AB Dışişleri Bakanları ile görüşmek üzere Belçika’nın başkenti Brüksel’e giden ABD Dışişleri Bakanı Kerry, görüşme sonrasında AB Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ile birlikte katıldığı basın toplantısında Türkiye’deki durum ile ilgili açıklamalarda bulundu. Washington Post gazetesi Kerry’nin açıklamalarını, “Türkiye’nin NATO üyeliği tehlikeye girebilir” başlığıyla verince Türkiye’den tepki çekti. Bunun üzerine Ankara’daki ABD Büyükelçiliğinden “Bakan Kerry, Türkiye’nin NATO üyeliğinin tehlikede olduğuna ilişkin herhangi bir cümle kullanmadı” açıklaması yaptığı basına yansıdı. Bu gelişmeden sonra da Washington Post gazetesi haberin başlığını düzelterek tekrar yayınladı. Yeni başlık “Kerry darbe girişimi sonrasında Türk hükümetini demokratik prensiplere bağlı kalması için uyardı” oldu ama haberin içeriğinde hiçbir değişiklik olmadı.
Diğer taraftan Washington Post’un ilk haber başlığıyla ilgili bir soruyu Dışişleri Sözcüsü Kirby “Türkiye’nin üyeliğinin risk altında olduğunu söylemek için henüz çok erken” şeklinde cevaplamıştı. Yani Kirby Washington Post’un haber başlığını yalanlamamıştı. Evet Kerry açıklamalarında haber başlığındaki ifadeyi kullanmamıştı; ama söylediklerinin o anlama gelecek şekilde yorumlanması doğruydu. Gazetedeki haber metnine baktığımızda Kerry Türkiye bağlamındaki açıklamasında şu cümleleri kullanıyor: "…NATO also has a Requirement with respect to democracy… NATO will be scrutinizing Turkey in coming days to ensure that it Fulfılls The Alliance’s Requirements for democracy and the rule of law following a failed coup attempt…"
Şimdi duruma bakalım. Birincisi, açıklama ABD ile AB arasındaki görüşmelerin gerçekleştiği bir toplantıdan sonra yapılıyor. Yani ortamın NATO ile doğrudan bir bağlantısı yok. İkincisi, kullandığı ve “koşul, şart” anlamına gelen REQUIRMENT kelimesi. Cümleyi bütünüyle ele aldığımızda da “Türkiye’nin ittifakın koşullarını tam olarak yerine getirip getirmediği yakından titizlikle incelenecektir” ifadesi çıkmaktadır. Bu şu demek; darbe girişimi sonrasında Türkiye’de demokrasi kamu düzeni konusunda sorunlar ve eksiklikler oluştu. Bunların tam olarak sağlanması NATO’nun şartlarındadır. İncelemelerimiz ve takibimiz sonrasında eksiklik görürsek NATO üyeliği şartları sağlanmamış sonucu çıkar. İşte Washington Post gazetesi bu uzun açıklamayı Türkiye’nin NATO üyeliği tehlikeye girebilir şeklinde başlık yapmıştır.
Bence Washington Post’un başlığa çıkardığı doğru bir yorumdur. Türkiye’den gelen tepkiler üzerine başlık değişti, ama başlık değiştiği zaman içeriği okumayacak, İngilizce kelimelerin anlamlarını yorumlamayacak Türk medyası ve insanları da Kerry’nin yaptığı bal gibi tehdit içeren ifadeleri gözden kaçıracaktır.
Demokrasi, kamu düzeni, insan hakları zaten artık evrensel değerler. Normal şartlarda bu konulardaki eksiklikleri NATO bağlamında ele almanın bir gereği yoktur. Ama ABD açısından Türkiye’ye mesaj verilmesi bağlamında anlamlıdır.
Yaklaşık iki buçuk yıl önce 21.yy Türkiye Enstitüsünde yayınladığım, Türkiye’nin içinde bulunduğu durum nedeniyle önemli olduğunu düşünerek aynı sitede 15 Temmuz’da tekrar yayımladığım “Türk-Amerikan İlişkilerindeABD’nin Manivelaları: NATO, İncirlik, PKK ve Cemaat” başlıklı yazımda ABD’nin politikalarını Türkiye’ye dayatmak için NATO’yu nasıl kullandığını anlatmıştım. Kerry’nin ifadeleri de yazımızdaki tespitlerimizi teyit etmiş oldu. Ayrıca “Peki, bir AB toplantısında NATO konusu, NATO üyeliği gündeme getiriliyor?” sorusunun cevabı da bulunmuş oluyor.
Kerry’nin açıklamaları ABD medyasında Türkiye’ye çok dikkat çekici uyarı şeklinde yer alsa da, Türkiye tarafında 15 Temmuz darbe girişiminin yarattığı kaos ortamının da etkisiyle gündeme giremedi bile.
Kerry konuyu evrensel değerler bağlamında ele alsa yaptırım gücü olmayacaktı. Onun için Türkiye’ye karşı elindeki dört ana maniveladan en uygun olan üzerinden Türkiye’ye mesaj veriyor ve Türkiye’nin NATO üyeliğinin tehlikeye girebileceği anlamına gelen sözleriyle, her ne kadar ABD Büyükelçiliği durumu kurtarmak için tehdit etmedi dese de, Türkiye’yi bal gibi tehdit ediyor. Çünkü darbe girişimi yani yarım kalan bir darbe olmasına rağmen kumpas davalarının devamı niteliğindeki bu olayla TSK ve Türkiye’nin etki odaklı bir harekata maruz bırakıldığını, TSK’nın büyük bir boşluğa düştüğünü gördüğünden Türkiye’yi yönetenlerin NATO’nun desteğine çok ihtiyaç hissedeceklerini çok iyi biliyor.
Bu tehditle ABD’nin asıl kaygısının Türkiye’deki demokrasi ve kamu düzeni olmadığı gibi Türkiye’yi NATO’dan çıkarmak gibi bir seçeneğe de yönelmeyeceğini, ama başka bir alanlarda bir şeyler talep ettiğini söylemek hiç de abartı olmayacaktır.
