticaret hacmi, 2021 yılında yıllık % 58,4 artarak 124,34 milyar dolara ulaştı. Böylece Çin art arda dokuz yıl boyunca Endonezya’nın en büyük ticaret ortağı ve altı yıl üst üste en büyük ihracat hedefi oldu. Buna ek olarak, Şi, Çin’in Endonezya’nın “BRICS Plus” işbirliğine devam eden aktif katılımını memnuniyetle karşıladığını ve Endonezya’nın Küresel Kalkınma Girişimi ve Küresel Güvenlik girişimi’ne desteğini ve bağlılığını takdir ettiğini ve bu konuda Endonezya ile daha yakın iletişim ve işbirliğine hazır olduğunu söyledi.[5]

Çin’deki diplomatik temaslarının tamamlamasının ardından Japonya’ya geçen Widodo, 28 Temmuz Çarşamba günü Japonya Başbakanı Fumio Kishida ile biraraya geldi. Düzenlenen zirve toplantısının ardından iki liderin ortak basın toplantısında, Japonya’nın bölgedeki deniz güvenliğini daha da güçlendirmeye yardım etme sözü vererek, özgür ve açık bir Hint-Pasifik gerçekleştirmeye yönelik işbirliğini yeniden teyit ettikleri ifade edildi. Ayrıca Japonya’nın Kara Öz Savunma Kuvvetleri’nin Ağustos ayında Endonezya’da ilk kez çok uluslu bir ortak tatbikata katılması planlandıgını kaydeden Kishida, “Savunma değiş tokuşları da dahil olmak üzere ikili güvenlik işbirliğinin daha da ilerleyeceğini umuyorum” dedi.[6]

Son yıllarda Japonya ve Endonezya, Japon kara kuvvetlerinin yaklaşmakta olan Garuda Shield ortak askeri tatbikatına katılımının en son örnek olmasıyla birlikte güvenlik alanında işbirliğini artırıyor. Çin’in artan askeri gücü ve kapasitesi Hint-Pasifik bölgesinde güvenlik endişelerini artıırdığı için Endonezya ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avustralya ve Singapur da dahil olmak üzere diğer ülkeleri yıllık tatbikatlarına katılmaya davet etti.[7] Endonezya ve Japonya arasındaki ilişkiler Kishida’nın selefi Shinzo Abe’nin başbakanlığı döneminde stratejik ortaklığa doğru ilerlemişti. Ancak stratejik ortaklığın kurulması, ilişkilerin gelişmesi ve ortak askeri tatbikatların olması nedeniyle taraflar arasında bir müttefiklik ilişkisi olduğu veya ilişkinin buraya sürüklendiği gibi bir durum anlaşılmamalı. Zira Endonezya 1955 yılında düzenlenen Bandung Konferansı’ndan bu yana Bağlantısızlar Hareketi’nin önemli bir ülkesi olmuş ve o zamandan beri ittifaksızlık politikasını sürdürmüştür. Bugün için de ABD ve Çin arasında küresel ve bölgesel ve Çin ve Japonya arasında bölgesel rekabette taraf olmak istememektedir.

Widodo, 2011 yılında Japonya’da yaşanan Fukishima nükleer felaketinin ardından Endonezya’nın Japonya’dan gıda ürenlerinin ithalatına uyguladığı bütün kısıtlamaların kaldırıldığını söyledi.Japonya Endonezya’nın uzun süreli ekonomik ortağıdır. Geçen yılki ikili ticaret hacmi 32 milyar doları aşarken, Japonya’nın Endonezya’daki yatırımlarının miktarı 2,26 milyar doları bulmuştur.[8]

Widodo Doğu Asya turunun son ayağında 29 Temmuz Perşembe günü Seul’deki Yongsan Başkanlık ofisinde Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol ile biraraya geldi. Ortak basın açıklamasında Yoon, “Cumhurbaşkanı’nın ziyareti Kore ve Endonezya arasındaki ilişkilerin önemini gösteriyor. İki ülkenin diplomatik ilişkilerinin 1973’te başlangıcından bu yana, çok fazla ekonomik, ticari, kültürel, insandan insana temas, diplomasi ve güvenlik gelişmesi” oldu dedi. Yoon ayrıca Endonezya’nın Güneydoğu Asya’da Güney Kore ile özel ortaklığı bulunan tek ülke olduğuna dikkat çekti. Widodo ise Güney Kore’nin yeni devlet başkanı Yoon döneminde iki ülke arasındaki ilişkilerin daha iyi olacağına inandığını belirtti. Widodo ayrıca “Endonezya-Güney Kore ilişkileri, özel stratejik ortaklığa dayanan, başından beri çok güçlü olmuştur. Ancak, koordinasyonu geliştirmek için hala çok yer var. Bu seferki ziyaretim, özellikle ekonomik açıdan işbirliğini geliştirmek için” ifadesini kullandı.[9]

Güney Kore ve Endonezya arasındaki ticaret hacmi Çin ve Japonya ile kıyaslandığında nispeten düşük kalmaktadır. Geçen yılki ticaret hacmi 18,41 milyar doları bulurken, Güney Kore’nin Endonezya’daki yatırımlarının miktarı sadece 1,64 milyar olmuştur.[10] Ziyaret sırasında Endonezya’nın Yatırım Bakanlığı ile Güney Kore’nin Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanlığı sürdürülebilir yeşil yatırım konusunda işbirliği yapma konusunda anlaştılar. Endonezya’nın Bayndırlık ve Toplu Konut Bakanlığı ile Güney Kore’nin Arazi, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı, Nusantara başkentinin gelişimi için işbirliği yapmayı kabul etti. Bu arada Endonezya Denizcilik ve Yatırım Koordınasyon Bakanlığı ile Güney Kore Denizcilik ve Balıkçılık Bakanlığı da denizcilik işlerinde işbirliğine girdi.[11]

[1]Heru Andriyanto, “Jokowi to visit China, Japan and S. Korea,” Jakarta Globe, https://jakartaglobe.id/news/jokowi-to-visit-china-japan-s-korea, (Erişim Tarihi: 29.07.2022).

[2]Danson Cheong, “Indonesia’s Jokowi begins visit to China, Japan and South Korea,” The Straits Times, https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/indonesias-jokowi-begins-visit-to-china-japan-and-south-korea, (Erişim Tarihi: 29.07.2022).

[3]Ao Siqi Wan Hengyi and Zhang Changyue, “China, Indonesia deepen ties, inject stability to region, world in international landscape full of uncertainties,” Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202207/1271502.shtml, (Erişim Tarihi: 29.07.2022).

[4]Aynıyer.

[5]Aynıyer.

[6]“Indonesia tells Japan all import restrictions lifted at summit,” Japan Today, https://japantoday.com/category/politics/update2-indonesia-tells-japan-all-import-restrictions-lifted-at-summit. (Erişim Tarihi: 29.07.2022).

[7]Aynıyer.

[8]Andriyanto, “Jokowi to visit China, Japan and S. Korea,”

[9]“Widodo meets south Korean president in seoul,” Indonesia News Agency, https://en.antaranews.com/news/241793/widodo-meets-south-korean-president-in-seoul, (Erişim Tarihi: 29.07.2022).

[10]Andriyanto, “Jokowi to visit China, Japan and S. Korea,”

[11]https://en.antaranews.com/news/241793/widodo-meets-south-korean-president-in-seoul.