Son aylarda iki ülke arasındaki ilişkilerde keskin bir bozulma zemininde gerçekleşti.
İzlanda'nın başkenti Reykjavik'te gerçekleşen Arktik Konseyi toplantısının oturum aralarında müzakereler sırasında görüş farklılıkları açık ama sakince tartıştılar. Bu şehir ilk defa Rus-Amerikan ilişkilerinin tartışıldığı ve inşa edildiği bir platform haline gelmiyor.
Reykjavik'teki görüşme öncesinde Blinken, "Görüşümüz Rusya ve ABD liderleri iş birliği içinde çalışabilirlerse dünya daha güvenli bir yer haline gelebilir" demiş, "Ama eğer Rusya bize, ortaklarımıza, müttefiklerimize karşı saldırgan bir biçimde hareket ederse buna karşılık veririz" diye de eklemişti. ABD Dışişleri Bakanı, Washington'un Moskova ile "öngörülebilir ve istikrarlı" bir ilişki arzusunda olduğunu söylemişti.
Lavrov da bu açıklamalara cevaben "Görüşmelerin dürüst ve karşılıklı güvene dayalı olması konusunda anlaşırsak istisnasız tüm konuları müzakere etmeye hazırız" demişti. Rus bakan, ülkesi ile ABD arasında "ciddi farklılıklar” bulunduğunu ancak iki ülkenin "çıkarların buluştuğu alanlarda" iş birliği yapması gerektiğini söylemişti.
Toplantı, Biden yönetiminin Kongre'ye skandallı Avrupa boru hattıyla ilgili olarak Rusya'ya karşı yeni yaptırımları bildirdiği bir zamana denk geldi. ABD yönetimi Kuzey Akım 2'nin yapımına katılmaları nedeniyle sekiz Rus şirketi ve gemisine karşı cezai tedbirler aldı.
Rusya Dışişleri Bakanı SergeyLavrov, ABD Dışişleri Bakanı AntonyBlinken'la yaptığı görüşmenin yapıcı geçtiğini ve mevkidaşının ikili ilişkilerde biriken sorunları çözme eğiliminde olduğunu söyledi. İstişarelerin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında mevkidaşıyla yapıcı bir görüşme yaptıklarını belirten Lavrov, "Geride kalan yıllarda Moskova ile Washington arasındaki ilişkilerde oluşan sağlıksız durumun giderilmesi gerektiğine dair bir anlayış hakim" dedi.
İlişkilerde çok fazla tıkanma olduğunu ve onları dağıtmanın kolay olmayacağını söyleyen Lavrov, "Ancak AntonyBlinken ve ekibinin bunu yapmaya kararlı olduğunu hissettim. Bu bizim görevimiz değil" ifadelerini kullandı. Lavrov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in altını çizdiği gibi Moskova'nın eşitlik, karşılıklı saygı, çıkar dengesi ilkelerine dayanarak ikili gündemdeki her türlü sorunu, bölgesel, küresel sorunları ve krizleri ele almaya ve çözmeye hazır olduğunu vurguladı.
Lavrov, Blinken'la iki ülkenin liderlerine ABD ve Rusya'daki diplomatik temsilciliklerin çalışmasıyla ilgili öneriler hazırlamayı kararlaştırdıklarını söyledi. Diplomatik temsilciliklerle ilgili kısır döngünün eski ABD Başkanı Barack Obama'nın görev süresinin sonunda Rusya'nın ABD'deki diplomatik mülklerine el koyması ve Rus diplomatları aileleriyle birlikte kaba bir şekilde sınır dışı etmesiyle başladığını anımsatan Lavrov, "Uzun süre sabrettik ve Başkan Donald Trump yönetiminin bu kararları revize edeceğini düşündük, ancak bu gerçekleşmedi. Aksine 2017'de ABD, Rusya karşıtı, anti-diplomatik yeni kararlar aldı ve biz de yanıt vermek zorunda kaldık. Bu zincirleme tepki, bence kimseye yaramıyor ve bugün ABD'li meslektaşlarımda da aynı duyguyu hissettim" ifadelerini kullandı.
Lavrov'un değindiği bir diğer konu stratejik istikrar oldu. Blinken'a bu konu kapsamında tüm silah türlerini ele almayı önerdiğini ve ret cevabı gelmediğini anlatan Lavrov, uzmanların bu konu üzerinde daha çalışma yapması gerektiğini belirtti.
Lavrov, Rusya ile ABD arasındaki stratejik istikrarla ilgili diyaloğun geliştirilmesinin temel görevleri olduğunu ve uluslararası toplumda birçok ülkenin bununla ilgili endişeleri olduğunu kaydederek stratejik istikrarla ilgili önerilerin de iki ülkenin liderine sunulacağını ekledi. Bu arada Lavrov, basın toplantısında Putin ile Biden arasındaki olası görüşmeye Moskova'dan onay çıkıp çıkmadığı sorulması karşısında "Biz gümrük dairesi değiliz ki onay verelim" diyerek esprili bir yanıt verdi.
Toplantı planlanan 45 dakikadan daha uzun süren bir görüşmenin ardından Dışişleri Bakanlığı, Blinken'in Rusya'nın elinde tuttuğu iki Amerikalı Paul Whelan ve TrevorReed'i serbest bırakmaya çağırdığını belirtti. Ayrıca, Rusya'nın Ukrayna sınırında artan askeri hazırlıkları ve Amerika'nın Sesi ve Özgür Avrupa Radyosu / Özgürlük Radyosu radyo istasyonlarına yönelik eylemleri konusundaki "derin endişesini" dile getirdi.
Bu arada Lavrov, görüşmeden sonra Rus gazetecilere verdiği demeçte, müzakerelerin "yapıcı" olduğunu ve Rusya'nın yeni ve kapsamlı bir stratejik diyalog başlatma teklifinde bulunduğunu söyledi. Bakan, TASS haber ajansının aktardığına göre, "Çok fazla tıkanıklık var. Bunları ortadan kaldırmak kolay değil. AnthonyBlinken ve ekibinin bunu yapmaya kararlı olduğunu hissettim ifadelerini kullandı.
Uzmanlar toplantıyı "tartışmasız" "iyi bir başlangıç" olarak nitelendirerek her iki tarafın da " devlet başkanları tartışabileceği birçok sorunu gündeme getirmesine" izin verildi. Ancak taraflar, Putin ve Biden zirvesi hazırlıkları hakkında yeni bir şey söylemedi ve kendilerini örgütsel meselelerin tartışılmasının devam ettiği yorumuyla sınırladı.
Açıkçası, Blinken'in pozisyonunu ve yaptırımların açıklanacağını tahmin eden Lavrov, Pazartesi günü Moskova'da bir basın toplantısında karşı iddialarını ortaya koymuştu.
Blinken, Lavrov ile yapılan görüşmenin, diğer konulardaki keskin anlaşmazlıklara rağmen ABD ve Rusya'nın iklim değişikliği, Orta Doğu, İran ve Kuzey Kore gibi belirli konularda işbirliği yapabileceği varsayımını test etmek için önemli bir fırsat sunduğunu söyledi. Toplantı, tüm dünyanın İsrail-Filistin savaşını yoğun bir şekilde izlediği bir zamanda gerçekleşti. Blinken, iki ülkenin mevcut ilişkilerin soğukluğuna rağmen, Biden yönetiminin en başında Rusya ve ABD'nin, Başkan Donald Trump'ın yenilemeyi reddettiği en önemli silah kontrol anlaşmasını beş yıl uzatmayı kabul ettiklerini kaydetmişlerdi.
